Morgunblaðið - 31.10.2012, Qupperneq 22

BAKSVIÐ
Ingveldur Geirsdóttir
ingveldur@mbl.is
S
orpa er farin að líta í
kringum sig eftir nýjum
urðunarstað í stað Álfs-
ness. Í fundargerð
stjórnarfundar Sorpu frá
15. október kemur fram að sam-
kvæmt samþykkt stjórnar sé nú
unnið að því með sveitarfélögum á
suðvesturhorninu að finna „framtíð-
arathafnasvæði“ fyrir úrgang.
Framkvæmdastjóri Sorpu,
Björn H. Halldórsson, segir leitina á
byrjunarstigi, hún sé ekki komin
lengra en svo að senda fyrirspurn til
sveitarfélaganna. „Það er rétt að
hafa tímann fyrir sér í þessu. Það
tekur mörg ár að undirbúa stað fyrir
vinnslu á úrgangi. Þó Álfsnesið end-
ist nú lengi þá endist það ekki von úr
viti. Þessi vinna er öðrum þræði til
þess að það sé vitað hvert á að fara
næst eftir Álfsnes,“ segir Björn.
Ekki er horft til ákveðinnar stað-
setningar, að sögn Björns.
Fyrirspurnin er send á öll
sveitarfélög frá Markarfljóti að Gils-
fjarðarbotni. „Þetta er samstarfs-
verk fjögurra sorpsamlaga; Sorp-
stöðvar Suðurlands, Sorpeyðinga-
stöðvar Suðurnesja, Sorpu og
Sorpurðunar Vesturlands.
Það þarf að finna stað í framtíð-
inni sem allir geta verið sáttir við.
Hins vegar má ekki gleyma því að
það er ýmislegt að gerast, hvort sem
það kemur nýr urðunarstaður eða
ekki. Það á að byggja gasgerðarstöð
til að vinna lífrænan úrgang, það er
verið að auka endurvinnsluna á höf-
uðborgarsvæðinu stórlega með því
að taka upp blátunnu í öllum sveit-
arfélögum. Það er ýmislegt að ger-
ast, þannig að urðun morgundagsins
verður ekki sú sama og í dag.“
Bygging gasgerðarstöðvar
Björn segir að urðunarstað-
urinn á Álfsnesi geti dugað mjög
lengi en hinsvegar séu skipulags-
áætlanir þannig að það sé ekki alveg
ljóst hvað urðun eigi að vera þar
lengi og um það verði sveitarfélagið,
Reykjavík, að taka ákvörðun.
„Svo hefur staðið styr um Álfs-
nes, íbúar í Mosfellsbæ vilja urð-
unina á brott,“ segir Björn. Meðal
þess sem íbúar hafa kvartað yfir er
lyktarmengun frá urðunarstaðnum.
Farið var í aðgerðir til að draga úr
lykt og segir Björn að þeir telji að
þær aðgerðir hafi virkað. „Það er
hins vegar ekki framtíðarlausn,
framtíðarlausnin er gasgerð. Það
stendur til að reisa gasgerðarstöð í
Álfsnesi, hún mun þá tæknilega
leysa þau umkvörtunarefni sem hafa
verið út af lykt. Í dag erum við að
taka gasið úr urðunarstaðnum en
þegar gasgerðarstöðin kemur þá
verður þetta verksmiðja sem fram-
leiðir metan úr lífræna úrganginum
sem annars færi í urðun.“
Hauggasi safnað í áratugi
Áform um fjárfestingar í gas-
gerðarstöð miðast við staðsetningu í
Álfsnesi. Spurður hvaða áhrif það
hefði á gasgerðina ef urðunarstað-
urinn yrði fluttur svarar Björn að
hvað varði sjálfa gasgerðina þá
myndi það væntanlega litlu breyta
þótt hún yrði á Álfsnesi en urð-
unarstaðurinn á öðrum stað.
