Morgunblaðið - 07.05.2012, Blaðsíða 18

18 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 7. MAÍ 2012
:
Eurovision 2012
S
É
R
B
LA
Ð
–– Meira fyrir lesendur
Katrín Theódórsdóttir
Sími: 569 1105
kata@mbl.is
Morgunblaðið
gefur út sérblað
tileinkað
Eurovision
þriðjudaginn
22. maí
NÁNARI UPPLÝSINGAR GEFUR:
PÖNTUNARTÍMI AUGLÝSINGA:
Fyrir kl. 14, fimmtudaginn 16. maí.
Þetta er blað sem lesendur hafa
við hendina 22., 24. og 26.maí
þegar Eurovision verður sýnt í
sjónvarpinu.
Fréttin fyrir síð-
ustu áramót um upp-
sögn starfsfólks í
Skálholtsskóla kom
eins og þruma úr
heiðskíru lofti. Síðan
þá hef ég fjórum
sinnum átt erindi á
staðinn og get borið
vitni um að hann lifir
og mun lifa eins lengi
og Gissur biskup Ís-
leifsson óskaði þegar hann gaf
jörðina guðskristni í landinu.
Skólinn starfar enn á sömu for-
sendum og áður og þar heldur í
þræðina starfsfólk sem þjónað
hefur staðnum af einstakri trú-
mennsku í áratugi. Þar ber fyrst
að nefna skrifstofustjórann Hólm-
fríði Ingólfsdóttur, sem heldur í
alla þræði af einstakri alúð og yf-
irsýn enda þekkir hún starfsemina
út og inn og er vel tengd í sveit-
inni, fædd og uppalin á Iðu, gamla
ferjustað Skálholts við Hvítá, rétt
hjá Laugarási. Húsbændur á þeim
bæ hafa löngum verið hógværir og
friðsamir í landinu og áttu sinn
þátt í því að draumurinn um end-
urreisn staðarins varð að veru-
leika. Bjarni, kokkurinn hjarta-
góði, stendur enn vaktina í
eldhúsinu og galdrar fram réttina
ljúffengu og blómarósirnar í sveit-
inni mæta á staðinn til að aðstoða
þegar allt yfirfyllist af gestum
sem vilja mat, kaffi og bakkelsi og
það sem fyrst. Séra Egill messar
og flytur sínar klassísku predik-
anir af stakri trúmennsku, tilbú-
inn að kynna staðinn fyrir aðvíf-
andi hópum margskonar þegar
með þarf. Nýi organistinn Jón
Bjarnason er fílefldur eftir fram-
haldsnám sitt í Kaupmannahöfn
og útspilið eftir messurnar í þess-
ari sveitadómkirkjun er eins og
best gerist í háborgum evrópskrar
kirkjutónlistar. Guttormur bóndi
stendur vaktina sem meðhjálpari í
dómkirkjunni á sunnudögum en á
virkum dögum sýslar hann við
bleika akra og fögur tún sem
brosa við þeim sem sækja staðinn
heim.
Eftirsjá er að Kristni rektor
sem kom skólanum á kortið sem
alþjóðlegri guðfræði- og kirkju-
akademíu sem guðfræðideild Há-
skóla Íslands naut góðs af og skal
það þakkað hér. Reglubundnar
tíðagerðir og sumartónleikarnir
halda að sjálfsögðu áfram og
kyrrðardagarnir vinsælu. Straum-
ur erlendra ferðamanna hefur
aukist þannig að suma daga fara
þúsundir manns um hlaðið, skoða
kirkjuna og anda að
sér söguhelgi stað-
arins. Aðeins þeir sem
kynnt hafa sér það
sérstaklega vita hve
fjölbreytilegir hópar
innlendir og erlendir
koma í Skálholt, gista
þar, halda fundi og
ráðstefnur.
