Byggingarlistin - 01.01.1956, Blaðsíða 20

SVANHILDUR ÓLAFSDÓTTIR :
HUSBUNAÐUR OG BUSAHÖLD
Hér á íslandi hafa á skömmum
tíma orðið svo gagngerar breytingar
á híbýlaháttum manna, auk þeirrar
stórbreytingar í öllum löndum, að
vélaiðnaður er að mestu kominn í
stað handiðnaðar, að ljóst er, að okk-
ur Islendingum er ennþá meiri þörf
fræðslu og leiðbeininga um húsbúnað
allan en nágrannaþjóðum okkar, sem
standa á gömlum merg í þessum efn-
um og eiga aldagamlar erfðavenjur
borgarmenningar að bakhjarli, en hér
eru flest bús, önnur en torfhús, að-
eins örfárra áratuga gömul. Nokkrir
menn hafa skrifað hinar prýðilegustu
hugvekjur um þessi efni á undanförn-
um árum. Ég nefni til dæmis bókina
„Húsakostur og híbýlaprýði", sem
kom út í Reykjavík árið 1939 og í eru
leiðbeiningar sérfróðra manna um
margt það, er að húsbyggingum og
húsbúnaði lýtur, að ógleymdri grein
Halldórs Kiljans Laxness: „Sálarfeg-
urð í mannabústöðum“. Þessa bók tel
ég, að sem flestir ættu að eiga. En eins
er vant hjá okkur. Hér er þörf stöð-
ugrar fræðslu um þessi efni, líkt og
haldið er uppi í nágrannalöndum okk-
ar og eflaust í flestum menningarlönd-
um.
T. d. er jrað svo í Danmörku, að
bæjarstjórnir og húsnæðismálaráðu-
neyti, margar stofnanir aðrar, blöð
og tímarit láta sig þetta mál miklu
skipta. Á vegum hins opinbera starfa
sérfróðir menn, haldnir eru fyrirlestr-
ar, sýningar og námskeið og gefnir
út bæklingar með myndum og skýr-
ingum í Jdví skyni að mennta smekk
almennings og stuðla að því, að fólki
verði sem mest úr fjármunum sínum.
Árangur þessarar starfsemi kemur
fram í vinnusparnaði, bættum holl-
ustuháttum, þroskaðri smekk og
margs konar lífsþægindum.
Það er dýrt að stofna heimili og
margs að gæta í því efni. Það væri
þjóðarbúskapnum mikill hagur og
hefði stórkostleg áhrif á siðmenningu
Jjjóðarinnar í daglegu lífi, ef hægt
væri að kenna okkur að taka góða
muni fram yfir vonda, að velja og
hafna af skynsemi, í samræmi við
staðhætti og lifnaðarhætti hjá hverj-
um og einum, og að kjósa það, sem
er, umfram það, sem sýnist vera. T. d.
væri mikið fengið, ef það tækist að
opna augu sem flestra manna fyrir
þeim sannindum, að venjuleg fura er
miklu fallegri í sínu náttúrlega ástandi
en þegar verið er að reyna að láta
hana líta út sem eitthvað annað en
hún er. Það er sorglegt að horfa upp
á það, að fólk borgi stórfé til þess eins
að óprýða umhverfi sitt.
Það, sem á fyrst og fremst að miða
við þegar keyptir eru húsmunir, er
það, að hver hlutur á sér visst ætlun-
arverk, lampinn á að bera birtu, svo
að þægilegt sé að lesa og vinna við
ljós hans, en hann á ekki fyrst og
fremst að vera skrautmunur, og Jja
sízt af öllu illa gerður og ljótur skraut
munur, með svokölluðum ,,útskurði“
og fjólurauðri silkihlíf með blúndum
og frunsum. Mjólkurkannan á að vera
þannig, að Jjað sé viðlit að hella úr
henni án þess að drjúpi á borðdúkinn.
Fyrr en því marki er náð, er ékki tíma-
bært að hugsa um, hvort kannan á að
vera rósótt eða röndótt að utanverðu.
Svona má lengi' telja.
I reykvískum búðargluggum gefur
að líta „útskorna“ hægindastóla,
gríðarlega stóra og þunga og óhent-
uga og því miður fjarska ljóta. Ofan
á hið grófa útflúr bætist, að áklæðið
er venjulega skræpótt gervisilki af lé-
legustu tegund. Undrast maður oft,
hvar í veröldinni sé hægt að fá slíkan
varning, hann er a. m. k. ekki á al-
mannafæri í öðrum löndum. „Þykj-
ast“-franskar kommóður hafa líka
verið á boðstólum hér og fleiri undar-
legir gervistássmunir. Þessi óskapn-
aður á kannski að minna á húsmuni
frá tímum hinna ágætustu húsgagna-
teiknara, þótt fátt sé ólíkara. Það má
ekki gleymast, að til þess að gera fín-
an stól þarf mikla menntun, mikið
hugvit, mikla vinna og mikla ást á
verkefninu. Heimurinn hefur átt
marga listamenn í húsgagnagerð, en
því miður hefur fáu skolað á land hjá
okkur af listasmíði fyrri tíma, blóma-
skeiða handverksins í allt öðrum
Jjjóðfélagsháttum en við vildum nú
húa við. Við það verður að sitja. Að
reyna að stæla hina gömlu skreytingu
í verksmiðjum eða af handahófi eftir
myndum er óhappaverk og kann ekki
góðri lukku að stýra. Það verður að
leita annarra ráða. Allt ber að sama
brunni. Ilér vantar hugmyndir og fyr-
irmyndir og allan Jjann margháttaða
undirbúning, sem fer á undan sjálfri
smíðinni.
Við verðum að semja okkur að
háttum okkar vélaaldar og reyna að
laða fram það, sem bezt á við hinar
gjörbreyttu aðstæður. Nú er svo kom-
ið, að hámenntaðir listamenn í öðr-
um löndum vinna að Jjví af mikilli
kostgæfni að skapa góða muni, vél-
unna, í stað fvrri tíma handverks,
finna form og efni og efnismeðferð o.
s. frv., svo að saman fari gagnsemi,
fallegt svipmót, hæfilegt verðlag og
góð ending. Hugmyndir þeirra eru
legíó og fjölhreytni mikil um efnisval:
ull og hör og vandaður silkivefnaður,
en minna um skræpótt gervisilki. Tág-
ar og bambus, leir og járn og silfur,
dýrar og ódýrar trjátegundir, er hvað-
eina fær þá meðferð, sem því hæfir,
18
BYGGINGARLISTIN