Morgunblaðið - 20.03.2012, Blaðsíða 18

18 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 20. MARS 2012
Samtök um betri
byggð hafa gert at-
hugasemdir við nýja
samgönguáætlun
(SGÁ) 2011-2015/
2022, sem nú er til
meðferðar á Alþingi.
Þau benda á að
ákvarðanir, sem
ganga gegn því að
þjóðhagsleg arðsemi
ráði framkvæmda-
röð, beri að taka með lýðræð-
islegum og gagnsæjum hætti.
Samtökin benda á að höf-
uðborgarsamfélagið er lang-
stærsta hagkerfi Íslands og að
óskilvirkni vegna stjórnlausrar
útþenslu byggðar af völdum
Vatnsmýrarflugvallar í 65 ár sé
þess vegna löngu farið að gæta í
þjóðarhag. Að það sé sandur í gír-
kassanum. Þrátt fyrir einhverjar
hæstu þjóðartekjur á mann í
heimi árum saman skilar sá ár-
angur sér ekki nægilega vel í
pyngjur landsmanna.
Í SGÁ kemur ítrekað fram að
til að ná markmiðum um bætta
lýðheilsu, aukið öryggi, minni
loftmengun, breyttar ferðavenjur
og aukna samkeppnishæfni ólíkra
samgöngumáta sé áhrifaríkast að
stuðla að þéttri og blandaðri
byggð. Samtök um betri byggð
benda á að það verði aðeins gert
með því að reisa þétta og bland-
aða miðborgarbyggð í Vatnsmýri.
Þróaðar þjóðir í Norðvestur-
Evrópu og víðar hafa áratugum
saman unnið samgöngu- og borg-
arskipulagsáætlanir sínar í einni
heild með það að markmiði að fá
fram bestu hugsanlega heild-
arlausn fyrir sem minnst fé.
Skýrasta birtingarmynd þessa er
að reisa þétta og blanda miðborg-
arbyggð í Vatnsmýri.
Mikilvægt er að taka upp núll-
sýn í vegamálum. Núllsýn miðar
að því að útrýma dauðaslysum og
öðrum alvarlegum umferð-
arslysum innan þeirra tíma-
marka, sem samfélagið ákveður
að sé raunhæft og ásættanlegt,
t.d. á 30 árum. Í núllsýn hafa þau
verkefni í vegamálum forgang,
sem lúta að verndun heilbrigðis
og mannslífa vegfarenda.
Vegafé hvers árs til nýfram-
kvæmda við vegi verði skipt upp
þannig að 300 milljónum kr. verði
árlega bætt við það fé, sem fyrir-
hugað er í umferðarörygg-
isáætlun SGÁ. Því sem eftir er
verði skipt þannig að 30% renni í
byggðapott en 70% í pott sem
ráðstafað er skv. núllsýn. Tekið
skal fram að hlutföllin í fyrirliggj-
andi tillögu SGÁ eru þveröfug.
Samtökin benda á að núllsýn og
þjóðhagsleg arðsemisröð fara að
langmestu leyti saman. Tekjur
ríkisins af bílaumferð eru í réttu
hlutfalli við ekna kílómetra. Vel
yfir 50% þeirra tekna koma af
umferð innan sveitarfélagamarka
höfuðborgarsvæðisins. Um 70%
allra alvarlegra umferðarslysa
verða á SV-horninu. Það er því
þjóðhagslega arðsamast að lag-
færa fyrst þjóðvegakerfið á höf-
uðborgarsvæðinu og þar á eftir
annars staðar á SV-horninu.
Mikilvægt er að ríki og sveitar-
félög geri umferðaröryggisáætl-
anir skv. þjóðhagslegri arðsem-
isröð með tölusettum markmiðum
og tímasettum fjárhags- og fram-
kvæmdaliðum.
Sú staðreynd að sami flokkur
er við völd í ríkisstjórn og í
borgarstjórn Reykjavíkur mótar
að sjálfsögðu efnistök í sam-
gönguáætlun (SGÁ). Greinilegt er
t.d. að tillaga að nýju Að-
alskipulagi Reykjavíkur (AR) er
undir beinum áhrifum frá SGÁ.
Allt of lágt nýtingarhlutfall
(NH = 0,85 í stað amk 1,8) í nýju
Aðalskipulagi Reykjavíkur (AR) á
fyrirhugaðri byggð í Vatnsmýri
er bein afleiðing þess að í SGÁ er
ekki fyrirhuguð nein viðbót við
aðalgatnakerfi höfuðborgarsvæð-
isins sunnan Vatnsmýrar fyrr en
eftir 2023. Almannahagur skaðast
af þessu því þjóðhagsleg há-
marksarðsemi næst ekki. Mik-
ilvægt er að gera Kópavogsgöng,
Öskjuhlíðargöng og þverun
Skerjafjarðar tímanlega til að
hamla ekki gegn eðlilegu nýting-
arhlutfalli og uppbyggingarhraða
í Vatnsmýri frá og með 2014.