Ég vil nota tækifær-
ið og bjóða nýju
vígslubiskupshjónin
velkomin á
staðinn. Séra Kristján Valur er
þaulkunnugur kirkjustarfinu í
landinu og Skálholti sérstaklega
og sveitinni enda var hann á sín-
um tíma rektor skólans. Kunnátta
hans og fræðimennska á sviði
kirkjutónlistar og helgihalds mun
nýtast staðnum vel, en segja má
að rósin í hnappagati staðarins sé
einmitt tónlistin og lífið í kringum
hana og fjölmargir
þekkja sumartónleikana sem
prýða staðinn yfir sumarmán-
uðina. Kirkjan er meðal bestu tón-
listarhúsa Evrópu og laðar að sér
færustu listamenn víða að. Tón-
listin er fóstra trúarinnar og sam-
einingarafl og óhætt er að fullyrða
að þjóðkirkjan eigi sér ekki eins
dýrmæta og skilvirka trúboðstöð
og einmitt Skálholt. Samhent eru
þau hjónin því Margrét biskupsfrú
er sópransöngkona og tónlistar-
kennari og þrautþjálfaður kór-
stjóri og skipuleggjari tónleika
hér heima og erlendis.
En þögnin í Skálholti er líka
dýrmæt og hvergi er hún eins
endurnærandi.
Þar finnur maður hljóðan þyt
heilags anda, tíst í smáfugli á
grein og ef
til vill svanasöng neðan frá Þor-
lákshver. Staðurinn hvílir sig og
dregur andann djúpt þar til næstu
hópar koma. Þá fyllast öll bíla-
stæði aftur og fólkið flæðir yfir
hlaðið, hvert sæti er setið í kirkj-
unni og veitingaskálanum.
Eftir Pétur
Pétursson
Pétur Pétursson
» Í Skálholti er áfram
fjölbreytt starf á
sviði guðfræði, tónlistar
og þjóðfélagsumræðu.
Tónlistin blómstrar um
leið og kyrrðin endur-
nærir.
Höfundur er prófessor í guðfræði við
HÍ og á sæti í skólanefnd Skálholts-
skóla. Hann er fyrrv. rektor Skál-
holtsskóla.
Skálholt lifir
Jóhanna Sigurð-
ardóttir (JS) forsætis-
ráðherra skrifaði
merkilega grein í
Morgunblaðið í nóv-
ember 1996, sem bar
nafnið „Ísland eina
landið sem verð-
tryggir skuldir heim-
ilanna“. Greinin er
merkileg í ljósi þess
að JS hefur haft
mörg tækifæri til þess að grípa
inn í og afnema verðtrygginguna
og breyta kerfinu, sem æðsti yf-
irmaður Íbúðalánasjóðs (ÍLS) um
árabil og í ríkisstjórn þegar Mi-
FID-reglur Evrópusambandsins
(ESB) voru lögfestar hinn 1. nóv-
ember 2007, með lögum nr. 108/
2007 um verðbréfaviðskipti. Við
þessa lagabreytingu var henni
skylt að afnema verðtryggingu af
neytenda- og húsnæðislánum al-
mennings og bar fjármálamark-
aðnum að innleiða nýju reglurnar.
JS segir í grein sinni: „Efna-
hagsleg rök og sanngirni mæla
með því að verðtrygging á lánum
til heimilanna verði alfarið bönnuð,
að ríkisstjórnin sé föst í gamla
verðbólguhugsunarhættinum …
Grænmetisverð eykur skuldir
heimilanna. Fólkið skilur því ekki
hvernig höfuðstóll skuldanna vex
sífellt. Er nema von að það skilji
ekki ástæðurnar, eins og þegar
kartöflur hækkuðu tímabundið í
sumar, þá leiddi vísitalan og verð-
trygging til þess að skuldir heim-
ilanna jukust um 500 milljónir
króna …“
Hvergi annars staðar
Þáverandi alþingismaður segir
áfram: „Meginniðurstaðan er að
verðtrygging er ekki á lánum til
heimila í löndum OECD, að Ís-
landi undanskildu … Af hálfu
stjórnvalda eru engin áform uppi
um að takmarka verðtryggingu
lána, umfram það sem þegar hefur
verið ákveðið.“ Þetta er allt saman
mjög athyglisvert í ljósi þess að
hægt er að margfalda vandamálið í
dag, en JS segir síðar: „Gjaldþrot
heimilanna hafa vaxið gífurlega.
