Morgunblaðið - 19.12.2011, Blaðsíða 28

Morgunblaðið - 19.12.2011, Blaðsíða 28
28 MINNINGAR MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 19. DESEMBER 2011 ✝ Soffía Guð-mundsdóttir tónlistarkennari fæddist í Reykja- vík 25. janúar 1927. Hún lést 8. desember 2011. Foreldrar Soffíu voru Lára Jóhann- esdóttir, f. 25.5. 1899, d. 18.8. 1968, og Guðmundur Siggeir Guðmunds- son, f. 10.11. 1895, d. 20.5. 1942. Systkini Soffíu eru Karl Jóhann, f. 28.8. 1924, og Sig- ríður Lára, f. 26.5. 1939. Eiginmaður Soffíu er Jón Hafsteinn Jónsson stærðfræð- ingur, f. 22.3. 1928. Foreldrar Jóns voru Jón Jónsson, f. 21.5. 1888, d. 5.11. 1972, og Olga Sigurbjörg Jónsdóttir, f. 2.5. 1903, d. 4.5. 1997. Soffía og Jón Hafsteinn gengu í hjóna- band 30.8. 1951. Þeirra börn eru Guðmundur Karl, f. 12.12. 1951, Olga Björg, f. 20.3. 1954, Nanna Ingibjörg, f. 7.10. 1955, og Jón Ingvar, f. 4.2. 1957. Eiginmaður Olgu Bjargar var Ragnar Hreinn Ormsson, f. 12.11. 1952, d. 23.7. 2010. Börn þeirra eru: a) Helga Björg, f. 1973. Hennar börn eru Ragnar Steinn, Þorsteinn Elvar og er hún stundaði framhaldsnám í píanóleik og tónlistarsögu í Leipzig. Jón Hafsteinn og Soffía bjuggu á Akureyri frá 1954 til 1986, en þá fluttu þau til Reykjavíkur. Hún bætti við tónlistarmenntun sína rétt- indanámi í Suzukikennslu. Frá 1986 til starfsloka kenndi Soffía við Tónskóla Sigursveins D. Kristinssonar, Söngskólann í Reykjavík, Tónlistarskóla ís- lenska Suzukisambandsins og Tónmenntaskóla Reykjavíkur. Soffía tók virkan þátt í fé- lagsmálum og gegndi þar ýms- um trúnaðarstörfum. Hún var meðal annars í ritnefnd 19. júní, stjórn KRFÍ og úthlut- unarnefnd listamannalauna. Soffía skrifaði greinar í blöð og tímarit um kvenréttinda- mál, stjórnmál, félagsmál og önnur menningarmál. Soffía flutti einnig erindi í útvarpi, frumsamin og þýdd. Meðal þess eru erindi sem hún vann upp úr bókinni Feminine mystique eftir Betty Friedan og nefndi „Þjóðsagan um kon- una“ sem hún flutti í útvarpi árið 1969. Soffía sat fyrir Alþýðu- bandalagið í Bæjarstjórn Ak- ureyrar 1970-1982 og var vara- alþingismaður í Norðurlandskjördæmi eystra fyrir sama flokk 1974-1982. Útför Soffíu fer fram frá Dómkirkjunni í Reykjavík í dag, mánudaginn 19. desember 2011, og hefst athöfnin kl. 13. Guðrún Soffía. b) Jón Hafsteinn, f. 1975. Eiginkona hans er Elísabet Dröfn Erlings- dóttir, f. 1974. Börn þeirra eru Hafsteinn Eyvar, Ragnheiður Olga og Ísabella Eir. c) Kjartan Orri, f. 1984. Eiginmaður Nönnu Ingibjargar var Stefán Sigtryggsson, f. 19.6. 1952. Þau skildu. Börn þeirra eru: a) Þorbjörn Ingi, f. 1977. b) Hulda Katrín, f. 1981. Hennar barn er Jón Ingvar. Eiginmaður hennar er Snorri Jónsson, f. 1980. Þeirra barn er Nanna Katrín. Eiginkona Jóns Ingvars er Brigitte M. Jónsson, f. 12.2. 