Morgunblaðið - 15.02.2013, Síða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 15. FEBRÚAR 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ekki er líklegtað mjögmargir hafi
fylgst náið með um-
ræðu um skýrslu um
utanríkismál sem
fram fór á Alþingi í
gær. Sé það rétt ágiskun er það í
rauninni skaði, því margt fróðlegt
kom fram í þeirri umræðu. Þó var
ekki endilega til þess stofnað að
svo yrði af hálfu þeirra sem mesta
ábyrgð bera á skýrslunni. Þing-
menn fengu ekki frambærilegan
tíma til að kynna sér efni skýrsl-
unnar fyrir umræðuna og kom
það fram í máli margra að aðeins
hefði gefist tóm til að blaða í
henni. Formáli utanríkisráðherr-
ans að skýrslunni er hvorki ráð-
herranum né skýrslu hans til
framdráttar og minnir fremur á
óyfirlesið miðnæturblogg en
nokkuð annað.
En það efni sem kom frá
starfsmönnum ráðuneytisins
sjálfs er sumt að auki óþægilega
kunnuglegt. Þeir sem lásu yfir
drög starfsmanna að slíkum
skýrslum fyrir rúmum áratug eru
undrandi á hinum gömlu draug-
um sem þar birtast. Órökstutt tal,
ætlað til áróðurs af heldur ódýru
tagi er um að EES-samningurinn
hafi ekki sama gildi og áður fyrr
og að búrókratar í Brussel hafi
ekki sama vilja og forðum til að
virða hann. Fyrir nýja þingmenn
er fróðlegt að vita að slíkir frasar,
nánast orðréttir, voru góðkunn-
ingjar þeirra sem lásu slíkar
skýrslur í uppkasti fyrir rúmum
áratug.
Viðræður við forystumenn
Evrópusambandsins á æðstu
stöðum, sem starfsmenn ráðu-
neytisins fengu sjaldan raunveru-
legan aðgang að sýndu jafnan að
þetta var innantómt og inn-
stæðulaust blaður. En með nú-
verandi forystu í ráðuneytinu og í
ríkisstjórn er slíkum áróðri,
gömlum og slitnum, ekki aðeins
haldið í drögum, heldur ratar
hann ómengaður í skýrsluna
sjálfa og dregur auðvitað mjög úr
gildi hennar.
Enn lengra er gengið þegar
reynt er að réttlæta að allar þjóð-
ir sem gengist hafi undir aðild að
ESB verði að kyngja því að sífellt
sé gengið lengra við fullveld-
isskerðingu, langt umfram það
sem lofað var þegar til aðildar
kom. Bjarni Benediktsson, for-
maður Sjálfstæðisflokksins, benti
á þessar háskalegu staðreyndir:
„Þetta er bara eitt lítið dæmi um
það að þegar menn stíga inn í
svona djúpt samstarf á sífellt
fleiri sviðum þá mun það leiða
smám saman til meira og meira
framsals ríkisvalds sem hlýtur að
vera þungamiðjan í umræðunni
um Evrópusambandið fyrir okk-
ur Íslendinga.“
Bjarni var þarna m.a. að vísa
til þróunarinnar innan Evrópu-
sambandsins og hvernig ríki þess
hefðu smám saman þurft að sætta
sig við það að framselja vald yfir
ýmsum málum til stofnana sam-
bandsins vegna
efnahagserfiðleik-
anna innan þess sem
þau hefðu annars
ekki verið reiðubúin
að gera. Tengdi
hann þessa þætti við
kröfur Evrópusambandsins um
að Ísland og önnur aðildarríki
EES-samningsins, sem stæðu ut-
an sambandsins, gengjust undir
vald stofnana þess, til að mynda
vegna sameiginlegs fjármálaeft-
irlits.
