Alþýðuhelgin - 31.12.1949, Blaðsíða 23

ALÞÝÐUHELGIN
375
ur mönnum, þótt þeir hefðu orðið að
þiggja sveitarstyrk.
Verkamannabústaðir. Eitt þeirra
mála, sem Alþýðublaðið beitti sér
mjög fyrir á þessu tímabili, voru
byggingamálefni verkalýðsins. Á-
standið í húsnæðismálum a lþýðu
var mjög bágborið. Var því oft og
rækilega lýst í blaðinu, enda voru
dæmin nærtæk. Fyrsti árangur þess-
arar baráttu blaðsins og' Alþýðu-
flokksins var sá, að á alþingi 1929
tókst að fá samþykkta löggjöf um
verkamannabústaði. Með þeim lög-
um var stigið merkilegt spor í þá
átt, að gefa verkafólki tækifæri til
að koma spr upp góðum og heilsu-
samlegum íbúðum. Hefur þessi lög-
gjöf orðið mörgum alþýðuheimili til
stórfelldra hagsbóta, svo sem kunn-
ugt er.
Á þessu tímabili hóf Alþýðuflokk-
urinn skipulagða baráttu fyrir al-
þýðutryggingum, og veitti blaðið
því stórmáli mjög ötulan stuðning.
Andstaðan var hörð og skilningur
annara flokka á mikilvægi málsins
vægast sagt ákaflega sljór. Átti það
því enn langt í land. En Alþýðublað-
ið undirbjó jarðveginn og opnaði
augu æ fleiri þjóðfélagsþegna fyrir
nauðsyn heildarlöggjafar um þetta
efni.
Ákvæði um bætt skipaeftirlit og
ný heildarlöggjöf um réttindi sjó-
manna voru meðal þeirra umbóta-
mála í þágu sjómannastéttarinnar,
sem blaðið og flokkurinn beittu sér
einkum fyrir á þessu tímabili.
TÍMABILIÐ 1933 — 1942.
Hinn 29. október 1933 stækkaði
Alþýðublaðið um þriðjung. Var það
fjórar síður, eins og áður, en dálk-
ar urðu nú fimm á hverri síðu. Jafn-
framt þessu var gerð veruleg út-
litsbreyting á blaðinu, uppsetning
þess og umbrot fært til nútímasniðs,
svo sem tíðkast með hinum læsileg-
ustu dagblöðum erlendum. Varð Al-
þýðublaðið fyrst íslenzkra blaða til
að taka upp þessar og ýmsar aðrar
nýjungar, en önnur blöð komu smám
saman í kjölfarið.
Með stækkun blaðsins, stórbættu
útliti þess og aukinni fjölbreytni um
efnisflutning, efldist blaðið verulega
að útbreiðslu og áhrifum.
Ritstjóri blaðsins fyrri hluta þessa
tímabils var Finnbogi R. Valdemars-
son. Tók hann við ritstjórninni í
októbermánuði 1933 og var ritstjóri
t'il árslöka 1938. Þá var Jónas Guð-
mundsson ritstjóri um hríð, en í júlí-
byrjun 1939 gerðist Stefán Pjeturs-
son ritstjóri blaðsins, og hefur verið
það alla tíð síðan, eða í fullan áratug.
Meðal þeirra höfuðmála, sem biað-
ið hefur beitt sér fyrir á/þessu tíma-
bili, má nefna þessi:
Bætt skipulag í atvinnuinálum
þjóðarinnar. Árið 1934, er Alþýðu-
flokkurinn tók þátt í stjórnarmynd-
un með Framsóknarflokknum og Har-
aldur Guðmundsson varð ráðherra af
hálfu flokksins, hófst merkilegt tíma-
bil í atvinnusögu þjóðarinnar. Var
þá sett margvísleg löggjóf varðandi
sjávarútveginn, er síðar hefur haft
mikla þýðingu fyrir þann atvinnu-
veg og þjóðina í heild. Má þar nefna
lög um skipulagningu síldarsölunn-
ar, skipulagningu saltíisksölunnar,
lög um Fiskimálaneínd og Fiskimála-
sjóð. Vísast um þessi ‘efni til viðtals
við Finn Jónsson á öðrum stað hér
í blaðinu. Öllum þessum málum
fylgdi Alþýðublaðið fast fram og
svaraði gagnrýni, er uppi var hald-
ið af andstæðinganna hálfu.