1959. Börn þeirra eru a) Jón Stefán, f. 1981. Sambýliskona hans er Eva Sólan, f. 1972. b) Chris- tiane, f. 1981, d. 1981. Soffía lauk stúdentsprófi frá MR 1946, stundaði nám við HÍog lauk brottfararprófi með aðalgrein í píanóleik frá Det Kongelige Danske Musikkons- ervatorium 1954. Soffía kenndi við Tónlistarskólann á Ak- ureyri frá 1954-1986 að und- anskildum vetrinum 1965-1966 Prúð var Soffía Guðmunds- dóttir, rómurinn hófstilltur og af yfirbragði hennar lýsti hæversk- ur borgaralegur sjarmi eins og vinstrisinnaðir Svíar kalla það. Rómnum beitti hún hins vegar alla sína löngu ævi í baráttu fyrir réttindum kvenna og grundvall- arbreytingum á því þjóðskipulagi sem borgararnir hafa byggt upp. Það gerði hún auðvitað auk starfs sem tónlistarkennari og uppeldis fjögurra barna; dagskrárgerðar í útvarpi og skrifa í dagblöð og tímarit um allt það sem henni lá stöðugt á hjarta. Hún sat lengi í bæjarstjórn á Akureyri og nokkr- um sinnum á alþingi. „Það er svo gaman að starfa í nefnd,“ sagði hún og hló. Rómurinn naut sín líka ákaf- lega vel í þeirri list að halda uppi samræðum sem hefja menn yfir stund og stað. Glettin var hún þá, hnyttin, greinandi, og gat vitnað máli sínu til stuðnings í ærið mörg stórskáld og vitringa. En nærveran var öll samt á þann veg að samtalið lyfti fremur og stækkaði þann sem við var talað en hana sjálfa. Gengu því menn oftast léttari í spori og eilítið upp- réttari af hennar fundi. Soffía og móðir mín voru systkinabörn og umgangur ætíð góður milli fjölskyldnanna. Ég kynntist henni þó ekki í reynd fyrr en á sjöunda áratugnum í borginni Leipzig af öllum stöðum. Ég var þar í fyrsta skipti í fram- andi landi að hefja nám. Hún, heimsborgarinn, sótti framhalds- námskeið í tónlistinni. Reyndar má segja að nám mitt hafi byrjað hjá henni. Hún leiddi mig, óvit- ann, á þann helga stað Tómasar- kirkju til fundar við mótettur Johans Sebastians Bachs síðdeg- is á fimmtudögum og sónötur og kantötur hans á sunnudögum; á aðskiljanlega kammertónleika í Gewandhaus og loks á fund Wag- ners í óperunni þar sem ég reynd- ar sofnaði í öðrum þætti. Aldrei var á það minnst. Enda var Soffía sömu skoðunar og Tjekof sem við lásum mikið um þær mundir sem sagði eitthvað á þessa leið: „Mannasiðir eru ekki bara að láta vera að hella niður sósunni heldur að sjá það ekki ef aðrir gera það.“ Margt reyndi Soffía að kenna mér og gefa þennan vetrarpart sem við áttum saman fyrir hart- nær hálfri öld. Síðan lifa í hug- anum ótal myndir frá þessum tíma og tilsvör sem kvikna við ýmsar aðstæður til styrktar eða kátínu. Og hefur þó töluvert bæst við það safn vegna ræktarsemi þessarar einstöku konu og manns hennar Jóns Hafsteins við mig og mína. Það hæfir Soffíu lítt að detta í væmni á þessari kveðjustundu. En mikið þætti mér nú gott, þvert á alla vissu, að einhvers staðar væri astralplan þar sem við hitt- umst brátt aftur til að hlæja sam- an og hjala yfir kaffi og púrtvíni og svo sem einni sígarettu. María Kristjánsdóttir. Heiðurskonan Soffía Guð- mundsdóttir er fallin frá. Kynni okkar komu til í gegn um stjórn- málin á Akureyri og í Norður- landskjördæmi eystra, eins og það hét þá. Soffía var bæjar- fulltrúi á Akureyri fyrir Alþýðu- bandalagið um árabil og jafn- framt varaþingmaður flokksins í kjördæminu þann tíma sem Stef- án Jónsson var þingmaður. Sem slík tók hún margoft sæti á Al- þingi og var þar sem og í bæj- arstjórn ötul málafylgjumann- eskja. Menning og listir, jafnréttismál