Morgunblaðið - 31.08.2012, Page 24

Sífellt fleiri þurfa
sérstaka uppbót
FRÉTTASKÝRING
Guðrún Sóley Gestsdóttir
gudrunsoley@mbl.is
H
ópur þeirra elli- og ör-
orkulífeyrisþega sem
fá greidda sérstaka
uppbót fer ört stækk-
andi og tekur raunar
stökk á milli ára. Uppbótin var inn-
leidd í september 2008 og er henni
ætlað að tryggja þeim lífeyrisþegum
sem ekki ná lágmarksframfærslu-
viðmiði þá fjárhæð sem upp á vantar.
Lágmarksframfærsluviðmið er sem
stendur 203.005 krónur á mánuði og
174.946 fyrir einstaklinga í sambúð.
Eins og áður segir hefur orðið
mikil fjölgun meðal þeirra sem þurfa
á uppbótinni að halda, en nú þiggja
alls 11.825 manns hana, en 9.462 ein-
staklingar þáðu uppbótina á 2. fjórð-
ungi síðasta árs. Því hefur uppbótar-
þegum fjölgað um 2.363 á einu ári.
„Erfitt er að henda reiður á í
hverju skýringin á fjölguninni liggur
nákvæmlega,“ segir Sigurður Ein-
arsson, framkvæmdastjóri Félags
eldri borgara. „Sé farið langt aftur í
tímann eru minnkandi lífeyrissjóðs-
tekjur væntanlega skýringin. At-
vinnuleysi er líka að einhverju leyti
um að kenna, þótt það sé í minna
mæli fyrir ellilífeyrisþega þó mögu-
legt sé að þiggja laun og ellilífeyri á
sama tíma,“ segir Sigurður.
Skertar tekjur
lífeyrissjóðanna
Jóna Valgerður Kristjánsdóttir,
formaður Landssambands eldri
borgara, segir skýringuna geta legið
í auknum fjölda eldri borgara.
„Fjölgun aldraðra er væntanlega
hluti skýringarinnar. Fólk fer líka í
auknum mæli strax við 67 ára mörk-
in á lífeyri hjá Tryggingastofnun, og
hefur þá í einhverjum tilfellum ekki
áunnið sér nægilega mikinn lífeyri á
sinni starfsævi,“ segir Jóna. Hún
segir samsetningu hópsins ójafna
milli kynja. „Konur hafa alltaf verið í
meirihluta þeirra sem þurft hafa að
sækja um uppbótina. Enn eru konur
að ná lífeyrisaldri sem fóru ef til vill
ekki inn á vinnumarkað fyrr en eftir
fertugt og hafa þannig ekki áunnið
sér lífeyrisréttindi hjá lífeyr-
issjóðum nema í um 20 ár. Sá hópur
er nokkuð stór og þar gæti legið enn
önnur skýring,“ segir Jóna Val-
gerður. „Samnlagt þarf framfærsla
fólks að ná 203.000 krónum fyrir
skatta og stór hópur fólks er ekki
með nema um 60 þúsund krónur í líf-
eyrissjóðsgreiðslur,“ segir hún og
nefnir að auki skertar tekjur lífeyr-
issjóðanna sem eina orsök stækk-
andi hóps uppbótarþega. „Mikil
skerðing hefur átt sér stað hjá lífeyr-
issjóðunum og uppbót Trygg-
ingastofnunar er sá öryggisventill
sem kemur á móti þeirri skerðingu,“
segir hún.
Sparifé fólks er í einhverjum til-
fellum uppurið að sögn Jónu og það
hefur sín áhrif. „Venjulegt fólk á
kannski ekki nema í mesta lagi um 2
milljónir inni á banka við starfslok.
Vextir af bankainnistæðum eru í al-
gjöru lágmarki í dag, eða í hæsta lagi
í kringum 3%,“ segir Jóna.
„Ein skýringin er sjálfsagt sú
að tekjur lífeyrisþega annars staðar
frá hafa almennt dregist saman síð-
ustu ár,“ segir Sigríður Hanna Ing-
ólfsdóttir hjá Öryrkjabandalagi Ís-
lands. „Ef lífeyrisþegi er með
einhverjar aðrar tekjur þá skerðist
þessi uppbót um sömu krónutölu og
er þá miðað við tekjur fyrir skatt.
Lífeyrisþegum er þannig haldið í fá-
tæktargildru, en nær allar skatt-
skyldar tekjur skerða sérstöku upp-
bótina krónu á móti krónu, meðal
annars fjármagnstekjur, mæðra- og-
feðralaun, lífeyrissjóðstekjur, ald-
urstengda örorkuuppbótin og sér-
eignasparnaður,“ segir Sigríður
Hanna.
Morgunblaðið/Ómar
Nauðsyn „Mikil skerðing hefur átt sér stað hjá lífeyrissjóðum. Uppbótin er
öryggisventill sem kemur þar á móti,“ segir Jóna Valgerður Kristjánsdóttir.