„Hugmyndin að því að hafa gas-
gerðarstöðina á sama stað og urð-
unarstaðinn er að þannig er hægt að
nýta þá fjárfestingu sem felst í
hreinsibúnaði fyrir hauggasið og
ekki þyrfti að byggja sérstaka
hreinsistöð fyrir metan á fleiri
en einum stað. Jafnvel þótt
urðunarstaðnum í Álfsnesi
yrði lokað á morgun þyrfti
að fylgjast með urðunar-
staðnum og safna af honum
hauggasi í a.m.k. 30 ár.“
Leita að arftaka Álfs-
ness til sorpurðunar
Blátunnuefni sem barst Sorpu
janúar 2009 - september 2012
M
ag
n
á
m
án
uð
i,
to
nn
600
500
400
300
200
100
0
Ja
n.
M
ar
s
M
aí
Jú
lí
Se
pt
.
Nó
v.
Ja
n.
M
ar
s
M
aí
Jú
lí
Se
pt
.
Nó
v.
Ja
n.
M
ar
s
M
aí
Jú
lí
Se
pt
.
Nó
v.
Ja
n.
M
ar
s
M
aí
Jú
lí
Se
pt
.
2009 2010 2011 2012
Heildarmagn Reykjavíkurborg Suðurland
Endurvinnslustöðvar Grenndargámar Aðrir
22
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 31. OKTÓBER 2012
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Hver er meg-inskýringiná því að rík-
isstjórn Jóhönnu og
Steingríms J. (sem
Björn Valur, þing-
flokksformaður VG,
fullyrðir raunar að
hafi frá fyrsta degi
verið leiðtogi ríkisstjórnarinnar)
glataði svo fljótt stuðningi og
tiltrú? Og hvers vegna var það
fall svo mikið? Hún komst til
valda við pólitísk kjörskilyrði.
Kannanir sýndu mikinn stuðn-
ing almennings við hana á fyrstu
dögum. Forveri hennar hafði
beinlínis verið hrópaður út úr
stjórnarráðinu í velskipulögðum
óeirðum, sem margur reiður og
velmeinandi borgari var nyt-
samlegur þátttakandi í. Mót-
mæli áttu svo sannarlega rétt á
sér á þeim tíma og vel það, en at-
laga að þinghúsinu, sem engu
mátti muna að fámennt lög-
reglulið réði ekki við, var að-
gerðin sem steypti réttkjörnum
stjórnvöldum af stóli.
Ríkisstjórnin, sem hraktist
frá, hafði þó þegar tekið þær
ákvarðanir sem mikilvægastar
voru til að tryggja að Ísland
kæmist eins fljótt og verða
mætti á fætur aftur eftir fall
allra mikilvægustu banka lands-
ins. Ekki fá allar þær ákvarðanir
þó fegurðarverðlaun og þeir sem
síst skyldu náðu að stýra fram-
kvæmd sumra uppgjörsmála
„hrunsins“ í afleitan farveg, eins
og smám saman er að koma í
ljós. En megin-prinsípin um
ábyrgð á gjörðum bankastofn-
ana, sem mótuð voru um mán-
aðamótin september og október
2008 af starfshópi og stjórn-
endum S.Í. héldu og voru færð í
lög.
Ríkisstjórnin, sem óeirðirnar
skiluðu í valdastóla vorið 2009,
lét eins og hún væri hin raun-
verulega hreinsunarstjórn og
ekkert hefði gerst mánuðina þar
á undan. Hún myndaðist jafnvel
við að vera hreinsunarstjórn í
gömlum og úreltum bylting-
aranda austan úr löndum og aft-
an úr öld. Steingrímur J, sem
hafði í stjórnarandstöðu óskap-
ast gegn neyðarlögunum, sem
tryggðu stöðu landsins eftir
bankafallið, hafði hvorki for-
sendur né styrk til að aftengja
þau lög. Það var þjóðargæfa.
Brölt hans með Sjóvá, Spari-
sjóðinn í Keflavík og aðrar sam-
bærilegar stofnanir var vafa-
laust löglaust með öllu og
stórskaðlegt. Það dæmi verður
að gera upp við fyrsta tækifæri
og það tækifæri er ekki langt
undan.
En þrátt fyrir þau afglöp og
mörg önnur átti ríkisstjórnin
framan af kost á því að leiða
þjóðina að einu marki. Hún fékk
tækifæri til að stuðla að var-
anlegri uppbyggingu, efla sam-
kennd einstaklinga sem þjóð-
félagshópa og vera í fararbroddi
fyrir þeirri sáttargjörð sem var
svo mikilvæg fyrir hið særða
þjóðfélag. En ekk-
ert af því vildi hún.
