Morgunblaðið - 06.07.2012, Qupperneq 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. JÚLÍ 2012
BAKSVIÐ
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
„Ég hallast helst að því að þetta sé
tilviljun,“ sagði dr. Karl Skírnisson,
dýrafræðingur, þegar hann var
spurður hvernig á því stæði að
a.m.k. fjórir hvítabirnir hefðu komið
hingað til lands á árunum 2008-2011.
Karl og samstarfsfólk hans á Til-
raunastöð Háskóla Íslands að Keld-
um hefur rannsakað hvítabirni sem
felldir hafa verið hér undanfarin ár.
Leit stóð yfir að hvítabirni við
Húnaflóa þegar rætt var við Karl í
gær. Hann sagði komur hvítabjarna
hafa verið tíðar í gegnum aldirnar.
Vissulega hafi orðið breytingar á
hafísnum hér fyrir norðan og hann
verið í minna lagi sum árin sem hafi
áhrif á útbreiðslusvæðið. En ekki
megi draga of miklar ályktanir af
því þótt fjögur dýr hafi sannanlega
komið á þremur árum.
Karl sagði hvítabirni sem leggja
leið sína til Íslands tilheyra Austur-
Grænlandsstofninum. En telur hann
koma til greina að flytja þá lifandi
úr landi? „Ef menn eru að velta því
fyrir sér þá kemur ekkert annað til
greina en að flytja þessi dýr aftur
heim,“ sagði Karl. Hann sagði A-
Grænlandsstofninn vera um 2.000
dýr og eru veidd úr honum 60 dýr
árlega. „Ég þykist vita að Græn-
lendingar séu ekki spenntir fyrir því
að fá einhver undirmálsdýr héðan
frá Íslandi inn í stofn sem þau voru
sannarlega að flýja úr.“
Karl sagði það ekki vera einfalt
mál að flytja dýr á milli landa, það
sé milliríkjamál sem krefjist tals-
verðrar fyrirhafnar og vinnu. Hann
taldi þó koma til greina að leggja í
þá fyrirhöfn sé um að ræða húna
sem nýlega hafa orðið sjálfstæðir og
lúta ekki lengur forsjá móður.
Hvítabirnir verða sjálfstæðir á út-
mánuðum á þriðja aldursári. Miklu
síður sé ástæða til að reyna að flytja
eldri hvítabirni á milli landa.
„Það hefur mikið verið fjallað um
þessi mál á Íslandi og ákvörðun ver-
ið tekin um að fella birnina hingað
til,“ sagði Karl. Hann bendir á að
viðbragðshópur taki í hverju tilviki
ákvörðun um hvað gera skuli í sam-
ráði við lögregluna á staðnum.
Með staðsetninguna á hreinu
Karl sagði að hvítabirnir séu með
innbyggð staðsetningartæki, ef svo
megi segja. „Dýrin ganga marga
kílómetra í tiltekna átt til þess að
færast ekki úr Svalbarðastofninum
yfir í Grænlandsstofninn. Þau vita
alveg hvar þau eru stödd. Ég vil
kalla það afbrigðilega hegðun þegar
hvítabirnir taka ákvörðun um að
synda út af útbreiðslusvæði tegund-
arinnar. Það getur átt sér fé-
lagslegar ástæður, að dýrið hafi orð-
ið undir í samkeppni og þurft að láta
í minni pokann. Birnirnir slást t.d.
miskunnarlaust um mökunarréttinn
og það eru mikil átök í félagskerfi
hvítabjarna. Mér finnst atferlið
benda til þess að dýrin sem koma
hingað séu dýr sem orðið hafi undir
í samkeppninni,“ sagði Karl. Hann
sagði þetta eiga við um allavega
þrjú af fjórum dýrum sem komu á
árunum 2008-2011. Síðasta dýrið
sem kom á land í Þistilfirði í janúar
2010 var magurt og ræfilslegt, en
það kann að skýrast af því að það
kom nokkru áður en selirnir kæpa í
ísnum norður af landinu og dýrið því
orðið langsoltið.