og réttindabarátta kvenna almennt, velferðar-, frið- ar- og afvopnunarmál koma strax upp í hugann þegar Soffíu er minnst. Á fundum jafnt sem á ferðalög- um og í kosningabaráttu var allt- af sama reisnin yfir Soffíu. Hún var glæsileg manneskja og hrein og bein í samskiptum. Því kynnt- ist ég sérstaklega þegar svo skip- aðist að ég tæki fyrsta sæti á lista Alþýðubandalagsins við kosning- arnar 1983, en Soffía hafði þá ver- ið varaþingmaður um árabil eins og áður sagði. Þau mál ræddum við, bæði í aðdragandanum og þegar úrslit lágu fyrir, og féllu engin óvildarorð. Þannig voru mannkostir Soffíu. Ég minnist Soffíu Guðmunds- dóttur með þakklæti og virðingu og votta aðstandendum samúð. Steingrímur J. Sigfússon. Ætli séu ekki rétt 45 ár síðan ung stúlka lenti á Akureyrarflug- velli með upptökutæki og það verkefni í farteskinu að skrifa heilt blað um Akureyrarkaupstað fyrir Þjóðviljann. Nákvæm fyrir- mæli fylgdu ekki önnur en þau að blaðið ætti að vekja áhuga bæj- arbúa á þessu málgagni vinstri- manna og afla því jafnframt drjúgra auglýsingatekna. Ekki er ég nú viss um hvort þessi leiðangur bar tilætlaðan ár- angur en hann leiddi til innilegra kynna við hjónin Soffíu Guð- mundsdóttur og Jón Hafstein Jónsson sem hýstu mig meðan á verkinu stóð og veittu mér bæði gagnlegar og skemmtilegar leið- beiningar. Hjá þeim í Þórunnar- strætinu var heimilisbragur ann- ar en ég átti að venjast enda bjarmaði þar fyrir þeirri verka- skiptingu sem nú er talin sjálf- sögð. Jón sá um innkaup og sýsl- aði um innanstokksmuni á meðan Soffía sinnti tónlistarkennslu og félagsstörfum og taldi það síst fyrir neðan virðingu sína þótt hann væri rómaður stærðfræð- ingur og hefði haslað sér völl á fleiri fræðasviðum. Hún var borg- arbarn og heimsdama en hann al- inn upp í sveit og bar þess ýmis merki en lífsskoðanir þeirra fóru saman og samhljómurinn ósvik- inn. Með þessum heiðurshjónum var svo mikið jafnræði, þótt ólík væru, að þarna þótti mér komin uppskriftin að farsælli sambúð. Þótt samvinna okkar þarna um árið yrði ekki löng gafst mér kost- ur á að endurnýja kynnin mörg- um árum síðar þegar við Jón kenndum saman við Verzlunar- skóla Íslands. Þá hafði ýmislegt breyst í lífi þeirra en samt voru þau gallharðir sósíalistar sem fyrr og virðingin gagnkvæm. Á góðri stundu hvíslaði Soffía því að mér að hún myndi giftast sama manninum tvisvar ef þess væri kostur. Og þessi sami maður bar sömu virðingu fyrir konunni sinni þótt andlega krafta hennar þryti á síðustu árum og sá til þess ásamt börnunum þeirra að hún hefði óhikað gengið inn í hvaða veislusal sem var og borið sig vel. Með þessum ljúfu minningum kveð ég merka konu sem átti drjúgan þátt í að varða leiðina að auknu jafnrétti karla og kvenna á Íslandi án þess að fórna þeim gildum sem skiptu hana mestu. Blessuð sé minning Soffíu Guðmundsdóttur. Guðrún Egilson. Soffía Guðmundsdóttir varði lengstum hluta starfsævi sinnar, sem kennari við Tónlistarskólann á Akureyri, eða yfir 30 ára bil. Löngum var Soffía okkar sam- starfsmaður og minnumst við hennar sem einstaklega duglegs og framsækins tónlistarkennara. Soffía