24
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 31. ÁGÚST 2012
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Á vef Vinstrigrænna eru
birtar ályktanir
sem sagt er að hafi
verið samþykktar á
fundi flokksráðs
um síðustu helgi.
Þessu verður auð-
vitað að taka með þeim fyr-
irvara að formaður og fram-
kvæmdastjóri flokksins hafa
hvort með sínum hætti við-
urkennt að pottur hafi verið
brotinn í framkvæmd fund-
arins og nú er orðið ljóst að
ályktanir sem þar eru sagðar
hafa verið samþykktar voru
það ekki þar sem fundurinn var
ekki til þess bær sökum fá-
mennis.
Að þessu sögðu er athyglis-
vert hvaða ályktanir fullyrt er
á vef VG að hafi verið sam-
þykktar á fundinum. Þar er
efst á blaði ályktun um stuðn-
ing við hljómsveit-
ina Pussy Riot,
næst kemur innan-
tóm ályktun um ut-
anríkismál þar sem
engin afstaða kem-
ur fram um neitt
sem hönd á festir
og þar á eftir er ályktun um að
endurskoða þurfi lagaákvæði
sem banna guðlast.
Það litla sem á eftir kemur
er ámóta gagnlegt innlegg í
umræðuna og sýnir ágætlega á
hvaða leið þessi flokkur er und-
ir núverandi forystu. Afrakstur
tveggja daga flokksráðsfundar
er nokkrar litlar ályktanir um
allt annað en það sem brennur
á íslenskum almenningi nú um
stundir. Stjórnmálaflokkur
getur tæpast misst jarð-
sambandið með augljósari
hætti en Vinstri hreyfingin -
grænt framboð hefur gert.
Vinstri grænir eru
að hverfa inn í eigin
hugarheim og óvíst
er hvort þeir eiga
afturkvæmt}
Jarðsambandið rofnað
Fyrir svo semáratug til-kynnti Evr-
ópusambandið að
framvegis myndu
ekki lengur fara
fram samninga-
viðræður á milli umsóknarríkis
að ESB og sambandsins. Fyrir
lægju 90.000 reglur og tilskip-
anir ESB og verkefni viðræðna
við aðildarríkið væri eingöngu
að fá staðfest að það hefði inn-
leitt þær reglur allar, þegjandi
og hljóðalaust og óbreyttar og
ef svo væri ekki, hversu fljótt
það gæti lokið því verkefni. Það
væri embættismanna ESB og
þeirra einna að samþykkja þau
tímamörk sem óskað væri eftir
eða hafna þeim.
Íslensk stjórnvöld vita
gjörla um þessi ófrávíkjanlegu
skilyrði ESB og að sambandið
óski sérstaklega eftir því að
umsóknarríki kalli þessa yf-
irferð á aðlögun ekki samn-
ingaviðræður, því með því
blekki þau sína eigin þjóð.
Þessar umsóknarreglur voru
endurstaðfestar nýlega af ESB
með þeirri breytingu að nú eru
tilskipanirnar orðnar 100.000.
Hafði sem sagt fjölgað um
10.000 eða 1000 á ári. Um það
bil 3 á dag, virkan sem helgan.
Nú er það auðvitað svo að
sérhver reglusetning er ekki
óþörf og nútíma samfélag fær
ekki þrifist án þeirra. En hitt
er jafnrétt að mannlífið verður
skaplegra, frjórra og framtak-
samara ef reglum er stillt í
nauðsynlegt hóf. Þess utan er
hollast að hvert ríki og helst
minni stjórnsýslueiningar inn-
an þess sjái sjálf um sína reglu-
setningu. Þó ekki væri nema
vegna þess að þá er auðveldara
að losa um hana ef í ljós kemur
að hún hafi verið
óþörf, jafnvel skað-
leg eða sé fyrir
löngu hætt að gera
sitt gagn. Þá er
fjöldi óskráðra en
þó ófrávíkjanlegra
reglna gildandi í viðskiptum
manna og þjóða á milli og duga
ekki verr en hinar búrókra-
tísku.
ESB og handlangarar hjá
ESA hömuðust á sínum tíma í
Íslendingum að innleiða Evr-
ópureglur um hvíldartíma
flutningabílstjóra. Rökin fyrir
nauðsyn sameiginlegra reglna
voru þau að bílstjórar keyrðu
stórbifreiðar sínar þvert yfir
landamæri í hinu frjálsa flæði
Evrópu. Því væri ekki hægt að
komast hjá samræmdum
reglum.
Íslendingar þæfðust við og
töldu enga nauðsyn til að lúta
evrópskri forsjá með þessum
rökum. Flestir og jafnvel allir
þeir flutningabílar sem ækju
héðan til Evrópu yrðu senni-
lega sokknir í sæ löngu áður en
þeir næðu landi í Færeyjum,
hvað þá sunnar. Þessi rök
dugðu ekki Brussel og Ísland
gafst á endanum upp.
