Sagnir - 01.04.1988, Blaðsíða 79

Sagnir - 01.04.1988, Blaðsíða 79
Rjómabú 200 til 1000 kr. hvert sem þótti „all- góður búbætir".18 Meira um starf rjómabúanna Fyrsta búið sem tók til starfa, Sels- búið, hóf starfsemi sína 10. júlí árið 1900 og starfaði þá í 8 vikur. Þetta bú var samvinnusmjörbú og voru stofnendur þess 5 talsins. Þeir voru Guðmundur Jónsson Efra-Seli, Har- aldur Sigurðsson Hrafnkelsstöðum, Jón Jónsson Syðra-Seli, Magnús Jónsson Bryðjuholti og Magnús Magnússon Hvítárholti.19 Þetta fyrsta bú starfaði í stofuhúsi hjá Jóni bónda Jónssyni í Syðra-Seli en árið 1902 var búið flutt að Áslæk í sömu sveit. Búið starfaði að Seli við erfiða kosti og aðstæður. Áhöld voru léleg en ódýr. Framleiðslan þetta fyrsta sumar varð 3000 pund smjörs sem selt var til Englands á 75-78 aura pundið. Rekstrarkostnaður var 16 aurar á pund. Árið 1901 starfaði Selsbúið í 11 vikur, félagsmenn voru þá níu og áttu samtals 53 kýr og 530 ær. Útflutningurinn nam 4125 pundum og fengu bændur 67 aura fyrir pund en rekstrarkostnaður var 15 aurar á pundið. Ljóst má vera að mikil búbót hefur verið fyrir bændur að fá peninga fyrir smjörið. Það rétti hag þeirra mjög, því lítið hafði verið um útflutningsviðskipti frá dögum sauðasölunnar en ullar- vörur og saltkjöt voru einnig seld erlendis auk smjörs. Fyrstu árin störfuðu búin sem mjólkurbú vegna þess að skilvindur voru ekki almennar meðal bænda.20 Framleiðslukostnaður rjómabú- anna var mismunandi mikill. Hann var tiltölulega meiri hjá minni rjóma- búunum miðað við smjörpundið eða 20-30 aurar. Framleiðslukostn- aður hélst tiltölulega stöðugur árin 1902 til 1910, hækkaði úr 11,3 aur- um/pund árið 1902 upp í 12,3 aura/ ound árið 1910 en þó var kostnaður- inn 12,7 aurar árið 1909.21 Hækkun- >n á þessu 8 ára tímabili var því alls 8,85%. Á sama tímabili jókst hlutur bænda úr 64 aurum upp í 75 aura eða um 17,2% á þessu tímabili. Þessu samhliða fór bændum fjölg- andi í rjómabúum (sjá töflur), starfs- tíminn lengdist úr 76 dögum í 100 daga að meðaltali en orsakirnar má rekja til aukins kúabúskapar og að bændur hættu fráfærum. Meðal- fjöldi kúgilda á hvert rjómabú óx úr 138 í 212 kúgildi. Óhætt er því að telja að rekstrarlegur grundvöllur búanna hafi batnað eftir því sem árin liðu og hafi náð hámarki rétt fyrir stríð þótt tölur yfir allt landið frá 1911 til 1915 séu ekki til staðar. Tölur um starfsemi sunnlensku rjómabúanna frá 1911 til 1915 sýna að meðalfjöldi bænda í hverju búi var 49 árið 1913 en þeim fækkaði um fimm á einu ári.22 Árin 1911 til 1913 störfuðu rjómabúin 120-123 daga árins að meðaltali en 1914 aðeins 75 daga og 1915 98 daga. Tæplega 300 kúgildi voru um hvert rjómabú að meðaltali nema að árið 1914 voru þau rúmlega 200. Árin 1911-12 fengu sunnlenskir bændur 85 aura greidda fyrir pundið en árið 1913 féll verðið um 8 aura en hækk- aði á næstu árum. Framleiðslukostn- aðurinn var misjafn milli ára en var að meðaltali 12,5 aurar. Eftirtektarvert er hvernig tölurnar yfir rjómabúin á Suðurlandi skera sig úr og eru hærri en landsmeðaltal Úlflulningur snijörs var undir vörunærkinu „Dariish butter". SAGNIR 75
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102

x

Sagnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.