Morgunblaðið - 20.09.2012, Qupperneq 24

24 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 20. SEPTEMBER 2012
Faxafen 10 • 108 Reykjavík • sími 568 2878 • praxis.is • Opið mán.- fös. kl. 11.00-18.00
Kíkið á praxis.is
MIKIÐ ÚRVAL AF VINNUFATNAÐI TIL ÝMISSA STARFA
Ótrúlegt en satt!
Erum með fatnað sem þolir 95° þvott og þarf ekki að strauja
Mikið úrval af bómullarbolum, buxum, útivistarfatnaði og skóm
Morgunblaðið gefur
út glæsilegt sérblað um
Hannyrðir, föndur og
tómstundir föstudaginn
28.september.
Þetta er tíminn til að huga að
hannyrðum og föndri fyrir jólin
SÉRBLAÐ
Hannyrðir, föndur &
tómstundir
Pöntunartími auglýsinga:
er fyrir klukkan 16 mánudaginn
24. september
NÁNARI UPPLÝSINGAR GEFUR:
Katrín Theódórsdóttir
Sími 569-1105
kata@mbl.is
– Meira fyrir lesendur
Hannyrðir af ýmsu tagi.•
Skartgripagerð.•
Jólakortagerð.•
Útsaumur.•
Prjón og hekl.•
Vatnslita- og olíumálun.•
Bútasaumur.•
Módelsmíði.•
Rætt við fólk sem kennir föndur.•
Rætt við þá sem sauma og selja•
föndurvörur.
Föndur með börnunum og þeim•
sem eldri eru.
Ásamt fullt af öðru spennandi•
efni um föndur og tómstundir.
MEÐAL EFNIS:
Hanny
rðir, fö
ndur &
tómstu
ndir
Eftir að stjórnvöld útrýmdu okk-
ur, um 200 matvörukaupmönnum í
Reykjavík, með nauðungarvinnu
fyrir vísitölufjölskylduna á síðustu
öld, var ég svo heppinn að fá starf
sem fulltrúi á skrifstofu borgarverk-
fræðings og starfaði þar með ágætis
fólki þar til ég lenti í úreldingu 70
ára gamall.
Við þær hörmungar sem gengið
hafa yfir á Norðurlandi rifjaðist upp
fyrir mér verkefni sem mér var falið
á tíunda áratugnum. Það var að
reyna að greiða fyrir Magnúsi heitn-
um Thorvaldssyni og útvega honum
aðstöðu til að geta unnið að hug-
myndum sínum. Magnús var mikill
frumkvöðull og hafði unnið að ýms-
um nýjungum, þar á meðal styrk-
ingu á háspennustaurum. Prófanir
sem hann lét gera sýndu að eftir að-
gerðina margfaldaðist styrkleiki
stauranna.
Magnús hafði kynnt þessa hug-
mynd þeim aðilum sem með þau mál
fóru, en var ekki bjartsýnn og sagði
mér að þeir gerðu sér grein fyrir að
kæmist hugmynd hans í framkvæmd
mundi það draga stórlega úr sölu á
háspennustaurum og þar spiluðu inn
í hagsmunir sterkra aðila sem ekki
höfðu áhuga á þessu brölti hans.
Ég trúi því ekki, að stjórnendur
þessa veigamikla þáttar í þjóð-
arbúskapnum líði einkahagsmunum
einstakra manna eða fyrirtækja að
hindra að reynt verði að færa þjóð-
inni í nyt þessa merkilegu hugmynd
sem í meira en 20 ár hefur verið
komið í veg fyrir að gæti gagnast
þjóðinni.
Skýringar með lýsingu á staur-
unum voru skráðar 6. febrúar 1994.
Um staurana hans Magnúsar
Eftir stórviðri á veturna sjáum við
oft í blöðum og sjónvarpi langar rað-
ir af háspennustaurum sem hafa
brotnað eins og eldspýtur og valdið
rafmagnsleysi í heilum byggðar-
lögum, oft í langan tíma eða þar til
starfsmenn hafa þrælað sólar-
hringum saman við erfiðar aðstæður
og lokið viðgerð.