Aukin rafmagnsnotkun til heim-
ilisþarfa og iðnreksturs var meðal
helztu baráttumála blaðsins. Var
fyrsta stóra skrefið í pá átt stigið
með virkjun Sogsins, sem blaðið
hafði jafnan beitt sér ötullega fyrir.
Aukin alþýðumeiintun hafði allt
frá upphafi verið mjög til umræðu í
blaðinu. Barðist það nú sem jafnan
áður fyrir bættri aðstöðu til skóla-
náms og aukinni forsjá af hálfu hins
opinbera til handa æskulýð oe náms-
mönnum. Fór nú að sjást árangur
þeirrar baráttu, eigi sízt eftir að Har-
aldur Guðmundsson tók við yfir-
stjórn menntamála. Má í því sam-
bandi benda á ný og fullkomnari lög
um fræðslu barna, er sett voru 1936,
og lög um ríkisútgáfu námsbóka,
sem urðu mikil stoð barnmörgum
heimilum. Ótölulegur sægur greina
hefur birzt í blaðinu um nauðsyn-
skólabygginga, eigi sízt barna- og
gagnfræðaskóla. Hefur þeim málum
þokað átakanlega seint áfram, en þó
má fullyrða, að enn skemmra væri
sú þróun á veg komin ef Alþýðu-
blaðið og Alþýðuflokkurinn hefðu
ekki háð'látlausa baráttu fyrir þess-
um bráðnauðsynlegu framkvæmd-
um.
Enn má nefna baráttu blaðsins
fyrir umbótum í byggingamálum
alþýðu og fyrir alþýðutryggingun-
um, sem loks voru leiddar í lög 1936.
TÍMABILIÐ 1942 — 1949.
Hinn 24. febrúar 1942 fór fram
síðasta meiri háttar breytingin, sem
gerð hefur verið á Alþýðublaðinu.
Þann dag var það stækkað úr 4 síð-
um í 8, og hefur það jafnan verið
8 síður síðan. Stækkun þessi gerði
blaðinu kleift að auka enn fjöl-
breytni efnis þess, er það gat flutt
lesendum sínum.
Baráttumál blaðsin á þessu síðasta
tímabili hafa verið mörg hin sömu
og áður, og má að mestu leyti vísa
um það til viðtala við ýmsa forystu-
menn Alþýðuflokksins, sem birt eru
á öðrum stað í blaðinu. Hér skal að-
eins minnst á þessi mál:
Hin stórfelldu kaup á nýjum at-
vinnutækjum, sem framkvæmd hafa
verið undanfarin 5—6 ár, svo sem
togurum, vélbátum, strandferða-
skipum, millilandaskipum, verk-
smiðjum, landbúnaðarvélum, vélum
til rafvirkjana. Baráttan fyrir um-
bótum á húsnæðismálum alþýðu
hefur stöðugt haldið áfram. Orlofs-
lögin, sem sett voru 1942. Alþýðu-
tryggingunum frá 1936 hefur verið
breytt í almannatryggingar, og þar
með unnizt nýr, stór sigur fyrir
þetta gamla stefnumál blaðsins. Hef-
ur þessi stórfellda réttarbót þegar
sannað ágæti sitt á fjölmörgum svið-
um, þó að svo geysivíðtæk löggjöf
standi að vísu enn til bóta í einstök-
um atriðum, eftir því sem reynslan
segir til um. Loks hafa mikilsverðar
breytingar verið gerðar til bóta á
öðru gömlu stefnumáli blaðsins, lög-
gjöfinni um verkamannabústaði.
ÝMIS ATRIÐI.
Hinn 28. október 1934 var hafin
útgáfa á sérstöku fylgiriti með Al-
þýðublaðinu, er vera skyldi lesend-
um til skemmtunar og fróðleiks.
Nefndist það Sunnudagsblað Al-
þýðublaðsins og kom út vikulega, 8
síður hverju sinni. Rit þetta var með
öllu ópólitískt, flutti aðallega sögur,
kvæði og margvíslegan innlendan
fróðleik. Suunndagsblaðið náði brátt
miklum vinsældum. Kom það út um
fimm ára skeið, en í árslok 1939 var