Bjarni lagði áherslu á að þetta
gengi gegn EES-samstarfinu
sem grundvallaðist á svonefndu
tveggja stoða kerfi þar sem aðild-
arríki samstarfsins, sem stæðu
utan Evrópusambandsins, væru
ekki undir stofnanir sambandsins
sett. Standa yrði vörð um það fyr-
irkomulag og ekki kæmi til
greina að framselja íslenskt rík-
isvald til stofnana sem Ísland
væri ekki aðili að. Hann lagði
einnig áherslu á að jafnvel þótt
Ísland væri innan Evrópusam-
bandsins yrðu áhrif landsins þar
innanborðs aldrei mikil.
Í umræðunum lenti Sigmundur
Davíð Gunnlaugsson, formaður
Framsóknarflokksins, í sér-
kennilegri rimmu við Árna Þór
Sigurðsson, formann utanrík-
ismálanefndar þingsins, vegna
deilna við ESB um veiðar á mak-
ríl. Árni Þór benti á að Íslend-
ingar yrðu að semja um afla-
hlutdeild í makríl við aðrar þjóðir
sem hagsmuna hafa að gæta. Um
það er ekki deilt. En Árni Þór
virtist telja að túlkun á slíkum al-
þjóðlegum reglum hlyti að vera
sú að Íslendingar yrðu að gefa
eftir af sínum sjónarmiðum allt
þar til að viðsemjendur þeirra
teldu nóg komið! Þessi þingmað-
ur VG taldi að Íslendingar bæru
einhliða ábyrgð á því að samn-
ingar næðust og skipti þá engu
hversu óbilgjarnir viðsemjend-
urnir væru. Furðaði formaður
Framsóknarflokksins sig á þess-
ari afstöðu svo sem vonlegt var
enda ekki álitlegt að hafa forræði
þessa máls í höndum manna sem
haldnir eru slíkum rang-
hugmyndum.
Lengi vel vildu ESB-flokkarnir
tveir, Samfylking og VG, ekki við-
urkenna að aðild að ESB fylgdi
mikið og sífellt vaxandi fullveld-
isframsal þjóðanna. En nú er flú-
ið úr því víginu enda ekki fært að
verjast þar lengur. Eins og Sig-
mundur Davíð benti á heitir það
nú í skýrslu utanríkisráðherra að
„deila fullveldi sínu“ með ESB.
Það var einmitt það sem hjáríkj-
um Sovétsins gamla var boðið
upp á forðum tíð. Tékkland og
Austur-Þýskaland „deildu full-
veldi“ sínu þannig að verulegu
leyti með Moskvustjórninni og
Eystrasaltslöndin þrjú að öllu
leyti. Að öðru leyti héldu þau full-
veldi sínu og sjálfstæði að fullu og
öllu. Ekki verður öðru trúað en að
þessar þjóðir hafi verið ánægðar
með slíka deilingu á sjálfstæði.
Eða var það ekki?
Nú heitir það
að „deila fullveldi“
að missa forræði
eigin mála}
Í senn fróðleg og
undarleg umræða
V
arla hefur farið framhjá mörgum
að framundan eru þingkosningar.
Nánar tiltekið verða þær væntan-
lega í lok apríl næstkomandi. Það
verður vafalaust fróðlegt að sjá
hvernig þróun mála verður fram að kosning-
unum, bæði hvað varðar málflutning og áherzl-
ur framboðanna en einnig og ekki síður hvernig
þróunin verður í fylgi þeirra. Það getur ým-
islegt breytzt í þeim efnum á skömmum tíma
og þannig voru til að mynda talsverðar sveiflur
í þeim efnum fyrir síðustu þingkosningar 2009.
Þannig verður áhugavert til dæmis að sjá
hvort sá byr sem Framsóknarflokkurinn hefur
notið undanfarið í skoðanakönnunum í kjölfar
niðurstöðu EFTA-dómstólsins í Icesave-
málinu eigi eftir að haldast fram að kosning-
unum. Það fer vitanlega mikið eftir því hvernig
framsóknarmönnum tekst til við að virkja hann sér til
framdráttar á næstu vikum.