Hin þrjú komu í maí og júní og á
þeim tíma hefðu þau átt að hafa
safnað fituforða upp á tugi eða jafn-
vel hundruð kílóa, allt eftir stærð
dýranna. Þau moða svo úr þessum
forða það sem eftir lifir ársins, ekki
síst birnurnar sem makast seinni-
part vetrar. Þær eru mjög háðar því
að hafa fitað sig áður en meðgangan
hefst seinnipart hausts. Húnarnir
fæðast í híði um áramótin. Þá þarf
birnan að hafa nóg spik til að mjólka
af sér næstu mánuðina þar til hún
getur farið með húnana á veiðar
seinni part vetrar.
Karl sagði hvítabirni lifa fyrst og
fremst á selspiki. Það sé ekki rétt að
hvítabirnir geti lifað á grasi og
þangi. „Þeir fá ekki næringu úr
neinu öðru en því sem meltingar-
vegur þeirra er lagaður að, það er
spik og aftur spik ef það er í boði. Ef
ekki er nóg af spiki þá taka þeir
kjötið líka af selnum. En ef nóg er af
spiki þá skilja þeir kjötið eftir fyrir
rebba,“ sagði Karl. Hann sagði
hvítabirni yfirleitt ekki veiða bráð
sína á sundi og það sé lykilatriði,
þegar rætt sé um afkomulíkur
þeirra hér. Vissulega eru þess dæmi
að hvítabirnir hafi setið fyrir blöðru-
selum í sjónum við ísröndina,
en þær aðstæður eru ekki
hér. Þótt mikið sé af sel við
Vatnsnes er því ólíklegt að
hvítabirni yrði vel ágengt
við veiðar þar. Selirnir eru
snarir í snúningum í
sjónum og hvítabirn-
irnir ekki á heima-
velli þar sem haf-
ísinn vantar.
Afbrigðileg hegðun bjarna
 Hvítabirnir sem hingað hafa komið undanfarið hafa flestir átt undir högg að sækja vegna aldurs
og bágs líkamlegs ástands  Dýrafræðingur telur tilviljun ráða tíðari komum bjarna hin síðari ár
Ljósmynd/Lögreglan á Blönduósi
Spor Fólk taldi sig hafa séð hvítabjörn á sundi við Vatnsnes. Einnig sáust
spor eins og þetta í sandi við Geitafell. Í framhaldi af því hófst leit að birni.
Hvítabirnir sem felldir voru hér
á árunum 2008 til 2011 hafa all-
ir verið krufnir og rannsakaðir í
þaula, eins og fram kemur í
skýrslum og greinum dr. Karls
Skírnissonar o.fl. sem hér er
vitnað til.
3. júní 2008 Hvítabjörn var
felldur á Þverárfjalli í Skaga-
firði. Hann var á 23. aldursári
og næstelsta bjarndýr sem hef-
ur verið fellt úr Austur-
Grænlandsstofninum. Björninn
mun hafa vegið um 220 kg á
fæti og var 209 cm langur. Dýr-
ið var smitað af tríkínutegund-
inni Trichinella nativa. Það var í
fyrsta sinn sem þetta sníkjudýr
var staðfest hér á landi. Sníkju-
dýr þetta gæti borist í íslensk
dýr og menn ef lirfusmitaðs
kjöts væri neytt.
17. júní 2008 Hvítabjörn sást
við Hraun á Skaga þann 16. júní.
Dýrið var fellt daginn eftir. Það
reyndist vera birna á 15. aldurs-
ári. Hún vó um 142 kg og var
194 cm löng. Birnan var mjög
horuð og með sár í bógkrikum
sem þótti benda til þess að hún
hefði synt um langan veg.
27. janúar 2010 Hvítabjörn
var felldur við eyðibýlið Ósland í
Þistilfirði. Um var að ræða birnu
og þótti líklegast að hún hefði
verið fjögurra ára og eins mán-
aðar gömul. Ekki er hægt að
útiloka að hún hafi verið yngri
eða eldri. Birnan var 173 cm
löng og vó hún 138 kg. Hún
reyndist vera smituð af trík-
ínum en sýkingarmagnið mun
minna en í Þverárfjallsbirn-
inum, enda dýrið miklu yngra.
2. maí 2011 Ung birna, sem
var talin hafa verið þriggja ára
og fjögurra mánaða gömul,
var felld í Rekavík á Horn-
ströndum. Dýrið var smávax-
ið, birnan vó 95 kg og var 173
cm löng. Fituforði henn-
ar var óeðlilega lítill
miðað við árstíma
þegar dýrið var
fellt.
