Morgunblaðið - 19.12.2011, Blaðsíða 34

34 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 19. DESEMBER 2011
„Það sem var kannski einna erfiðast var
hversu Hanna fór snöggt. Hún greindist með
sjúkdóm sinn í sömu vikunni og hún dó. Það
var högg sem tók langan tíma að komast yfir
og auðvitað hef ég ekki jafnað mig enn í dag en
mér líður allt öðruvísi. Ég ætla ekki að líkja
mér við einn né neinn en mér finnst ég skilja
Egil Skallagrímsson betur nú en áður. Þegar
hann var búinn að yrkja Sonatorrek var hon-
um örugglega hugarhægra á eftir. Mér finnst
að mér sé hugarhægra eftir að ég orti þessa
bók og hef komið þessum minningum á fram-
færi. Það er í slíkum skáldskap sem skáldið
finnur sér hugsvölun og sættir sig við það sem
ekki getur orðið öðruvísi. Að því leyti hefur
þessi bók hjálpað mér.
Ég er nýkominn frá Edinborg þar sem yngri
sonur minn starfar sem læknir og vísinda-
maður. Í Edinborg fann ég í bókasafni nýlega
bók um Neruda, svo ég nefni annað skáld sem
ég hef mætur á. Ég sá að miðkona hans las yfir
það sem hann var að yrkja, og birt er mynd af
handriti sem hún fór yfir þar sem hún hafði
strikað út orðið rætur. Hún hélt því fram að
hann ofnotaði orðið rætur. Svo fór ég að lesa
kvæði eftir Neruda þarna í bókasafninu og í
þremur kvæðum sem ég las rakst ég á orðið
rætur. Ég hef áreiðanlega átt mínar „rætur“
en bakhjarl minn var Hanna. Hún var svo
örugg í tungunni, talaði fínt íslenskt sveitamál
og kunni það betur en ég. Hún var afar gott
aðhald fyrir mig. Hún hjálpaði mér örugglega
að losna við ýmsar „rætur“ sem annars hefðu
lent á markaði. Hún var mér mikill bakhjarl og
eins og Auden segir í einu af sínum frægustu
kvæðum, þá var hún mér „norðrið, suðrið,
austrið og vestrið“.“
Lífin þrjú
Hvernig kynntust þið Hanna?
„Við kynntumst þegar við vorum 19 ára. Þá
var ég nýkomin frá Bretlandi, hafði unnið þar
við landbúnaðarstörf. Stúlkurnar þar voru allt-
af að bjóða mér í hringdans sem ég var orðinn
hundleiður á og ég hafði auk þess tekið þá
ákvörðun að ég ætlaði aldrei að giftast. Ég
hafði bara verið hér heima í nokkra daga þegar
ég hitti þessa fallegu stúlku. Þegar ég var að
dansa við hana spurði ég hvaðan hún væri. Frá
Hólsfjöllum, svaraði hún. Ég veit ekki hvar
það er, sagði ég. Hún spurði: Hefurðu aldrei
heyrt talað um Hólsfjallahangikjöt? Ég hafði
ekki heyrt talað um Hólsfjallahangikjöt og þar
við sat.
Hanna fæddist á Grímsstöðum og ólst þar
upp til tíu ára aldurs, þá fluttu foreldrar henn-
ar lengra upp á heiðina. Þaðan kom hún þegar
ég kynntist henni. Tengdamóðir mín sagði mér
að Herðubreið væri fegurst út um eldhús-
gluggann sinn og hún þyrfti ekki annað mál-
verk. Ég fagnaði því mjög þegar Ögmundur
Jónasson ákvað að banna að selja allt þetta
landsvæði og tel að hann hafi staðið sig með
ágætum í þeim efnum. Því hvað sem segja má
og hvað sem vígorðum líður úr kalda stríðinu
þá hef ég aldrei haft neinn áhuga á því sem
kallað var landsala. Og hef ekki enn.
Við Hanna vorum saman í 60 ár, áttum gott
líf og tvo góða drengi sem veittu okkur mikla
ánægju í lífinu. Við þurftum ekki að kvarta
undan neinu. En auðvitað gekk á ýmsu og það
var margt sem Hanna þurfti að axla með mér.