Það verður að sama skapi fróðlegt að sjá hvernig stuðn-
ingur við Bjarta framtíð mun þróast og hvort fylgis-
aukning þess flokks haldi áfram allt fram að kosningum
eða hvort hún eigi eftir að ná toppnum á einhverjum tíma-
punkti fyrir þær og dala í kjölfar þess. Þá hugsanlega með
hliðstæðum hætti og var raunin hjá Vinstrihreyfingunni –
grænu framboði fyrir síðustu kosningar.
Persónulega hef ég verið þeirrar skoðunar um nokkurt
skeið að Björt framtíð eigi eftir að toppa of snemma eins
og það er oft orðað. Fylgi flokksins virðist einna helzt hafa
komið frá Samfylkingunni en ekki er ósenni-
legt að eitthvað af því allavega skili sér aftur til
heimahúsanna þegar nær dregur kosningum.
En þetta á auðvitað allt eftir að koma í ljós.
Önnur ný framboð virðast ekki ætla að ná
sér á strik. Nái þau ekki nauðsynlegu lág-
marksfylgi til þess að fá kjörna fulltrúa á Al-
þingi verður fylgi við þau væntanlega aðeins
til þess fallið að auka hugsanlega fulltrúafjölda
einhverra af þeim framboðum sem ná lág-
marksfylgi og væntanlega hlutfallslega mest
hjá þeim sem fá mest fylgi.
Stjórnarflokkarnir hafa annars ekki riðið
feitum hesti frá skoðanakönnunum undan-
farin misseri eins og alkunna er og þá einkum
þeim síðustu. Samfylkingin hefur verið að
mælast þriðji og jafnvel fjórði stærsti flokk-
urinn og fylgi Vinstrihreyfingarinnar – græns
framboðs hefur ítrekað mælst í eins stafs tölu undanfarið.
Í báðum tilfellum er vitanlega um hörmulega stöðu að
ræða.
Ekkert virðist ógna stöðu Sjálfstæðisflokksins sem
stærsta stjórnmálaflokks landsins miðað við kannanir,
sem hann endurheimti raunar fljótlega eftir síðustu kosn-
ingar. Margir hafa þó talið að flokkurinn ætti að hafa
meira fylgi miðað við aðstæður. Hvort hann nær að auka
fylgi sitt ræðst væntanlega ekki sízt í kjölfar landsfund-
arins síðar í mánuðinum og hvort honum tekst að senda
frá sér skýr skilaboð í helztu málum þjóðarinnar.
hjortur@mbl.is
Hjörtur J.
Guðmundsson
Pistill
Vangaveltur um kosningar
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
A
fstaða til nýtingar gríð-
arlegra náttúru-
auðlinda Grænlands og
ásóknar umheimsins í
þær er eitt af stóru
kosningamálunum í Grænlandi. Kos-
ið verður til grænlenska löggjaf-
arþingsins Inatsisartut hinn 12.
mars og er kosningabaráttan nýhaf-
in, að sögn Ingu Dóru Guðmunds-
dóttur Markussen sem býr í Qaqor-
toq í S-Grænlandi. Skiptar skoðanir
eru um málið og hvað Grænlend-
ingar muni bera úr býtum. Land-
stjórnin vill skattleggja námafyr-
irtækin en stjórnarandstaðan leggur
áherslu á auðlindagjöld.
Námafélagið London Mining,
sem er fjármagnað af Kínverjum,
hefur sótt um að hefja umfangsmik-
inn námagröft eftir járngrýti við
Isua, um 150 km NA af Nuuk. Lond-
on Mining hyggst einnig leggja vegi
og gera nýja höfn, að sögn Aften-
posten. Landstjórnin fjallar nú um
umsókn London Mining. Fjárfest-
ingin er upp á 14 milljarða DKR (324
milljarða ÍKR), að sögn Politiken.