Einn þessara ár-
vissu atburða get-
ur kostað rafveit-
urnar tugi, jafnvel
hundruð milljóna
króna auk orku-
sölutapsins og
valdið mikilli rösk-
un á lífi og störfum
fjölda fólks. Við
vissar aðstæður
hleðst óhemju-
mikil ísing á lín-
urnar. Álagið verður það mikið að
línan slitnar og við höggið brotna
næstu staurar og oft verður keðju-
verkun, svo heila röðin hrynur niður,
jafnvel tugir staura í einu. Sé tekið
saman árlegt tap sem hefur orðið á
landinu, t.d. síðastliðin tíu ár, mun
koma í ljós að viðgerðir og orku-
sölutap kostar rafveiturnar gíf-
urlega háar fjárupphæðir, auk alls
annars tjóns, eins og öryggisleysis
sem veldur því að í sumum sveitum
þarf að vera vararafstöð á hverjum
bæ, til að hægt verði að mjólka kýrn-
ar.
Er hægt að fækka þessum slysum
og minnka óþægindin og kostnaðinn
um tugi eða hundruð milljóna króna?
Fyrir nokkrum árum var greint frá
einfaldri og merkilegri tilraun sem
hugvitsmaðurinn Magnús Thor-
valdsson gerði. Hún sýnir að hægt er
að margfalda styrkleika venjulegra
háspennutréstaura. Hann greypti
fjóra hrjúfa steyputeina (kambstál)
inn í staurinn, hvern á móti öðrum,
límdi þá fasta, lokaði raufinni með
lista svo teinarnir voru innan við yf-
irborð staursins. Teinarnir voru að-
eins lengri en staurinn og skrúfu-
gangur gerður á endana. Settar voru
stálplötur á enda staursins, með göt-
um sem teinunum var
stungið í gegnum og hert að
með boltum. Það útilokaði
að teinninn drægist til, þótt
límingin gæfi sig.
Tilraunir sem gerðar
voru sýndu að brotþol
staursins margfaldaðist.
Sama er að sjálfsögðu hægt
að gera við þverslárnar.
Þegar haft er í huga hvað
mikill skaði er af brotnum
háspennustaurum, vil ég
koma á framfæri eftirfar-
andi hugmynd:
Í samráði við Magnús Thorvalds-
son verði endurteknar tilraunir með
háspennustaurana. Reynist þær
prófanir jákvæðar, verði sumarið
notað til að meðhöndla stauralager-
inn á þann hátt, að allir nýir staurar
sem settir verði upp í sumar til end-
urnýjunar og þeir sem setja þarf í
stað brotinna staura næsta vetur
verði styrktir. Athugandi væri einn-
ig að vinna að því að endurnýja t.d.
fimmta hvern staur á erfiðustu fjöll-
unum.
Ef ein lína slitnar eru mestar líkur
á að hrun stauraraðarinnar stöðvist
við styrkta staurinn, því hann hrekk-
ur ekki í sundur, jafnvel þótt hann
standist ekki álagið, því teinarnir
bogna og tré flísast úr staurnum, en
höggið sem annars mundi brjóta
næsta staur verður lítið sem ekkert.
Þetta var kafli úr umsögn minni
um beiðni Magnúsar árið 1994, þeg-
ar hann fékk afnot af húsnæði með
öðrum hugvitsmönnum á Lind-
argötu 46.
Því niður féll hann frá, áður en
margar af hans ágætu hugmyndum
urðu að veruleika.
Ég trúi því ekki að það þurfi enn
meira til en þær hörmungar sem
gengið hafa yfir Norðurland að und-
anförnu, til að þeir menn sem treyst
hefur verið til að stjórna þessu mikla
hagsmunamáli þjóðarinnar taki
þessa möguleika til alvarlegrar
skoðunar.
Hefðu staurarnir hans
Magnúsar getað komið í veg
fyrir hundraða milljóna tjón?
Eftir Óskar Jóhannsson
» Prófanir sem
Magnús lét gera
sýndu að eftir aðgerðina
margfaldaðist styrkleiki
stauranna.
Óskar Jóhannsson
Höfundur er fyrrverandi kaupmaður
í Reykjavík.