var glæsileg kona; rögg- semi og skoðanafestu hennar var viðbrugðið. Soffía var aristókrat í orðsins bestu merkingu og sam- einaði í einni og sömu manneskju heimsborgara og alþýðumann. Hún reyndist Tónlistarskólanum trúr starfsmaður í hvívetna og fylgin honum og sínum nemend- um. Yfir þessu sameiginlega sviði okkar ríkir birta. Soffía var mikill ljóðaunnandi og því finnst okkur, að birtan og jákvæðnin í 3ja er- indi upphafsljóðs Snorra Hjart- arsonar, úr ljóðabókinni Kvæði, vera sú þakkarkveðja, sem við kjósum að megi fylgja minning- unni um sómakonu. Við vottum aðstandendum hennar einlæg- ustu samúð. Og tónaseiður og svanaflug úr suðri logana glæddu; í heiðri vordýrð skein veröld mín, hver vegur opinn og greiður. Blessuð sé minning Soffíu Guðmundsdóttur. F.h. fyrrverandi samstarfs- manna hennar við Tónlistarskól- ann á Akureyri, Dýrleif Bjarnadóttir, Jón Hlöðver Áskelsson, Lilja Hallgrímsdóttir, Þórgunnur Ingimund- ardóttir og Þuríður Bald- ursdóttir. Vorið 1971 kom ég til Akureyr- ar til að taka við starfi kosninga- stjóra Alþýðubandalagsins vegna þingkosninga sem í hönd fóru. Meðal þeirra fyrstu sem ég hitti og kynntist voru hjónin Jón Haf- steinn Jónsson menntaskóla- kennari og Soffía Guðmundsdótt- ir tónlistarkennari, sem nú er látin. Fáum árum fyrr hafði Alþýðu- bandalagið klofnað og sennilega hvergi jafn alvarlega og á Akur- eyri. Þorri félagsmanna í Alþýðu- bandalagsfélaginu hafði gengið í Samtök frjálslyndra og vinstri manna, þar á meðal helsti for- ystumaður flokksins og áður Sósíalistaflokksins, Björn Jóns- son, seinna forseti Alþýðusam- bandsins. Í Alþýðubandalaginu voru samt nokkrir tugir félaga, þar á meðal þau hjón. Félagatal og eignir, þar með talið málgagn- ið, Verkamaðurinn, fylgdi meiri- hlutanum. Þrátt fyrir þetta gáf- ust félagarnir ekki upp, buðu fram í bæjarstjórnarkosningum 1970 með Soffíu í efsta sæti og náði hún kjöri. Fyrir hennar til- verknað og annarra dugmikilla félaga var því komin nokkur við- spyrna og starf mitt því léttara en ella hefði orðið. Kjörtímabil bæjarstjórnar 1970 – 1974 var enginn formlega starfandi meirihluti og hafði svo verið lengi. Í næstu kosningum, vorið 1974, var Soffía aftur efst á lista flokksins og komst ein inn af G-listanum. Eftir kosningarnar var myndaður vinstri meirihluti í bæjarstjórninni og varð Soffía ábyrg fyrir félagsþjónustunni í bænum. Hún hófst þegar handa um að byggja upp nútímalega þjónustu, fékk ráðinn menntaðan félagsmálafulltrúa í stað fátækra- fulltrúa áður. Okkur félögum hennar varð fljótt ljóst að verk hennar var enginn leikur og mikið þolinmæð- isverk að sannfæra alla í meiri- hlutanum um að taka yrði mála- flokkinn nýjum tökum. Hún sýndi undraverða seiglu og þolinmæði við að þoka þessu áhugamáli okk- ar áfram, ekki síst vegna þess að auka varð fjárveitingar til mála- flokksins svo um munaði. Að sjálfsögðu lét hún ekki eingöngu félagsmál til sín taka. Hún var m.a. vakin og sofin í jafnréttis- málum karla og kvenna, skrifaði mikið um þau mál og flutti erindi í útvarp. Eins og fyrri daginn var við ramman reip að draga, svo sem menn vita