Árbók Reykjavíkurbæjar - Jul 1953, Page 256

238
Elíiðavatn. Á árunum 1923—’28 keypti bæjar-
stjóm, vegna Rafmagnsveitunnar, jörð þessa.
KaupverS alls kr. 167258,72. Var ’/» hluti hennar
keyptur 1923 (afsalsbr. dags. 15. maí) af Ingi-
mundi Benediktssyni, Kaldárholti, Rangárvalla-
sýslu og V* hlutar 1927 (afsalsbr. dags. 30. júní)
af Emil Rokstad, kaupmanni, Christen Zimsen,
konsúl, og Þórði Sveinssyni, lækni. Undanskilinn
var engjapartur, 3/,0 hlutar engjanna, svonefnt
Dimmuengi, sem var eign Sigríðar Þorláksdótt-
ur, Rauðará, Reykjavík. Engjapartur þessi var
keyptur 1928 (afsalsbr. dags. 29. ágúst).
1 afsalsbréfinu fyrir V8 hlutum jarðarinnar er
tekið fram, að Páll Stefánsson, síðar bóndi að
Ásólfsstöðum, sem seldi jörðina 1913 (afsalsbr.
dags. 23. jan.), hafi áskilið sér % hluta hvers
konar námuréttar jarðarinnar, þó án umráðarétt-
ar. Þá áskildu E. R. og C. Z. sér óskertan rétt
til silungsveiði í landi jarðarinnar, meðan þeir
lifðu. Áskilið var ennfr., að seijendur hefðu, með
nánar tilgreinum skilyrðum, rétt til lóða undir
sumarbústaði. Loks var svo ákveðið, að E. Rok-
stad fengi jörðina leigða, að undanskildum engj-
unum, til 10 ára án eftirgjalds.
E. Rokstad var ábúandi jarðarinnar allt til
vorsins 1941, en hafði lítinn búrekstur með hönd-
um. Frá sama tíma hefir bærinn haft jörðina
með húsum (og veiðiréttindum) á leigu og rek-
ið þar vistheimili fyrir geðsjúklinga, ásamt
nokkrum búskap, aðallega í þarfir heimilisins.
Endurbætur hafa verið gerðar á húsum og húsa-
kostur mikið aukinn. Hús jarðarinnar (1,9 þús.
m3) eru metin á 473 þús. kr. að brunabótamati.
Túnið hefir verið endurræktað, en hins vegar
lítið unnið að öðrum ræktunarframkvæmdum,
enda lítið um hentugt land til nýræktar.
Árið 1933 var fulltrúaráði verkalýðsfélaganna
í Reykjavík leigt (samþ. í bæjarráði 19. maí,
samn. undirrit. 26. okt.) land vestan til í Rauðhól-
um, 14 ha. að stærð, tii 20 ára frá 1. júlí 1934
að telja, gegn 280,00 kr. leigugjaldi á ári, en
leigusala skyldi heimilt að visa leigutaka burt
af landinu með hús og girðingar, stæði hann
ekki í skilum með leiguna. Byggður var skáli
á landinu, sem notaður var fyrir starfsemina.
Árið 1946 afhenti fulltrúaráðið skálann barna-
heimili Vorboðans, sem byggði við hann nokkru
síðar og rekið hefir þar sumardvalarheimili fyrir
börn nú á undanförnum árum.
Árið 1938 samþ. bæjarráð (fundur 5. ág.) ,,að
leigja Þingstúku Reykjavíkur ca. 8 ha. land úr
Elliðavatnslandi til ræktunar og útistarfa", með
sömu kjörum og framangreint leiguland verka-
lýðsfélaganna, en þó skyldi væntanlegur leigu-
samningur uppsegjanlegur með 6 mánaða fyrir-
vara. Leigusamningur var fyrst gerður árið 1941.
Leigutíminn var ákveðinn 20 ár frá 1. júlí 1938
að telja, leiga kr. 190,00 á ári. Stærð landsins
er talin 9,6 ha. i samningnum. Árið 1944 fóru
templarar fram á að fá skák til viðbótar og
reisa steinsteypuhús á landinu og 1946 að fá
samningstímabilið framlengt, vegna lántöku, um
8 ár, til 1. júlí 1966. Varð bæjarráð við þeim
tilmælum.
Á landinu, sem hlotið hefir nafnið Jaðar, var
á árunum 1944—’48 reist steinsteypt hús 2,5 þús.
m3), sem nú er metið rúml. 1 millj. kr. að bruna-
bótaverði. Hefir hús þetta verið notað sem sumar-
dvalar- og félagsheimili templara á sumrum, og
þar hafa þeir einnig haft vinnuskóla fyrir ung-
linga og sumarnámskeið fyrir templara. Síðan
1946 hefir bærinn haft húsið á leigu að vetrin-
um og rekið þar heimavistarskóla fyrir drengi
á skólaskyldualdri.
Á landi Jaðars hafa templarar með höndum
allmiklar ræktunarframkvæmdir, enda nefna þeir
starfsemi sína þar Landnám templara að Jaðri.
(Sjá afmælisrit Jaðars, Reykjavik 1948). Hefir
þegar verið sléttað og ræktað um 3 ha. tún og
gróðursettar um 35 þús. trjáplöntur.
Látnar hafa verið á leigu, auk áðurnefndra
sumarbústaðalanda, 14 lóðir undir sumarbústaði
í landi Elliðavatns, samtals um 12 ha. að flatar-
máli. Brunatryggð eru þar 17 hús fyrir 773 þús.
kr. Eftir að bæjarsjóður tók við jörðinni, hefir
úthlutun sumarbústaðalanda verið stöðvuð að
mestu, þar til skipulagsuppdráttur hefir verið
gerður af landinu. Bæjarráð samþ. 1951 (fundur
20. júli) að fela skipulagsdeild bæjarverkfræð-
ings að gera tillögur um skipulag Elliðavatns-
lands.
1 landi Elliðavatns er nokkur hluti Rauðhóla,
og hefir sá hluti hólanna mjög eyðst vegna ofan-
íburðarnáms, eins og hinn hlutinn, sem liggur
í Hólmslandi. Árið 1944 (fundur 15. des.) sam-
þykkti bæjarráð ,,að leggja fyrir bæjarverkfræð-
ing, að láta ekki taka rauðamöl úr Rauðhólum,
þannig að fleiri gígar eða hólar skemmist en orð-
ið er‘‘. Sams konar tilmælum var beint til vega-
málastjóra.
Heiðmörk, friðland Reykvíkinga. Haustið 1938
sendi stjórn Skógræktarfélags Islands (stofnað
1930) bæjarráði erindi (dags. 23. sept.) varðandi
friðun skógarleifa i Elliðavatnslandi og aðliggj-
andi, nánar tilgreindum hlutum jarðanna Hólms
og Vatnsenda, þar sem einnig var sett fram hug-
myndin um „skipulagða notkun" landsins til „al-
menningsgagns", „allsherjar skemmtistað" eða
„þjóðgarð" fyrir íbúa Reykjavíkur. Erindið hlaut
góðar undirtektir, og þótt af ýmsum ástæðum
yrði allmikill dráttur á framkvæmdum, var mál-
inu stöðugt haldið vakandi og unnið að fram-
gangi þess, ekki hvað sízt af Skógræktarfélag-
inu, sem m. a. efndi til samskota meðal almenn-
ings til styrktar málefninu (Sjá ennfremur rit
félagsins „Heiðmörk", sem út kom á sumardag-
inn fyrsta 1941).
Elliðavatn var eign bæjarfélagsins, og þurfti
því ekki að gera aðrar ráðstafanir í sambandi