Alþýðuhelgin - 31.12.1949, Blaðsíða 10

362
ALÞÝÐUHELGIN
'Elzta Alþýðuhúsið •—■ timburhúsið, sem stóð þar sem
Gamla Bíó stendur nú. — Á myndinni sjást Sigurður
Jónasson, Sigurjón Á. Ólafsson og Ingólfur Jónsson, sem
lengi starfaði sem blaðamaður.
r
1. maí kröfuganga. Ræður fluttar af grunni Alþýðu-
hússins.
kemur fil sögunnar.
í Dagsbrúnarverkfallinu, við hafn-
argerðina árið 1913, varð verka-
mönnum það jafnvel ljósara en
nokkru sinni áður, hve höllum fæti
þeir stóðu í hagsmunabaráttu sinni,
ef þeir hefðu ekki aðgang eða um-
ráð yfir málgagni. Þeir fundu það, að
ef þeir gætu ekki túlkað aðstöðu sína
og sjónarmið í átökunumviðatvinnu-
rekendavaldið fyrir almenningi; þá
myndi þeim seint sækjast róðurinn,
því að án skilnings og samhygðar al-
mennings, sem annars tók ekki bein-
an þátt í átökunum, myndi reynast
erfitt að knýja atvinnurekendur til
þess, í fyrsta lagi að viðurkenna
samtökin, og öðru lagl, að bæta kjör
verkalýðsins. Um þetta var mikið
rætt meðal verkamanna og ákveðið
var af fáum einstaklingum að ráðast
enn í blaðaútgáfu. Var þá stofnað
Verkmannablað undir ritstjórn
Péturs G. Guðmundssonar, en þessi
tilraun fór út um þúfur eins og aðr-
ar tilraunir til blaðaútgáfu og komu
aðeins út rúmlega 20 tölublöð af
þessu blaði. Varð nú hlé um skeið á
tilraunum verkamanna til blaðaút-
gáfu, en þróunin hélt áfram. Smátt
og smátt þokaðist í áttina um skiln-
ing verkamanna á samtökum. Og
leið nú til ársins 1915 og 1916, en á
þessum árum má segja að hefjist í
raun og veru uppreisn íslenzkrar al-
þýðu og eru þau straumhvörf og
verða alltaf í Islandssögu kennd við
eitt nafn öðrum fremur, brautryðj-
andans umfram alla aðra, mannsins,
sem lyfti kyndlinum og gekk ótrauð-
ur áfram, án þess að hika, án þessa
að hugsa um erfiði eða umbun, nafn
Ólafs Friðrikssonar.
Oft á liðnum áratugum hef ég
rætt við Ólaf Friðriksson um þessi
harðvítugu baráttuár. En það er
dálítið erfitt að fá hann til að
ræða um þau í einstökum at-
riðum. Það er ákaflega tákn-
rænt fyrir manninn, að þó að
maður þykist nú hafa náð tökum á
honum, ætli sér að nota tækifærið
og ausa úr þeim minningasjóði, sem
hann á, þá vill hann aldrei dvelja
lengi við liðinn tíma og unnin störf
heldur er hann óðar farinn að tala
um viðfangsefni liðandi stundar og
verkefni næstu framtíðar. Ég hygg
að segja megi með réttu, að í ára-
tuga baráttu sinni hafi Ólafur Frið-
riksson ætíð horft upp og fram til
komandi tíma, en minna skygnst aft-
ur í tímann. Það er ein sönnunin
enn fyrir ódrepandi baráttuþreki
hans og óslökkvandi áhugaeldi.
En við ræddum samt saman einn
daginn í skammdeginu. Ég spurði
hann margs og hann sagði mér
margt. En í hvert sinn, sem kom að
honum sjálfum, greip hann fram í
fyrir mér og sagði. „Þú skrifar ekk-
ert um það. Það tekur því ekki“.
Hann verður að ráða, að minnsta
kosti að mestu leyti. En allir, sem
tekið hafa þátt í baráttunni vita
hvaða fórnir hefur orðið að færa og
hvaða fórnir Ólafur Friðriksson varð
að færa. Og hinir yngri menn mega
vita það, að saga íslenzkrar verka-
lýðshreyfingar verður aldrei skráð
án þess að nafn Ólafs Friðrikssonar
lýsi þar yfir hverju afreki, næstum
því hverju verki, sem unnið var á
erfiðustu árunum.
Þetta eru mín orð, en ekki Ólafs
Friðrikssonar. En nú sný ég' mér að
samtali okkar.
Ólafur Friðriksson kom heim til
íslands í nóvember 1914 eftir að hafa
dvalið átta ár erlendis. Hann kom
upp til Akureyrar.
— Og þú komst heim til að koma á
jafnaðarstefnunni á íslandi.
„Ég kom heim til þess að berjast
fyrir verkalýðshreyfingunni og
jafnaðarstefnunni. Þegar ég kom tii
Akureyrar, var þar starfandi verka-
mannafélag, en það hafði ekki tekið
neinn þátt í opinberum málum. Ég
hitti brátt góða menn, og fxnnst mér