Sagnir - 01.04.1988, Page 72

,Þeir sem guðirnir elska ...
Af hverju er brjóstamjólk betri kostur
fyrir kornabörn en kúamjólk?
Spendýramjólk er breytileg eftir tegundum því hún er miðuð við þarfir
afkvæmanna. Til dæmis er sú mjólk auðug af eggjahvítuefnum, kalki
og fosfati, sem er ætluð afkvæmum sem vaxa hratt. Þetta er einmitt
eitt af einkennum kúamjólkur. Brjóstamjólk er aftur á móti ætluð
bömum sem ekki stækka jafn fljótt og kálfar og er hvítuinnihald henn-
ar því mun lægra en kúamjólkur.
Innbyrðis hlutfall eggjahvítuefna í móðurmjólk og kúamjólk er ólíkt
og eru eggjahvítuefni brjóstamjólkur auðmeltari fyrir ungbörn en
kasein sem er meirihluti eggjahvítuefnis í kúamjólk. Auk þess hindra
eggjahvítuefni brjóstamjólkur vöxt skaðlegra baktería í þörmum barn-
anna. Barni sem nærist á kúamjólk er því hættara við að fá maga-
kveisu en brjóstmylkingi.
Brjóstamjólk er auðugri en kúamjólk af kolvetninu laktósa sem
stuðlar að eðlilegum bakteríugróðri í þörmunum og er einnig talinn
auka uppsog kalks.
Móðurmjólk er fitumeiri og inniheldur meira af ómettuðum fitusýr-
um en kúamjólk.
Ef barn fær ekki brjóstamjólk getur það farið á mis við mótefni sem
berst með mjólkinni frá móður til barns og verja það ýmsum smitsjúk-
dómum.
Brjóstamjólk hefur það fram yfir kúamjólk að breytast eftir næring-
arþörfum barnsins á mismunandi aldursskeiðum.
Barnið nýtir öll næringarefni brjóstamjólkurinnar til fulls og er
óþekkt að brjóstabörn þjáist af hörgulsjúkdómum.4-
bilinu 1750-1850 fengu yfirleitt ekki
brjóstamjólk hefur án efa átt stærst-
an þátt í því hve mörg börn dóu hér
á fyrsta æviárinu. Börnin fóru á mis
við móðurmjólkina sem er sniðin að
næringarþörf þeirra og lætur þeim í
té mótefni frá móðurinni gegn smit-
sjúkdómum. En hinn mikli ungbarna-
dauði stafaði einnig af þeirri fæðu
sem börnin fengu í staðinn fyrir
brjóstamjólkina. Almenningur virð-
ist ekki hafa gert sér grein fyrir því
hversu óþroskuð og viðkvæm melt-
ingarfæri ungbarna eru og gaf þeim
því sama mat og fullorðnir neyttu og
helst sem mest af honum. Foreldrar
vildu gera börnunum vel, líkt og
góðum gesti, en í raun leiddi þessi
greiðasemi börnin oft til dauða.
Klæði
Ungbarn og reifabarn eru samheiti,
en reifun kornabarna er aldagamall
siður sem tíðkast hefur meðal
flestra þjóða og er sums staðar enn
við lýði. Jónas Jónasson lýsir því
hvernig íslensk börn voru vafin reif-
um á eftirfarandi hátt:
Lúðoík 13. sem reifabarn. Þó að myridin sé af
frönskum koriungi á 16. öld gefur hún hug
mynd um huernig börn voru reifuð og hversu
óþœgilegl það hefur verið fyrir þau.
Þegar þau komu úr laugartroginu,
voru þau klædd í skyrtu og síðan
vafin innan í vaðmálsreifa, sem
náðu upp undir höku, og voru
handleggirnir reifaðir með. Utan
yfir var svo látinn annar dúkur og
síðan vafið bandi, helzt flötu,
utan um þennan ströngul (reifa-
lindi). Að neðan voru reifarnir
teknir saman og bundið síðan um
klút eða þríhyrnu og hornið brot-
ið fyrir að neðan. Svo var kappi
eða húfa sett á barnið...20
Það tók oft langan tíma að setja
börn í reifa, jafnvel tvær klukku-
stundir,21 börnin voru því oft tímum
og jafnvel dögum saman innpökkuð
í sömu rýjurnar sem gat haft mjög
slæm áhrif á húðina.
Reifabarn var mjög þægilegt í
meðförum því foreldrar gátu lagt
strangann frá sér hvar sem var. Aðr-
ar ástæður voru þó nefndar til að
sýna fram á nauðsyn reifa, einkum
sú að reifar komu í veg fyrir að barn-
ið gæti misþyrmt sjálfu sér með því
að rífa af sér eyrun, klóra úr sér aug-
un eða brjóta útlimi. Auk þess gátu
reifabörn ekki farið á fjóra fætur líkt
og dýr.22
Á íslandi þekktist að reifa börn
fyrstu vikur ævinnar fram á s. hl. 19.
aldar.2,i Erlendis tíðkaðist að hafa
börn í reifum mun lengur, jafnvel í
níu mánuði, en þá voru handlegg
irnir losaðir fyrr. Likt og á ís-
landi tíðkuðust reifar á 19. öldinni í
Frakklandi og Þýskalandi en í Eng-
landi var hætt að reifa börn við lok
18. aldar.2,1
í bók sinni Barníóstran, sem kom
út 1888, segir Jónas Jónassen land-
læknir frá því að þegar börn komi úr
reifum séu þau alls ekki nógu vel
klædd. Hann bendir mæðrum á að
nauðsynlegt sé að hafa börnin í
buxum því að ekki sé nægilegt skjól
af sokkum, klukku og kjól. Jónas
telur engan vafa á því að mörg börn
deyi „af því að almenningur er svo
hirðulaus um klæðnað þeirra."25
Klæðalítil börn hafa þó verið í fleiri
löndum en á íslandi og bendir
Lloyd deMause á að líklega hafi það
tíðkast í öllum löndum allt frá forn-
öld að hafa börn of lítið klædd til
þess að „herða" þau.26
Á íslandi voru ungbörn ekki eins
68 SAGNIR