Þannig hafa gjaldþrot heimilanna
meira en tvöfaldast á 2 árum …“
Að lokum skrifar hún:
„Allt þetta ætti nú að
skapa forsendur til að
afnema verðtryggingu
á fjárskuldbindingum
heimilanna. En allt
kemur fyrir ekki.
Rökstuðningur ráð-
herrans í svari við
fyrirspurn minni
byggist á gamla verð-
bólguhugsunarhætt-
inum – sem rík-
isstjórnin virðist föst
í. Það mæla bæði
efnahagsleg rök og sanngirni með
því að verðtrygging á lánum til
heimilanna verði alfarið bönnuð á
næstu misserum.“ Svo mörg voru
þau orð, en JS var fyrrverandi fé-
lagsmálaráðherra, félags- og
tryggingamálaráðherra og bar hún
ábyrgð á ÍLS.
JS átti sæti í ríkisfjármálanefnd
ríkisstjórnar Geirs H. Haarde og
stóð að yfirlýsingunni, sem gefin
var út í tengslum við lánafyr-
irgreiðslu norrænu seðlabankanna
vorið 2008. Með henni skuldbatt
íslenska ríkisstjórnin sig til að
grípa til aðgerða og draga úr út-
lánum ÍLS. Þetta var eitt af skil-
yrðunum, sem norrænir seðla-
bankar settu fyrir fyrirgreiðslunni.
JS stóð ekki við loforð sín, sem
leiddi til þess að mikil tortryggni
ríkti í garð Íslands um haustið
2008 og efnahagskerfi Íslands
hrundi. JS lét stóraukin útlán ÍLS
sig litlu varða sumarið 2008 þrátt
fyrir gefin loforð í yfirlýsingu
ríkisstjórnarinnar.
Sérfræðinganefndin
Hinn 27. október 2008 skipaði
svo JS sérfræðinganefnd til að
skoða leiðir og bregðast við vanda
lántakenda vegna verðtryggingar.
Gylfi Arnbjörnsson, forseti ASÍ,
var formaður nefndarinnar. Þegar
neyðarlögin voru til umræðu á Al-
þingi 6. október 2008 var uppi
krafa um að verðtryggingin yrði
tekin úr sambandi tímabundið. Þá-
verandi forsætisráðherra fól JS að
skoða tillögur um að taka verð-
trygginguna úr sambandi en ekk-
ert var gert. Höfuðábyrgðina á
slæmri skuldastöðu heimilanna í
dag bera því Gylfi Arnbjörnsson
forseti ASÍ og JS. Þau hafa tekið
stöðu með fjármálafyrirtækjunum
og erlendum vogunarsjóðum gegn
almenningi. Verðtryggingin hefur
lagst af fullum þunga á skuldsett
heimili landsins, en fjármagnseig-
endur eru varðir að fullu. Engin
verðtrygging er á húsnæðislánum
annars staðar í heiminum. Ekki er
líklegt að einhver önnur þjóð í
heiminum láti bjóða sér svona fyr-
irkomulag.
Persónulegt stjörnuhrap
Hagfræðingar Seðlabankans
áætla að einungis um 650 heimili
hafi komist úr greiðsluvanda
vegna afskrifta húsnæðislána í
tengslum við 110 prósent leiðina.
Stærstur hluti afskriftanna féll
öðrum í skaut en þeim sem þurftu
á hjálp að halda. Í skýrslu Seðla-
bankans segir að þessar tölur end-
urspegli að einungis lítill hluti
vaxtaniðurgreiðslunnar skilaði sér
til þess hóps sem á í greiðslu-
vanda. Vitnað er oft í söguna af
Bjarti í Sumarhúsum í úttekt
Seðlabankans, og er það athygl-
isvert að hann sé notaður til upp-
fyllingar í úttekt á skuldavanda
heimilanna hjá Seðlabankanum.