Stærsta ríkisfyr-
irtæki okkar Íslend-
inga, Landspítali -
háskólasjúkrahús,
varð til við samein-
ingu Landspítala og
Borgarspítala. Þegar
spítalar líkt og önnur
fyrirtæki með svip-
aðan rekstur eru
sameinuð er það oft-
ast til að ná fram
hagræði í rekstri og að efla þekk-
ingu fyrirtækisins. Hagræðið fæst
með því að koma í veg fyrir sóun
á tækjabúnaði, húsnæði og mann-
skap. Á fínu máli er talað um sam-
legðaráhrif, samþjöppun þekk-
ingar eða betri nýtingu aðstöðu.
Til að ná ábata af rekstri spítala í
kjölfar sameiningar er oft farin sú
leið að sameina starfsemina undir
eitt þak í nýrri byggingu.
Það hefur verið bent á að sam-
eining LSH hafi ekki skilað hag-
ræði í rekstri þar sem starfsemin
er „á 17 stöðum í meira en 100
húsum“ – bygging nýs Landspít-
ala kemur til með að sameina
starfsemina á einn stað. Ég hef
spurt og verið spurð hvaða hús
þetta eru. Í svarinu hefur mér
verið bent á að kynna mér stað-
reyndir sem liggja fyrir. Því tók
ég mér það bessaleyfi að finna
þessi 100 hús og staðina 17.
Hver á byggingar LSH?
Byggingar sem hýsa starfsemi
LSH eru byggðar af fé almenn-
ings og því bjóst ég við að þær
væru taldar upp á vef fasteigna
ríkissjóðs. Sjúkrahús landsbyggð-
arinnar eru talin upp á vefnum,
ásamt upplýsingum um viðhald
þeirra. Byggingar LSH á þessum
vef eru St. Jósefsspítali í Hafn-
arfirði og Arnarholt á Kjalarnesi.
Í ársreikningi LSH undir liðn-
um Eignir utan efnahagsreiknings
eru fasteignir til-
greindar með þessum
hætti: Hringbraut,
Fossvogur, Landakot,
Kópavogur, Kleppur,
Vífilsstaðir, Grensás,
Arnarholt, Tunguháls,
Sogn, sumarhús
starfsmanna og aðrar
eignir. Það er erfitt
að átta sig á hvort
þetta eru 100 hús á 17
stöðum.
Á vefnum landspit-
ali.is er glugginn
Hvað og hvar á Land-
spítala? Þar eru upplýsingar um
deildir LSH. Á kortum er listi yfir
staðsetningu 187 innganga ýmissa
deilda LSH, ég taldi 23 heim-
ilisföng við 16 götur. Götufjöldinn
gætu verið staðirnir 17 og mér
hafi þá yfirsést ein gata, við nán-
ari athugun er Heilsuvernd-
arstöðin skráð við Barónsstíg og
Egilsgötu, nánari athugun fækkaði
götum frekar en hitt.
Fækkar húsum með Nýjum
Landspítala ohf.
Á vef opinbera hlutafélagsins
um Nýjan Landspítala var leitinni
haldið áfram. Í skýrslu erlendra
ráðgjafa spítalans sem oft er vísað
í vegna rekstrarhagræðis vegna
nýrra bygginga og er skrifuð á
ensku finn ég upptalningu með 23
„rýmum“ LSH (e. Space usage)
ásamt upplýsingum um hvaða
„rými“ losna þegar fyrsti áfangi
verður tekinn í notkun, það eru:
Ármúli, Reynimelur, Fossvogur,
Skólavörðustígur, St. Jósefsspítali,
íbúðir, Barónsstígur (342 fm –
ekki Heilsuverndarstöðin), Hátún,
Snorrabraut, Skógarhlíð og Vest-
LSH í „100 húsum
á 17 stöðum“ –
Hvar eru þau?
Eftir Guðrúnu
Bryndísi Karls-
dóttur
»Hagræðið fæst með
því að koma í veg
fyrir sóun á tækjabún-
aði, húsnæði og mann-
skap.
Guðrún Bryndís
Karlsdóttir