Sagnir - 01.04.1988, Page 40

Lénsveldi eða bændasamfélag
auðinn. Því miður vannst ekki tími
til að taka þær tölur saman, en
jarðafjöldinn gefur engu að síður
allgóða hugmyd um stærð góss-
anna.
Auðmennirnir eru:
Um miðja 19. öld: J. Sig.: Jón Sig-
urðsson útvegsbóndi á Böggvisstöð-
um. Hann átti m.a. 8 jarðir í hverjum
þessara hreppa: Svarfaðardals, Arn-
arness og Glæsibæjar, fjórar í Ólafs-
firði auk slatta hér og þar.
R. Th.: Ragnheiður Thorarensen,
ekkja Stefáns amtmanns á Möðru-
völlum. Hún átti tíu jarðir í Hrafna-
gilshreppi, ellefu í Skriðuhreppi
forna, átta í Arnarnesshreppi og fjór-
ar í Glæsibæjarhreppi.
Á síðasta fjórðungi aldarinnar: Þ.
Dan.: Þorsteinn Daníelsson á Skipa-
Ióni ávaxtaði jarðarauð eftir föður
sinn Andrésson og átti nítján jarðir í
Glæsibæjarhreppi auk annarra.
Hann var Iíka umboðsmaður Möðru-
vallaklausturs, sem átti um 60 jarðir
í Eyjafjarðarsýslu. Þorsteinn ráðstaf-
aði þannig um 90 jörðum í sýslunni
af um 450.
J. Sigf.: Jón Sigfússon á Espihóli
átti 19 jarðir, en þar af aðeins ellefu
og hálfa í Eyjafjarðarsýslu. í raun
réttri ætti hann því að teljast í
„smájarðeigendaflokknum", nema
vegna þess að rétt norðan við sýslu-
mörkin, í Svalbarðsstrandarhreppi átti
hann fimm jarðir. Hann fær því að
vera með í „stórmeistaraflokknum".
J. Be.: Fyrrnefndur Jón Bergsson í
Lönguhlíð átti m.a. ellefu jarðir í
Skriðuhreppi og sex í Glæsibæjar-
hreppi, einnig í Saurbæjarhreppi.
Auk þessara miklu manna átti
fjöldi jarðeigenda frá fjórum og upp
í fimmtán jarðir. Þessi hópur meðal-
stórra jarðeigenda var sterkastur í
Saurbæjarhreppi, Svarfaðardal og
Ólafsfirði. Hópur jarðeigenda með
2-3 jarðir var stærstur í sömu
hreppum, en eigendur einnar jarðar,
flest sjálfseignarbændur, dreifðust
jafnt yfir alla sýsluna (sjá töflu 2 aft-
ast í greininni).
Samkvæmt þessu má geina tvö
mismunandi jarðeignamynstur í Eyja-
fjarðarsýslu (sjá kort 3). í Arnarnes-
hreppi, Glæsibæjarhreppi, Hrafna-
gilshreppi og Skriðuhreppi er nokk-
urskonar kjarnasvæði stórjarðeig-
enda, þar sem aftur og aftur safnast
miklar eignir á fáar hendur. i Svarf-
aðardal, Ólafsfirði og Saurbæjar-
hreppi eru aftur á móti minni jarð-
eigendur sé Jón á Böggvisstöðum
undanskilinn. Öngulstaðahreppur
er dálítið sér á báti vegna þess að
meirihluti jarðeigna þar er undir
Munkaþverárklaustri.18
Var dýrt að leigja jörð?
Já, yfirleitt heimtuðu landeigendur
5% rentu af fasteigninni. Þetta tákn-
aði að meðalbóndi, sem e.t.v. átti
45 lembdar ær og 40 sauði að vori,
þurfti að greiða landeigandanum tíu
sauði, eða 7,5% bústofns síns í
36 SAGNIR