Alþýðuhelgin - 31.12.1949, Blaðsíða 11

ALÞÝÐUHELGIN
363
Sjómannadeila 1923. — Sjómenn fara um borð í tog-
ara, þar sem hvítliðar og lögregla lágu fyrir.
Sjómannadeilan 1923. — Sjómenn koma í veg fyrir
að verkfallsbrjótur geti sett vatn í togara.
lýðsfélögin, sem til voru, prentara-
félagið, Dagsbrún og verkakvenna-
félagið. Jafnframt hugsuðu sjómenn
sér til hreyfings og Hásetafélagið
var stofnað haustið 1915. Jafnframt
var farið að vinna að stofnun heild-
arsamtaka meðal aT.þýðunnar. Við
stofnuðum Jafnaðarmannafélagið
1915 um haustið. Svo voru bæjar-
stjórnarkosningar í janúar 1916 og
við fengum svo mörg atkvæði að úr-
slitin komu öllum á óvart. Alþýðu-
sambandið og Alþýðuflokkurinn
voru stofnuð í marz það ár. Jafn-
hliða þessari vakningu í Reykjavík
fóru að berast fréttir utan af landi
um vakningu meðal alþýðunnar. Og
Dagsbrún eignaðist vini víða um
land, en þó fyrst og fremst í sjávar-
plássunum. Hásetaverkfallið mikla
1916 var nokkurs konar eldskírn
samtakanna og um það var talað um
land allt. í þá daga fyrirlitu atvinnu-
rekendur alþýðusamtökin og neit-
uðu að viðurkenna þau. Útgerðar-
menn bættu kjör sjómanna eftir
verkfallið — og kölluðu svo á stjórn
félagsins til samninga um haustið.
En segja má, að allt til ársins 1930
hafi verkalýðurinn fyrst og fremst
barist fyir því að fá atvinnurekend-
ur til þess að viðurkenna samtökin.
Þetta lætur kannske ótrúlega í eyr-
um nú hjá ungu fólki, en þannig var
það. — Dagsbrún var vikublað. Við
tókum þátt í alþingiskosningunum
1916 og fengum einn mann kos-
inn. Síðan þokuðu andstæðingarnir
sér fastar saman eins og kunnugt
er.
Eftir því sem samtökin uxu og
baráttan harðnaði var okkur ljóst að
nú, að það hafi eiginlega verið til-
viljun, því að ekkert þekkti ég þá
áður. Fremsta meðal þessara manna
tel ég Erling Friðjónsson og Finn
Jónsson. Erlingur var traustur mað-
ur, gjörhugull og fastur fyrir, en
ekki við allra skap og er það sízt af
öllu sagt honum til lasts heldur
þvert á móti, því að það voru ein-
mitt menn, sem ekki voru við allra
skap, sem verkalýðurinn þurfti
fyrst og fremst á að halda í upphafi
baráttu sinnar. Það varð að ganga
móti svo mörgum viðteknum regl-
um, ráðast fram og ryðja nýjum
skoðunum og nýjum viðhorfum
braut. Finnur Jónsson var kornung-
ur maður, en hann var ákaflega á-
hugsasamur og taldi aldrei eftir sér
að starfa. Hann var áreiðanlega
mesti áhugamaðurinn, sem ég fyrir-
hitti á fyrstu árum baráttunnar.
Brátt færðist nýtt líf í Verka-
mannafélag Akureyrar, og félagið
fór að skipta sér af stjórnmálum,
forystumenn og félagar skildu fljótt
að því aðeins gat alþýðan búizt við
árangri af baráttu sinni fyrir bætt-
um kjörum, að hún léti ekki hina
opinberu átjórnmálabaráttu af-
skiptalausa. Veturinn 1914—15 áttu
að fara fram bæjarstjórnarkosningar
og tók nú Verkamannafélagið þátt í
þeim. Náði Erlingur Friðjónsson. þá
kosningu og mun hann síðan hafa
setið í bæjarstjórn Akureyrar óslitiS
yfir 30 ár. Um líkt leyti stofnuðum
við Jafnaðarmannafélag Akureyrar
og voru félagsmenn 8 að tölu.
Þegar hér var komið vissi ég ekk-
ert um neinar tilraunir til blaðaút-
gáfu, sem gerðar höfðu verið, enda
hafði ég ekki staðið í neinu sam-
bandi við menn hér heima. Það lá
hins vegar í augum uppi, að fyrsta
skilyrðið til nokkurs verulegs ár-
angurs var að hefja merkið í höfuð-
staðnum og ég hafði hug á að fara
til Reykjavíkur og kynna mér að-
stæður þar. Ég fór því suður 1915 um
vorið og hitti brátt áhugamenn. Þá
hafði Verkamannafélagið Dagsbrún
starfað síðan 1906 og staðið í ýmsu,
en félagið var ákaflega veikbyggt og
lítils megandi og lítið sem ekkert
hafði verið rætt um stjórnmál á fé-
lagsfundum. Verkamenn áttu ekkert
blað, yfirleitt engan málsvara á op-
inberum vettvang'i. Nú var hafist
handa um stofnun blaðs. Við stofn-
uðum áhugamannafélag nokkrirsam-
an, lofuðu menn fjárframlögum til
stuðnings blaðinu og svo kom fyrsta
tölublað Dagsbrúnar út, laugardag-
inn 10. júlí 1915. Ég var bæði rit-
stjóri og afgreiðslumaður“.
Nú hættir Ólafur og verst eigin-
lega allra frétta. Ég spyr hann um
það hvernig upphaf baráttunnar hafi
verið, um sigra og ósigra, um við-
brögð einstakra manna, verkamanna,
verkakvenna og sjómanna, hvað
auglýsendur hafi sagt og gert og þar
frameftir götunum.
„Vonbrigði“, segir hann. „Það
voru aldrei nein vonbrigði. Ég hef
alltaf verið bjartsýnn. Nú, ef eitt-
hvað fór verr en við höfðum búist
við, þá var bara hafist handa að
nýju. í svona baráttu þekkjast ekki
vonbrigði vegna þess að það er svo
mikið að gera og ný verkefni hvar
sem litið er. Blaðið fór fljótlega að
hafa áhrif. Nýtt líf færðist í verka-