enn í dag. 1978 var Soffía enn í efsta sæti G-listans og nú kom í ljós að starf hennar og allra þeirra nýju félaga sem komu til liðs við okkur hafði borið árangur. Ég hrökk inní bæjarstjórn með henni. Hún var afar fegin að fá mann með sér, því nú varð G-listinn hvergi útundan þegar kom að kjöri í fimm manna nefndir, sem létti starfið gríðar- lega. Við urðum góðir vinir og fé- lagar þótt við værum runnin úr gerólíku umhverfi. Fyrir mig voru skoðanir hennar hreinn og klár lærdómur, enda vaxinn upp í karlasamfélagi og á karlavinnu- stöðum frá blautu barnsbeini. Hún kenndi mér að veita athygli fleiri viðhorfum en ég hafði áður hugsað um og taka tillit til þeirra. Að vinna með henni öll þessi ár var því verðmætur skóli fyrir mig, sem ég hef búið að síðan og er þakklátur fyrir. Ég sendi Jóni Hafsteini, börn- um þeirra, öllum afkomendum og vandamönnum mínar dýpstu samúðarkveðjur. Helgi Guðmundsson. Það var reisn yfir Soffíu Guð- mundsdóttur, hún var falleg og það kom blik í augu hennar þegar hún hló, þá hreif hún alla með sér. Ég kynntist henni fyrst haustið 1966, þegar ég var nemandi manns hennar, Jóns Hafsteins Jónssonar stærðfræðings, í MA. Yfir heimili þeirra hvíldi sérstök birta, sennilega komin frá tónlist Soffíu sem hún kenndi lengi og stærðfræði manns hennar. Ég var aufúsugestur á heimili þeirra upp frá þessu, oftast þegar ég kom norður hitti ég þau. Það voru góðar stundir. Síðar fluttu þau til Reykjavíkur og urðum við þá ná- grannar í Stangarholti. Soffía og Jón kynntust í Kaup- mannahöfn þegar bæði voru þar við nám í greinum sínum, eftir stríð. Byrjuðu smátt, bjuggu um tíma saman í einu herbergi. Eftir að hafa lokið námi réðust þau til starfa norður á Akureyri 1953 og má telja það mikið happ fyrir lítið bæjarfélag og menntaskólann að fá slíka liðveislu. Soffía var löngum bæjarfulltrúi fyrir Al- þýðubandalagið og sat á Alþingi sem varaþingmaður nokkrum sinnum. Hún beitti sér mjög í jafnrétt- ismálum og hagsmunamálum verkafólks, ritaði greinar í blöð og talaði á fundum. Hún var kommúnisti í þeirri merkingu að hún taldi ekki affarasælt að þró- un mannlegs félags byggðist á græðgi, misrétti og rangsleitni. Hún trúði á það góða í manninum og að við ættum okkur fyrirheit í réttlátu samfélagi, þar sem menn ynnu eftir getu en neyttu eftir þörfum. Hún var kommúnisti í þeirri merkingu að hún taldi að menn ættu að ráða örlögum sín- um sjálfir, hver maður ætti að hafa rétt til að þróa sína hæfi- leika. Á heimili þeirra Jóns kynntist ég andlegum straumum sem áttu eftir að setja mark sitt á mig til frambúðar. Þó var annað sem meira var um vert í mínum huga. Fimm árum áður en ég kynntist þeim hjónum tók húsbóndi minn í Borgarfirði mig með sér á ráð- stefnu Hernámsandstæðinga vorið 1961 sem haldin var á Bif- röst, en þá var ég 14 ára drengur. Þar sá ég og heyrði marga af helstu forystumönnum Íslend- inga á þessu sviði. Þá gerðist það sem ég gleymi aldrei: Hjón komu gangandi inn í forstofuna á Bifröst, leiddust og af þeim skein hamingja og ástúð. Þetta voru þau Soffía og Jón Haf- steinn. Mörgum árum síðar var ég staddur á Akureyri og