Þess vegna fór sem
fór og þess vegna er
ríkisstjórnin svo illa
þokkuð þessa dag-
ana.
Það dylst fáum
lengur að Jóhanna
Sigurðardóttir rís ekki undir því
að gegna embætti forsætisráð-
herra í landi. Ekki einu sinni á
venjulegum tímum. Og þótt tölu-
vert sé til í því hjá Birni Vali að
Steingrímur J. hafi verið hinn
raunverulegi forsætisráðherra á
tímabilinu bætti það lítið úr
skák. Hann hefur vissulega
meiri burði en Jóhanna og nokk-
urt inngrip í allra helstu mála-
flokka sem ríkisstjórn vélar um,
öfugt við Jóhönnu. En hann á
það sameiginlegt með Jóhönnu
að gangast upp í illindum og
gera lítt með þau orð sem hann
hefur haft uppi, jafnvel beinhörð
loforð og samninga.
Þessir tveir höfuðforingjar
stjórnarliðsins eru, eftir sitt
stutta valdaskeið, orðnir alkunn-
ir fyrir óheilindi sín. Það vefst
enginn í vafa lengur um að ekk-
ert er að marka yfirlýsingar
þeirra og fyrirheit. Fólk þekkir
dæmin. Og um þetta vitnar hver
á fætur öðrum, fyrrverandi sem
núverandi samherjar, og þeir
aðilar í oddastöðum þjóðlífsins
sem hafa orðið að eiga við skipti
við þessa oddvita. Þessu fólki er
ekki hægt að treysta, það er
samdómur allra þessara aðila.
Þegar sátt í samfélaginu hlaut
að vera helsta keppikeflið, erfitt
að ná vissulega, en því nauðsyn-
legra, var annar kúrs tekinn.
Öllu, stóru sem smáu, var stefnt
í átök. Stærsta sameiginlega mál
þessarar ríkisstjórnar var, frá
fyrsta degi, aðild að Evrópusam-
bandinu. Á því bera þau tvö
jafna ábyrgð, þótt ábyrgð Stein-
gríms sé sýnu ógeðfelldari. Það
mál er í eðli sínu átakamál. Það
hefur verið meira rætt en flest
öll önnur í rúma tvo áratugi. Það
má og á að vera í umræðu og á
dagskrá þjóðmála. Það fer
hvergi. En að setja það sem
heitasta mál á oddinn í formi að-
ildarumsóknar án þess að spyrja
þjóðina, þegar allt annað er í
uppnámi, er ekki aðeins pólitísk
glæframennska, það er ótrúleg
heimska.
Ógrynni fjár, sem ekki mátti
missa, er kastað í tilraun til að
kollvarpa stjórnarskrá landsins,
í bullandi deilum, óeiningu og ill-
indum. Og með stjórnlagatexta
sem minnir helst á stefnuskrár
gnarrista fyrir kosningar. Það
dytti engum manni neins staðar
í hug að standa að stjórn-
arskrárbreytingum með slíkum
hætti. En það gera Jóhanna og
Steingrímur.
En þessi tvö mál, og öll hin,
frá Icesave 1-2-og-3 og niður úr
er þó ekki það sem úrslitum
ræður. Það eru hin einstöku
óheilindi, frá fyrsta degi, sem
skýra hið mikla fall.
Stjórnarflokkarnir
mælast með minna
fylgi en „hrunflokk-
arnir“ fengu í síð-
ustu kosningum}
Því er fallið svo mikið?
U
ndanfarna daga hafa nokkrir
stórmarkaðir verið að minna
okkur á aðfangadagskvöld allra-
heilagramessu sem reyndar er í
kvöld. Á ensku var kvöld þetta
nefnt All Hallows’ Eve sem þó er þekktara sem
Halloween. Vart þar að rifja það upp að í kvöld
fara krakkar á kreik í Bandaríkjunum og víðar,
klæddir sem vofur, afturgöngur og ófreskjur,
ganga í hús og sníkja sælgæti, grasker eru
skorin út (sem nú fást í íslenskum stórmörk-
uðum) sett í þau kerti, sagðar draugasögur,
safnast saman á draugalegum stöðum og menn
skemmta sér við að hræða náungann eða sjálf-
an sig, þó að ekki sé nema með hressilegri
hryllingsmynd.