Nýtingarauki í Vatnsmýri úr
0,85 í 1,8 mun draga úr akstri á
höfuðborgarsvæðinu samanborið
við jafnmikla byggð t.d. í Úlfars-
árdal um allt að 20%. Þar með
lækkar aksturskostnaður um allt
að 1% á ári, um tvo milljarða kr. á
fyrsta ári, fjóra milljarða á öðru
ári, sex á því þriðja o.s.fr.v. eða
allt að 400 milljarða kr. upp-
safnað á 20 árum.
Með hóflegri uppbyggingu í
Vatnsmýri (NH=1,8) er virði
lands í ríkiseigu þar a.m.k. 70
milljarðar kr. og land borg-
arinnar a.m.k. 140 milljarðar á
verðlagi 2011. Hlutur ríkisins
nægir til að gera nýjan flugvöll,
t.d. á Hólmsheiði, ytra vegakerfi
Vatnsmýrarbyggðar ásamt
þrennum jarðgöngum á lands-
byggðinni og gott betur. Lend-
andi yrði á Hólmsheiði í 96-98%
tilvika, flugrekendur telja að 95%
nægi.
Allt pólitískt upplegg í SGÁ er
mjög hefðbundinn einhliða stuðn-
ingur við landsbyggðina á kostn-
að þjóðarhags og samfélagsins á
höfuðborgarsvæðinu sbr. ummæli
á bls. 24 í greinargerð með SGÁ.
Ekki er eðlilegt eða ásætt-
anlegt að skipulagsáform sveitar-
félaga sæti alfarið forsendum
SGÁ. Mikil samhæfing allra áætl-
ana er að sönnu mikilvæg en þeg-
ar upp er staðið ber að nota þau
vinnubrögð Vegagerðarinnar frá
2004 að taka tillit til uppbygging-
aráforma í svæðis- og aðal-
skipulagi á höfuðborgarsvæðinu
og miða SGÁ við þá tímasettu
þörf sem þar kemur fram.
Fimm jarðgöng og nýr flugvöllur fyrir
andvirði Vatnsmýrarlóða ríkisins
Eftir Gunnar H.
Gunnarsson
og Örn Sigurðsson
» Virði Vatnsmýr-
arlands ríkisins er
70 milljarðar og borg-
arlands 140 milljarðar.
Hlutur ríkisins nægir
fyrir nýjum flugvelli og
fimm jarðgöngum.
Gunnar H.
Gunnarsson
Gunnar er verkfræðingur,
Örn er arkitekt.
Örn
Sigurðsson
Mikið hefur á síð-
ustu misserum verið
rætt um hin ýmsu
þjóðmál, bæði í blöðum
og ljósvakamiðlum og
koma þar fram margar
hugmyndir um lausn á
vandamálum þjóð-
arinnar, og sýnist þar
sitt hverjum, en fæstar
eru til þess fallnar að
leysa vanda þeirra
verst settu.
Þegar hrunið varð og gengið var
til nýrra kosninga komu fram mörg
ný andlit, sem buðu sig fram til að
taka við stjórn landsins, og hétu því
að sjá til þess að hlutur lítla manns-
ins yrði ekki fyrir borð borinn.
Mörgum kemur spánskt fyrir
sjónir að á sama tíma og hægt er að
afskrifa milljarða skuldir stórfyr-
irtækja, sjá heilu fjölskyldurnar sig
tilknúnar að flýja land vegna skulda-
vanda, sem til kominn er vegna út-
rásargleði þeirra sem með fjár-
magnið fóru.
„Stjórnun“ heilbrigðismála og sú
undarlega forgangsröðun fjármála
er efni í margar aðrar greinar.
Miklum fjármunum hefur verið
eytt í umsókn að Evrópusamband-
inu þrátt fyrir að margoft hafi komið
fram í skoðanakönnunum að meiri-
hluti þjóðarinnar sé á móti aðild. Það
eina sem út úr því fæst er að við
glötum forræði yfir náttúru-
auðlindum okkar og glötum okkar
sjálfstæði að stórum hluta. Dap-
urlegt verður það að teljast ef við
ætlum ekki að halda sjálfstæði okk-
ar lengur en nú er stefnt að, og hygg
ég að þeim sem mest lögðu á sig í
sjálfstæðisbaráttunni þyki við illa
hafa brugðist, ef við ætlum ekki að
standa vaktina betur.
Við eigum saman gott og gjöfult
land með miklar auðlindir bæði til
lands og sjávar, sem með skyn-
samlegri notkun á að geta framfleytt
okkur um ókomna framtíð, ef við
berum gæfu til að stjórna okkur
sjálf.