þau buðu mér í mat. Jón þurfti að fara til Reykjavíkur og varð úr að hann kom með mér. Ég náði í Jón daginn eftir. Þótt aðskilnaðurinn yrði ekki nema tveir til þrír dagar kvöddust þau hjón með tárum, svo unnu þau hvort öðru. Við kveðjum Soffíu með sökn- uði og votta ég öllum afkomend- um og venslafólki mína samúð. Hér kveður kona sem trúði á manneskjuna, ástina og líf fyrir dauðann. Guðmundur Ólafsson. „Jæja, Örn minn. Nú verður afleysingakennari í næstu tímum, því ég þarf að fara til New York og setjast á allsherjarþingið.“ Það er eitt það besta sem mig hefur hent á lífsleiðinni þegar ég varð nemandi Soffíu Guðmunds- dóttur árið 1976 nýkominn í höf- uðstað Norðurlands. Þar átti ég eftir að dvelja í fjögur ár við nám í Mennta- og Tónlistarskólanum. Soffía var þá, auk þess að vera pí- anókennari, varaþingmaður og fulltrúi í bæjarstjórn Akureyrar. Þessi smekklega klædda kona tók mér alveg eins og ég var. Þó átti ég aðeins fjórar flíkur, tvenn- ar gallabuxur og rauðu og grænu peysuna en henni fannst ég samt alveg til fyrirmyndar, eða eins og ég átti að vera. Jákvæðni, húmor og stuðningur, jafnhliða varfær- inni leiðsögn voru hennar aðals- merki í kennslunni. Húmorinn já. Þegar hún hafði sagt eitthvað sem vakti spriklandi léttleika innra með manni leit hún upp þessum glettnislegu augum og sagði „Nei, í alvöru talað“. Gleði og kæti, jafnframt alvöru, kær- leika og umburðarlyndi voru eðl- iskostir hennar. Soffía kveikti í mér löngunina til þess að leggja tónlistina fyrir mig. Hún sýndi mér fram á hve einfaldar lausnir eru varasamar þegar listin er annars vegar og hve nauðsynlegt það er að opna út á víðáttur andans. Þó svo að trú eða trúarvissa væru ekki of- arlega í hennar karakter þá var tónlist Bachs það sem hún mat mest af öllu. Hún kynnti mig fljótlega fyrir svítum, invention- um og síðar praelúdíum og fúg- um. Áhugi sem hefur vaxið með mér fram á þennan dag. Eftir pí- anótímana var ég svo fullur af krafti og bjartsýni að ég gat ekki beðið eftir að komast að hljóðfær- inu á ný. Þýsku ljóðin voru líka eitt aðal- áhugasvið Soffíu. Mér er minnis- stæð kennslustund þar sem þær vinkonurnar Soffía og Lilja Hall- grímsdóttir tóku mig í gegn í und- irleik við ljóðasöng. Það var Veilchen Mozarts og Ich liebe dich Beethovens og þá var nú ekki verið að líta á klukkuna. Í kringum Soffíu ilmaði allt af menningu Evrópu. Heimili þeirra Jóns Hafsteins í Þórunnarstræt- inu stóð mér opið og þar áttum við margar frjóar samverustund- ir þegar ófært var út í Ólafsfjörð- inn á vetrum. Fyrir nákvæmlega 30 árum, 19. desember 1981, gisti ég þar kvöldið fyrir mína fyrstu einleikstónleika. Nú að leiðarlokum þakka ég alla gleðina og stuðninginn sem þó verður aldrei fullgoldinn og votta Jóni Hafsteini, börnum og aðstandendum samúð mína. Örn Magnússon. Soffía Guðmundsdóttir Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð, hlýhug og vináttu við andlát og útför okkar ástkæru AUÐAR STEFÁNSDÓTTUR. Inga Helgadóttir, Sverrir Þórhallsson, Stefán Ó. Helgason, Elín Vilhelmsdóttir, og aðrir aðstandendur.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.