Önnur dæmi eru mörg og
jafn sérkennileg, þótt þau séu
ekki eins þekkt. Það nýjasta
snýst um ljósaperur sem ESB
telur að verði að lúta sömu lög-
málum í Grikklandi og á Ís-
landi. Af hverju? Ef ein tegund
af perum sparar húseigendum
stórfé er þeim ekki treystandi
til að velja sér sjálfir slíkar
perur í stað hinna gömlu? Og ef
þeir vilja borga fyrir að hafa
sínar gömlu glóperur í sinni
íbúð í Breiðholtinu, hvernig
skaðar það Jose Spanio í
Bilbao?
Þrjár tilskipanir
á dag eru ekki
líklegar til að vera
tilverunni í hag}
Kviknar seint á perunni
B
laðakona er ósjálfbjarga. Hún út-
skýrir þetta ástand sitt með því
að hún sé kona og skrifar um það
pistil í víðlesnum fjölmiðli. Sem
vekur þessi líka svakalegu við-
brögð. Einhver hótaði að drepa konuna sem
kærði það þegar til lögreglu. Gott hjá henni.
Það myndi ég líka gera ef einhver hótaði að
murka úr mér líftóruna sökum skrifa minna.
Auk líflátshótunarinnar voru ýmis miður fög-
ur orð látin falla um téða blaðakonu sem ekki
verða höfð eftir hér, því Morgunblaðið er vant
að virðingu sinni.
En það er kannski ekkert skrýtið að mörg-
um þyki það með öllu óskiljanlegt að fullorðin
manneskja skuli stæra sig af því að vera
ósjálfbjarga. Sjálf á ég í mesta basli með að
átta mig á þessu og á enn erfiðara með að
skilja tenginguna á milli kvenna og bjargarleysis. Vissu-
lega eru til konur sem af fjölmörgum ástæðum eru í stök-
ustu vandræðum með ýmsar athafnir daglegs lífs.
Reyndar þekki ég líka allnokkra karla sem geta sig nán-
ast ekki hrært án aðstoðar. En þó að ég sé síður en svo
sammála efni umrædds pistils, þá er ekki þar með sagt
að ég geti ekki unnt blaðakonunni að hafa þessa skoðun.
Og þá komum við að kjarna málsins. Ef skoðanir væru
ekki skiptar, þá væri ekki til neitt sem héti umræða. Um-
ræða er fyrirbæri sem er bráðnauðsynlegt í lýðræðis-
samfélagi, fyrir vöxt þess og viðgang. Án umræðu gerist
fátt.
En fjaðrafokið í kringum pistilinn á ekkert
skylt við umræðu. Það er ekki umræða að
kalla fólk öllum illum nöfnum þó að það hafi
myndað sér aðrar skoðanir en manni sjálfum
hugnast. Það er heldur ekki umræða að skrifa
ljót orð um fólk á netið fyrir allra augum.
Hótanir um líflát og ofbeldi flokkast heldur
ekki undir umræðu. Bara svo það sé á hreinu.
Störf blaða- og fréttamanna eru ólík mörg-
um öðrum störfum að því leyti að verk þeirra
birtast á opinberum vettvangi. Þeim er engin
vorkunn þó að stundum hvessi í kjölfar skrifa
þeirra og þeir mega búast við því að fólk hafi
skoðun á þeim og að þau skapi jafnvel um-
ræðu í þjóðfélaginu. Sú umræða þarf ekkert
endilega að vera hliðholl viðkomandi skrifum.
En það er munur á því að fara í boltann eða
manninn, eins og ráðherra nokkur komst að
orði á dögunum. Eitt er að gagnrýna skrif á málefna-
legan hátt, annað er að gera fólki upp ýmsar annarlegar
hvatir vegna þess eins að það lýsir yfir tilteknum skoð-
unum. Og bara svo það sé á hreinu; hér er átt við skoð-
anir sem brjóta ekki í bága við lög og reglur.
Annars er það alveg stórmerkilegt hversu fljótt um-
ræða um jafnrétti og stöðu kynjanna snýst upp í ein-
hverskonar keppni þar sem sumir þátttakendur standa í
þeirri trú að sá sem notar mestu gífuryrðin beri sigur úr
býtum. Er það ekki vísbending um að eitthvað skorti á í
jafnréttismálum þegar ekki er einu sinni hægt að ræða
þau á málefnalegan hátt? annalilja@mbl.is
Anna Lilja
Þórisdóttir
Íslensk umræða - par excellence
Pistill
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
11.825
Er meðalfjöldi þeirra elli- og örorku-
lífeyrisþega sem þurfa á sérstakri
uppbót að halda til að ná lágmarks
framfærsluviðmiðum árið 2012.
9.211
Er meðalfjöldi þeirra sem þurftu á
uppbótinni að halda á 1. ársfjórð-
ungi í fyrra.
3.443
Elli- og örorkulífeyrisþegar þurftu á
uppbótinni að halda árið 2008.
113
Fjöldi þeirra sem bættist í hóp upp-
bótarþega milli 1. og 2. ársfjórðungs
2012.
‹ FJÖLGUN UPPBÓTARÞEGA ›
»