Væntingar voru uppi meðal fólks
um aukið íbúalýðræði og að íbúar
landsins yrðu hafðir með í ráðum,
um þær framkvæmdir
sem áformaðar væru á
hverjum stað. Reynsl-
an hefur hins vegar
orðið sú að okkur íbú-
unum hefur verið til-
kynnt hvað ætlunin sé
að gera og þar með að
þetta sé það sem til
boða standi annaðhvort
þetta eða ekkert verð-
ur gert á næstunni.
Engu máli skipti þó
undirskriftalistar með
vel rökstuddum rökum
væru sendir til viðkom-
andi ráðuneyta, þeim var bara
stungið niður í skúffu og gleymt þar.
Þegar til stóð að leggja nýjan veg
um Hólmaháls á milli Eskifjarðar og
Reyðarfjarðar átti ég tal við þáver-
andi samgönguráðherra, Kristján
Möller, og sagði honum frá hug-
myndum manna um að leggja veginn
meðfram sjónum við útivistarsvæði,
sem var og er mjög vinsælt og fal-
legt en með erfitt aðgengi. Ráðherra
upplýsti mig þá um að ekki væri um
það að ræða, því að bæjarstjórn
Fjarðabyggðar væri búin að sam-
þykkja veginn þarna. Þegar ég
spurðist fyrir hjá bæjarfulltrúa, var
mér sagt að veGagerðin hefði lagt
málið þannig fram að búið væri að
ákveða vegstæðið en á öðrum stað,
ef við vildum það ekki yrði ekki um
neinar vegaframkvæmdir að ræða á
næstunni.
Sama var uppi á teningnum þegar
byggja átti nýtt Hjúkrunarheimili.
Þá höfðum við, Félag eldri borgara
ásamt fleirum, samþykkt á fundi
með heilbrigðisyfirvöldum staðsetn-
ingu hjúkrunarheimilisins á túni inn-
an við aðalbyggðina, á fundinum var
okkur sagt að ekkert væri því til fyr-
irstöðu að hefja framkvæmdir,
teikningar og fjármagn væru til
staðar. Biðu menn stóreygir eftir því
að framkvæmdir hæfust, en ekkert
gerðist, kannski átti þetta aldrei að
verða annað en eitthvað til að friða
okkur, nú gætum við bara lifað í
góðri trú. Fyrir skömmu var byrjað
að byggja hjúkrunarheimilið við að-
alumferðargötu bæjarins, á stað sem
fáir eða engir eru sáttir með.
13. febrúar 2009 kom fram-
kvæmdastjóri Heilbrigðisstofnunar
Austurlands fram í fjölmiðlum og til-
kynnti að yfirlæknir í Fjarðabyggð
sunnan Oddsskarðs hefði verið
leystur frá störfum um óákveðinn
tíma vegna þjófnaðar, meðan málið
væri í rannsókn og hefði rannsókn-
arlögreglunni á Eskifirði verið falin
rannsóknin. Við rannsóknina kom
ekkert saknæmt í ljós. Að þeim úr-
skurði fengnum vísuðu kærendur
málinu til ríkissaksóknara til frekari
skoðunar, endaði sú skoðun á að
málinu var vísað aftur til lögregl-
unnar á Eskifirði, þar komust menn
að sömu niðurstöðu og áður að ekki
væri ástæða til málshöfðunar.
Á sama tíma voru í gangi undir-
skriftalistar til að mótmæla upp-
sögninni og krefjast þess að lækn-
irinn yrði strax settur inn í starf sitt
á ný. Undir þennan lista skrifuðu vel
flestir íbúar Fjarðabyggðar sunnan
Oddsskarðs. Ennþá hafa heilbrigð-
isyfirvöld ekki brugðist við, enda
þægilegt að tína svona málum niður í
skúffu.
Svona þjóna þessir háu stjórn-
endur okkur, þeir gera ekkert með
þau mótmæli eða athugasemdir sem
íbúarnir senda frá sér. Þeir hafa
gert orð danska konungsins, sem
einu sinni var okkar þjóðhöfðingi að
sínum og segja, „Vi alene vide“.
Er ekki mál að stjórnvöld breyti
um stefnu og fari að vinna með íbú-
um landsins að farsælli lausn okkar
þjóðmála.
Því miður virðist samstaða Al-
þingis ekki svo sterk að vænta megi
nýrra og sterkra lausna á þeim
vanda sem við blasir.
Með bestu óskum landinu okkar
til heilla.
Hugleiðingar um þjóðmál
Eftir Aðalstein
Valdimarsson » Fyrir skömmu var
byrjað að byggja
hjúkrunarheimilið við
aðalumferðargötu bæj-
arins, á stað sem fáir
eða engir eru sáttir
með.
Aðalsteinn
Valdimarsson
Höfundur var áður skipstjóri,
útgerðarmaður, bæjarstjórnarmaður
og nú ellilífeyrisþegi.
Flísar f
ramtíða
rinnar
gæði og
glæsile
iki á gó
ðu verð
i
Stórhöfða 21 | sími 545 5500 | flis.is