Eins og fram kemur í hinu fróðlega og stór-
skemmtilega riti Árna Björnssonar, Saga dag-
anna, var allraheilagramessa ein af helgustu hátíðum í
katólskum sið hér á landi sem annars staðar í vestkatólsku
kirkjunni. Hátíðin var ekki aflögð hér á landi fyrr en 1770.
Árni getur þess einnig að í miðaldalögbókum sé kveðið á
um ölmusugjafir á allraheilagramessu og bendir á að sá
siður kunni að tengjast allrasálnamessu daginn eftir, eða
2. nóvember. Þar kemur svo tilvísunin í hina látnu sem
fara á kreik og draugaganginn sem þeim fylgir.
Á allraheilagramessu minntust kristnir menn hins veg-
ar allra píslarvotta og dýrlinga sem ekki var pláss fyrir
með einum sérstökum degi ársins. Loks má svo geta þess
að þessar hátíðir tóku án efa við af eldri uppskeruhátíðum.
Hér á landi og víða annars staðar hvarf helgi
þessara tveggja daga og þeir siðir og venjur
sem þeim tengdust með nýjum sið, þó tekið
hafi rúmar tvær aldir að setja um það opinber-
ar tilskipanir. Aðrar þjóðir héldu hins vegar í
hefðina þó trúarlegar forsendur hennar dofn-
uðu.
Nú í seinni tíð hefur borið á þeirri viðleitni
að innleiða hér á landi tvo daga sem Banda-
ríkjamenn halda mjög í heiðri: Hrekkjavökuna
sem hér hefur verið fjallað um og Valentínus-
ardaginn sem einnig á rætur í katólskum sið,
sem dagur heilags Valentínusar. Hér ráða að
sjálfsögu viðskiptahagsmunir nokkru, enda
töluverður iðnaður í kringum þessa daga vest-
an hafs og þá einnig annars staðar sem þeir
verða teknir upp. Hinu má þó ekki gleyma að
ört vaxandi hópur ungs fólks er við nám er-
lendis, og börn íslenskra námsmanna vilja gjarnan halda
við þeim uppákomum sem þau venjast fyrstu æviárin.
Þetta á líka við um Lúsíudaginn sænska og sænska Jóns-
messu.
Við lifum í heimi sem breytist ört hvað varðar hátíðir,
siði og venjur. Í þessum efnum sem öðrum fer auðvitað
best á því að sú þróun eigi sér stað án opinberrar þving-
unar. Það er ekki hlutverk opinberra yfirvalda að koma á
nýjum siðum, né heldur afnema þá sem fyrir eru. Þetta
mættu margir ofstækisfullir og pólitískir trúleysingjar
hafa í huga sem hér hafa varið hamförum gegn kristnum
sið í landinu. kjartangunnar@mbl.is
Kjartan G.
Kjartansson
Pistill
Dagamunur án pólitísks ofstækis
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Á stjórnarfundi Sorpu var mót-
taka á pappírsúrgangi rædd.
Þar var lagt fram minnisblað er
varðar magnskil blátunnuefnis
sem borist hefur Sorpu og
skipting þess milli sveitarfé-
laga. Í blátunnuna á að setja all-
an pappírsúrgang og er inni-
haldið selt úr landi til
endurvinnslu í pappírsiðnaði.
Á fjögurra mánaða tímabili,
frá júní fram til september
2012, bárust Sorpu 2.055 tonn í
heildina af blátunnuefni. Yfir
þessa fjóra mánuði komu
607.620 tonn úr grennd-
argámum, 452.050 frá
endurvinnslustöðvum,
354.360 úr tunnum úr
Reykjavík, 393.390 úr
Kópavogi, 82.830 úr
Mosfellsbæ,
142.920 af Suð-
urlandi og
22.510 tonn
komu frá öðr-
um.
Skil á papp-
írsúrgangi
BLÁTUNNAN
Björn H.
Halldórsson