Bæði var það ritstjórnin á Morgunblaðinu því
hún náði auðvitað inn á heimilið sem var hálf-
gerð ritstjórnarskrifstofa. Svo þegar ég var
formaður þjóðhátíðarnefndar í sjö ár þá voru
eilífir fundir og veislur og það mæddi mikið á
Hönnu. En það var auðvelt að fara í gegnum
þetta allt með hana sem bakhjarl.“
Trúirðu því að þið eigið eftir að hittast aft-
ur?
„Ég hugsa mikið um það og hef ýmsa
reynslu fyrir því að svo gæti verið. En ósk-
hyggja mín í þeim efnum ræður engu um það.
Ég veit ekki hvernig slíkir endurfundir fara
fram, en lífið er flókið og eftir því sem ég hef
elst þá hefur mér dottið í hug að dauðinn sé
ekki bara tortíming heldur eigi hann einhvers
konar framhald. Ég hef talað við svo margt
fólk sem hefur alls kyns reynslu fyrir þessu. Í
aðra röndina trúi ég því en í hina röndina er
Tómas í fullu fjöri og vill þreifa á, en það
myndi kosta lífið.
Ég hef sagt við sjálfan mig að ég hafi átt
þrjú líf. Það fyrsta fram að því að við Hanna
kynntumst. Líf númer tvö frá því við kynnt-
umst og þar til hún hvarf af sviðinu. Og svo
núna, þessi misseri sem nú standa yfir og eftir
eru, og eru minn leyndardómur og ég hef bara
fyrir mig.“
Morgunblaðið/Golli
Matthías Johannessen Þetta er bók sem sprettur úr minningum og þá einungis góðum minningum.
Eins konar fögnuður
 Matthías Johannessen segir að ný ljóðabók sín sé óður til gleðinnar og ástarinnar  Í bókinni,
sem nefnist Söknuður, glímir hann við sáran missi en rúm tvö ár eru síðan eiginkona hans lést
» Það sem var kannski einnaerfiðast var hversu Hanna
fór snöggt. Hún greindist með
sjúkdóm sinn í sömu vikunni
og hún dó. Það var högg sem
tók langan tíma að komast yfir
og auðvitað hef ég ekki jafnað
mig enn í dag en mér líður allt
öðruvísi. Ég ætla ekki að líkja
mér við einn né neinn en mér
finnst ég skilja Egil Skalla-
grímsson betur nú en áður.
Þegar hann var búinn að yrkja
Sonatorrek var honum örugg-
lega hugarhægra á eftir.
VIÐTAL
Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrun@mbl.is
Söknuður er ný ljóðabók eftir Matthías Jo-
hannessen. Í bókinni glímir hann við sáran
missi en tvö og hálft ár eru síðan eiginkona
hans, Hanna, lést, en þau Matthías höfðu þá
verið saman í 60 ár.
„Það var erfitt að yrkja þessa bók vegna
þess að hún sækir efnivið sinn í söknuð. Á hinn
bóginn var það ekki erfitt vegna þess að hún
kom,“ segir Matthías. „Ég hef tekið líkingu
áður af því að það að yrkja ljóð sé eins og þeg-
ar fuglar koma í tré og byrja að syngja þar.
Þannig var þessi bók ort, ég hafði hana ekki á
áætlun. Hún kom og það var alveg sama hvar
ég var, hvort ég var í útlöndum eða hér heima,
hún sótti alltaf á mig og ný upplifun varð til.
Annars er þetta ekki bók sem fjallar ein-
göngu um harm. Í raun og veru er þetta bók
sem er eins konar óður til gleðinnar, þakklæt-
isins og ástarinnar. Þetta er bók sem sprettur
úr minningum og þá einungis góðum minn-
ingum. Þess vegna er þessi bók eins konar
fögnuður. Ég orti eitt sinn ljóð sem heitir
Fögnuður og það fjallar um þakklæti yfir til-
verunni og er um okkur Hönnu og sambúð okk-
ar með skírskotun í náttúruna. Þannig hefur
mér alltaf fundist eðlilegast og best að túlka til-
veru okkar og sálarlíf. Þegar ég lít til baka þá
býr fögnuður í hjarta mínu því ég get þakkað
fyrir svo margt. Við Hanna áttum gott líf og
það kemur við sögu í þessari bók. Ég vona samt
sem áður að þessi bók fjalli um reynslu annars
fólks ekki síður en okkar og menn geti fundið
sjálfa sig í því sem ort er um í þessum ljóðum.“
Mikill bakhjarl
Það hlýtur að hafa verið þér afar erfitt að
missa Hönnu.