Sveitarstjórnarmál - 01.12.1967, Side 21

þær eyðijarðir, sem nú eru um allt landið og
menn hafa engan ábata af, að þær skyldi fella til
þriðjunga, sem dautt fé til tíundar, og þeir, sem
þessar eyðijarðir eiga, skulu skyldir sínar jarðir
að selja þeim ómögum til bjargar og framfæris,
sem upp á þeirra fé kunna að segjast; þeirra,
sem hvor er annars arfi, heldur en ]æir dæmist
upp á fátæka hreppa eða deyi í bjargleysi. Þó
með því verði, sem sex skynsamir menn meta. En,
ef þeir fá ekki jarðirnar seldar, þá sé frí fyrir
ómaganum. En þær jarðir, sem menn fá byggð-
ar og taka landskylld eftir þær, skulu tíundast
eftir gömlum landsins vana. En um þær jarðir,
sem byggjast fyrir hálfa landskuld, gjaldi allar
tíundir af hálfri jörðinni. En af hálfri, sem hann
tekur enga landskuld af, felli til þriðjunga sem
dautt fé eftir því, sem áður er sagt.
En þar sem þessar eyðijarðir liggja, þá skulu
bændur skikka boðgreiðslu og förumannaflutn-
ing með sýslumanna ráði.“
Dómurinn er næg sönnun þess, að fjöldi jarða
lagðist í eyði í undangengnum harðindum, en
gera má ráð fyrir, að þær lífvænlegri hafi byggzt
fljótlega aftur. Hitt mun meiri nýlunda í íslands-
sögu, að opinber yfirvöld skyldi menn til að selja
eigur sínar með almannahag fyrir augum og það
eftir mati. Gera má ráð fyrir, að ráðstafanir sem
þessar, ef þeim hefur verið hlýtt að ráði, hafi orð-
ið orsök þess, að jarðeignir söfnuðust á fáar hend-
ur, en það er önnur saga. Markmiðið hefur þó
sjálfsagt verið annað. Hér er um að ræða tilraun
til að þröngva mönnum með öllum tiltækilegum
ráðum til að annast skylduómaga sína, en forða
jafnframt hreppunum frá frekari sveitþyngslum,
enda eflaust gífurleg fyrir. Ekki er nú unnt að
meta not þessara ráðstafana, enda slotaði brátt
versta harðindakaflnum í bili. Skal hér og látið
staðar numið við að segja frá framfærslumálum,
enda sjálfsagt fyrir liingu komið nóg af slíku.
Onnur sveitarstjórnarmál eru fyrirferðarlítil í
skjölum frá þessum tíma. Tveir dómar hafa varð-
veitzt um fjallskil,13) annar úr Skaftafellssýslu,
SVEITARSTJÓRNARMÁL
187