Flóra: tímarit um íslenzka grasafræði - 01.06.1968, Síða 60

an vatnsins úr plöntulíkamanum. Meðal hinna fyrstu plantna, er koma
í hinn nýja mosajarðveg hraunsins, eru því t. a. m. krækiberjalyng,
móasef, axhæra, blásveifgras, sauðvingull, lógresi, bugðupuntur, geld-
ingalauf, heiðastör o. fl. o. fl. í fyrstu eru innflytjendur þessir fáir og
dreifðir víðs vegar um mosaþembuna, einn og einn á stangli; en með
tímanum fjölga einstaklingarnir og fleiri plöntutegundir setjast að.
lirátt skipa plönturnar sér og í félög eftir þeim kröfum, sem þær gera
til lífsins, og félög þessi taka þau svæði í hrauninu, er þeim henta bezt.
Þannig eru t. a. m. allstórar spildur þaktar venjulegum lynggróðri, er
samsettur er af krækiberjalyngi, bláberja- og aðalbláberjalyngi, sortu-
lyngi, beitilyngi, fjallhrapa, grávíði o. þ. h., en á öðrum stöðum finn-
um vér grasgróður og vaxa þar hinar algengustu grastegundir, er jarð-
vegurinn þar og nokkru rakari en í lyngheiðinni. Þessi grastegunda-
félög eru vísir til grasgróðurs þess, er síðar skal getið. Sums staðar má
og sjá vísi til jurtastóðs.
4. gróðrarstig.
A. Kjarr, skógur.
Smám saman fara að koma í ljós birkiplöntur hingað og þangað í
lyngheiðinni, og eftir því sem árin líða og jarðvegurinn eykst, dafnar
birkið betur og betur og verður að lokum kjarrskógur. Sé birkið ekki
skemt með fjárbeit eða skógarhöggi, má óhætt fullyrða, að víða kem-
ur fram reglulegur skógur samsettur af trjám með beinum, óklofnum
stofni. Innan um birkið vex reynir, grávíðir og gulvíðir, og eru þá
tegundir þessar venjulega svipaðar birkinu að þroska. Dæmi upp á
hraun með kjarrskógi eru Búðahraun, Eldborgarhraun, Hraundals-
hraun og Þingvallahraun. Eflaust hefur verið miklu meiri skógur í
hraunum þessuin fyrrum og hefur honum auðvitað farið stórum aftur
sökum beitar og skógarhöggs. Hafa hraun þessi eflaust verið skógi vax-
in í landnámstíð, þó þess sé ekki beinlínis getið í sögunum, að því er
mér er kunnugt. Þó má sjá af Grettlu, að birki hefir vaxið í Eldborg-
arhrauni á dögum Grettis. í ferðabók Eggerts Ólafssonar er getið um
kjarrskóg í Eldborgarhrauni og Búðahrauni; en eigi verður með vissu
séð, hvort kjarrskógur sá hefur verið til muna meiri en nú á dögum.
Skóginn ber að skoða sem endatakmark að því er snertir gróðrar-
þróun á stórum svæðum í hraununum, því að öðrum plöntufélögum
veitir mjög svo örðugt í samkeppni við skóginn. Rætur trjáa og runna
liggja svo djúpt í jörðu, að aðrar plöntur geta öldungis ekki kept við
58 Flóra - tímarit um íslenzka grasafræði