Ferill JS á þessu kjörtímabili er
persónulegt stjörnuhrap. Stjórn
landsins er komin í slíkar ógöngur
að þráseta hennar er algert
ábyrgðarleysi, sem kemur í veg
fyrir raunhæfar aðgerðir til að
bæta hag þjóðarinnar. Þjóðin kall-
ar eftir ábyrgð og fáir hafa haft
það orð oftar á tungu en Jóhanna
Sigurðardóttir. Nú á hún að sýna
þá ábyrgð að viðurkenna getuleysi
sitt og segja af sér. Í dag er það
hennar sterkasta mögulega útspil í
þágu hagsmuna heimilanna í land-
inu. Sagan af Bjarti í Sumarhúsum
er saga Jóhönnu Sigurðardóttur,
sem sáði í akur óvinar síns allt sitt
líf, dag og nótt.
Stjörnuhrap
forsætisráðherra
Eftir Guðmund F.
Jónsson
» Sagan af Bjarti í
Sumarhúsum er
saga Jóhönnu Sigurð-
ardóttur, sem sáði í ak-
ur óvinar síns allt sitt líf,
dag og nótt
Guðmundur F. Jónsson
Höfundur er viðskiptafræðingur og
formaður Hægri grænna, flokks
fólksins.
Engin umskipti
þekki ég betri en þau
sem verða þegar ein-
staklingur hættir að
misnota áfengi og
nær tökum á lífi sínu.
Þá byrjar nýtt líf, nýr
gróandi hefst eftir
margra ára kyrrstöðu
eða afturför. Slík
endurfæðing er líkust
því þegar jurt sem
staðið hefur í skugga er færð á
sólríkan stað. Þá fyrst kemur í
ljós hvað býr í einstaklingnum;
hvers hann er megnugur. Hann
verður aftur með sjálfum sér. Líf-
ið brosir við honum. Samt sjáum
við einungis toppinn á ísjakanum
því að á bak við hvern einstakling
sem glímir við áfengis- og vímu-
efnavanda standa oftast traustir
vinir og fjölskyldumeðlimir sem
þjást af samlíðan í hljóðri örvænt-
ingu. Erfiðast er að sætta sig við
að óhörðnuð börn skuli hreppa
slík örlög. Það lifnar yfir þessum
hópi öllum þegar sá
áfengissjúki nær bata.
Sár gróa, fjöl-
skylduböndin styrkj-
ast, möguleikar opn-
ast, lífsgleðin þokar
skuggunum smám
saman burt.
En áfengi er sterkt
fíkniefni; Bakkus mis-
kunnarlaus húsbóndi.
Fáir sleppa hjálp-
arlaust úr viðjum
áfengis- og vímuefna-
sýki. Einn og óstudd-
ur á einstaklingurinn raunar litla
von í þeirri baráttu. Víða um lönd
er litla læknishjálp eða hjúkrun að
hafa í glímunni við áfengis- og
vímuefnafíkn, allra síst ef menn
eru auralitlir. Hér á landi erum
við svo lánsöm að eiga SÁÁ. Sú
stórfjölskylda er varla til hér-
lendis sem ekki á þessum sam-
tökum áhugafólks skuld að gjalda.
Með því að taka vel á móti þeim
sem selja SÁÁ-álfinn dagana 7.-
13. maí stuðlum við að því að fjöl-
breytt meðferðarúrræði verði
áfram í boði handa öllum Íslend-
ingum sem á þurfa að halda, okk-
ur öllum til hagsbóta. „Fyrir fjöl-
skylduna“ er yfirskrift
söfnunarinnar í ár en næsta stór-
verkefni álfsins er að byggja upp
sérstaka barna- og fjölskyldudeild
sem styðja mun við endurreisn
fjölskyldna sem eru í vanda vegna
áfengis- og vímuefnasýki. Við
megum alls ekki láta meðferðar-
stofnanir SÁÁ drabbast niður í
kreppunni. Kaupum SÁÁ-álfinn
fyrir fjölskylduna og vonina um
nýtt líf.
Kaupum SÁÁ-álfinn
fyrir fjölskylduna
Eftir Róbert H.
Haraldsson »Hér á landi erum við
svo lánsöm að eiga
SÁÁ. Sú stórfjölskylda
er varla til hérlendis
sem ekki á þessum sam-
tökum áhugafólks skuld
að gjalda.
Róbert H. Haraldsson
Höfundur er prófessor við Háskóla
Íslands.