Birnirnir
voru ekki vel
á sig komnir
FJÓRIR HVÍTABIRNIR
FELLDIR FRÁ 2008-2011Á slóðum hvítabjarna
4. júlí 2012
Spor finnast
Þórshöfn
Raufarhöfn
4. maí 2011
Ísbjörn í Rekavík á
Hornströndum
Ísafjörður
Bolungarvík
27. janúar 2010
Ísbjörn við Sævarland
í Þistilfirði
Grunnkort/Loftmyndir ehf.
16. júní 2008
Ísbjörn við
Hraun á Skaga
4. júlí 2012
Ítalskir ferðamenn
telja sig sjá ísbjörn
á sundi
2. júní 2008
Ísbjörn við
Þverárfjall
Blönduós
Sauðárkrókur
Húnaflói
Húnafjörður
Skagafjörður
Karl
Skírnisson
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
Byrjað verður að innheimta bíla-
stæðagjöld við afgreiðslu Flugfélags
Íslands á Reykjavíkurflugvelli síðla
sumars. Þetta gerist í framhaldi af
framkvæmdum við malarstæði neð-
an við flugstöðina sem nú standa yf-
ir. Þar er verið að koma fyrir lögnum
og fleiru og í framhaldinu verða
stæðin malbikuð.
„Við teljum þessar framkvæmdir
afar brýnar. Með þessu móti viljum
við koma til móts við þarfir og óskir
farþega okkar um góð bílastæði.
Getur fólk þá valið um stæði næst
inngangi eða þau sem fjær liggja þar
sem stæðigjald verður aðeins lægra.
Þar gæti klukkustundargjald orðið
50 til 100 kr. en
hærra á stæð-
um næst flug-
stöðinni. Þá
peninga sem
með þessu móti
aflast munum
við nota til við-
halds á svæð-
inu og einnig
verður gæsla á
svæðinu,“ segir
Ingi Þór Guðmundsson, forstöðu-
maður sölu- og markaðssviðs Flug-
félags Íslands.
Í fyrirætlunum þessum hefur
Flugfélagsfólk verið í góðu samstarfi
við fulltrúa Reykjavíkurborgar sem
eru málinu hlynntir. Kemur þar til sú
stefna borgaryfirvalda að draga úr
vægi og notkun einkabíla en efla
þess í stað almenningssamgöngur,
segir Ingi Þór. Hann kveðst og vænt-
ir þess að bílastæðamálið sé aðeins
upphafið að endurbótum og upp-
byggingu – svo sem byggingu nýrrar
flugstöðvar – sem sé brýnt verkefni.
Að reisa nýja flugstöð hefur lengi
verið í deiglunni, en núverandi bygg-
ing, sem reist var á stríðárunum,
þykir á engan hátt svara kröfum tím-
ans. Eftir að hugmyndir um bygg-
ingu samgöngumiðstöðvar voru
slegnar af seint á árinu 2010 sendi
Flugfélag Íslands inn drög og hug-
myndir að flugstöðvarbyggingu, sem
félagið hefur áhuga á að reisa. Skipu-
lagsráð Reykjavíkur fjallaði um mál-
ið fyrir rúmu ári en þá var afgreiðslu
málsins frestað. Miðað er við að reisa
límtrésbyggingu sem væri 2.500 fer-
metrar að grunnfleti.
Afstaða veldur óvissu
Ögmundur Jónasson innanríkis-
ráðherra hefur látið þess getið að
heppilegra gæti verið að að opinbert
félag reisti flugstöðina en ekki einka-
fyrirtæki á borð við Flugfélag Ís-
lands. Þetta hefur skapað óvissu og
áframhald og þróun málsins veltur,
að mati forsvarsmanna FÍ, talsvert á
afstöðu ráðherrans.
Borga fyrir bílastæðin við flugvöllinn
 Gjald 50 til 100 kr. á klukkutímann
 Dýrari bílastæðin verða næst dyrum
Morgunblaðið/Ernir
Farþegar Gengið frá borði út á bílastæðin við flugstöðina. Byrjað verður að
innheimta stæðisgjöld þegar framkvæmdum þar lýkur síðla sumars.
Ingi Þór
Guðmundsson