Sagnir - 01.04.1988, Síða 86

s s
Lára Agústa Olafsdóttir
Margur er
smjörs voðinn
að er kunnara en frá þurfi að
segja að mjaltir og búverk voru
allt fram á þessa öld talin til
kvenmannsverka. Því skýtur það
nokkuð skökku við að karlmenn
hafi tekið upp á því um aldamótin
síðustu að stofna mjólkurskóla til
þess að stúlkur gætu lært að búa til
smjör. Og þvert á það sem búast
hefði mátt við voru karlar á sama
tíma að skrifa um illa verkað smjör
og vandamál við smjörgerð, rétt
eins og þeir þættust geta gert betur.
Það verður þó að segjast eins og er
að þeir sem létu sig smjörgerðina
helst varða voru „kunnáttumenn" í
faginu, þeir Grönfeldt skólastjóri
mjólkurskólans og Sigurður Sig-
urðsson ráðunautur.
Pistill þessi er hluti af stærra
verki, þ.e. BA-ritgerð minni Mjótkur-
skólinn á Hvítárvöllum og rjóma-
bústýrur. Hér er aðeins staldrað
stuttlega við fáein atriði og vísa ég
til ritgerðarinnar sjálfrar með ná-
kvæmari tilvísanir og önnur efnis-
atriði.
Mjólkurskólirtn.
Hlutuerk og ski/yrði
Megintilgangurinn með stofnun
skólans var að gera stúlkur hæfar til
þess að veita rjómabúum forstöðu.
Auk þess átti að veita tilsögn í mjölt-
um í skólanum, mennta aðstoðar-
stúlkur á rjómabúin o.fl. Stúlkur
sem vildu „nema almenna kunnáttu
í mjólkurmeðferð til þess að verða
góðar húsmæður"1 áttu einnig að fá
þar inni.
Frumskilyrði þess að komast í
skólann var að vera kona. Þótt pilt
arnir í Bændaskólanum á Hvanneyri
hafi átt kost á leiðsögn verður ekki
annað séð en það hafi aðeins átt við
um mjaltir og mjólkurreikninga.
Sennilega hefur rótgróin venja boð-
ið mönnum það að stúlkur skyldu
sjá um smjörgerðina en það eru aðr-
ar skýringar til:
Þessi bú [mjólkurbú og rjómabú]
verða framan af hvorki stærri né
umfangsmeiri en það, að kven-
fólki er treystandi til að annast
störfin á þeim, enda eru stúlkur
að flestu leyti vel til þess fallnar,
að hafa þau á hendi. Mjólkurbús-
störfin eru því sjálfsögð atvinna
fyrir þær. Karlmenn hafa nóg ann-
að að stunda, enda hygg eg þá
standa eigi stúlkunum fremur í
því, sem mest er um vert, en það
er þrifnaðurinn, til þess að leysa
smjörgerðina vel af hendi. En til
stærri átaka og allra stórræða eru
þeir sjálfkjörnir.2
Af fleiri skilyrðum sem sett voru fyrir
inntöku í skólann má nefna þroska,
þ.e. að stúlkurnar væru fullþroskað-
ar.! Sennilega hafa stúlkur verið
taldar fullþroskaðar um átján ára
aldur því aðrar heimildir tala um
þann lágmarksaldur. Stúlkurnar
þurftu auk þess að vera læsar,
sæmilega skrifandi og þekkja a.m.k.
fjórar höfuðgreinar í reikningi, vera
þrifnar, samviskusamar, dyggar og
við góða heilsu.
Námsgreinar
Talsverðar breytingar urðu á skóla-
starfinu þau átján ár sem skólinn
starfaði. Nýjar námsgreinar tóku við
af öðrum en megináhersla var alltaf
lögð á að nemendur lærðu mjólk-
urreikninga, mjaltir og verklega
vinnslu mjólkurinnar. Fyrsta skóla-
árið fengu þær einnig tilsögn í
þvottum og ræstingum, fræðslu í
mjólkurmeðferð, bæði skriflega og
munnlega og lærðu að mæla fitu í
mjólk. Árið eftir bættust við tvær
kennslustundir á viku í búpenings-
rækt og prófmjöltun. Þegar skólinn
Magnea Ósk Halldórsdóttir (t.u.) og Þurtður ?
(t.h.). Þœr uoru i Mjólkurskólanum ueturinn
1916-17 og standa fyrir framan rjómauiklina
sem uar í skólanum. Meðal þess sem stúlk-
urnar þurftu að hafa með sér í skólann uar
falnaður, með stuttum ermum, til þess að uera
í uið mjaltir. Einnig þurftu þœr klœðnað til
þess að uera í uið mjólkuruinnsluna, margar
huítar suuntur, mjólkurbúshúfu og tréskó.
82 SAGNIR