Í fréttaskýringu Aftenposten
kom m.a. fram að tekjur af nátt-
úruauðlindum gætu gert Grænlend-
inga síður háða stuðningi frá Dönum
en ella. Mikið atvinnuleysi er í
Grænlandi og eru flestir sammála
um að nýta beri auðlindir landsins.
Fundu ríka gullnámu
Auk járngrýtisins sem Kínverj-
ar vilja nýta hafa Suður-Kóreumenn
sýnt áhuga á gríðarlegu magni sjald-
gæfra málma og steintegunda í Suð-
ur-Grænlandi. Þar finnst m.a. euda-
lyte og mikið úran. Nýlega fannst
gríðarlega rík gullnáma á Nanorta-
lik-svæðinu. Alcoa hefur hug á að
byggja álver við Manitsoq með til-
heyrandi virkjun. Leitað er að olíu
utan við Nuuk og Manitsoq, á Disco-
flóa og við Austur-Grænland. Þá eru
norðvestur- og norðaustursigling-
arleiðirnar að opnast.
Mikið hefur verið rætt um svo-
nefnd risaverkefnalög (storskalalov)
sem grænlenska þingið samþykkti í
desember sl. Þau gera kleift að flytja
inn vinnuafl til Grænlands. London
Mining vill m.a. fá að flytja inn 3.000
kínverska verkamenn, til að hefja
námagröftinn og byggja upp að-
stöðu. Verkamennirnir munu njóta
síðri kjara en grænlenskt og danskt
vinnuafl. Inga Dóra sagði að bent
hefði verið á að Bandaríkjamenn
hefðu flutt inn þúsundir verkamanna
til að byggja flugvellina í Nars-
arsuaq, Syðri- Straumfirði og Thule
á sínum tíma.
Grænlendingar ráða auðlindum
landsins og vinnumarkaði en Danir
hafa stjórn á innflytjendamálum.
Danir þurfa því að veita erlenda
vinnuaflinu landvistarleyfi. Þess hef-
ur verið krafist í danska þinginu að
Helle Thorning-Schmidt forsætis-
ráðherra komi í veg fyrir að útlend
félög nái tangarhaldi á rétti til
námavinnslu í Grænlandi. Forsætis-
ráðherrann vill ekki taka afstöðu til
málsins fyrr en að loknum kosning-
unum í Grænlandi, að sögn Aften-
posten. Þær raddir hafa heyrst í
dönsku atvinnulífi að ríkisstjórnin
hafi sofið á verðinum. Danir hefðu
átt að njóta forgangs að nátt-
úruauðlindum Grænlands.
London Mining segir að félagið
muni borga allt að 32 milljarða DKR
(741 milljarð ÍKR) skatta til land-
sjóðs Grænlands á 15 árum. Land-
stjórnin gerir ráð fyrir um 28 millj-
arða DKR (649 milljarða ÍKR)
skatttekjum af járnnámunni. Fjár-
lög grænlenska ríkisins eru nú um
sex milljarðar DKR og er um helm-
ingur þess stuðningur frá Dan-
mörku, að sögn Politiken.
Mikil sókn í náttúru-
auðlindir Grænlands
Grænland
Í S LAND
GRÆNLAND
Scoresbysund
Heimskauts-
baugur
Nanortalik
Quaqartoq
KulusukNuuk
Maniitsoq
Diskóflói
Isua
„Sambandið milli Danmerkur og Grænlands er svolítið
kalt núna,“ sagði Inga Dóra G. Markussen í Quaqortoq.
Ástæðuna má rekja til auðlindanna sem fundist hafa í
Grænlandi. Grænlendingar fengu aukna sjálfstjórn árið
2009 og öðluðust þá m.a. eignarrétt á náttúruauðlindum
landsins og frumgróðann af þeim.
Danir sjá nú áhugann sem Kínverjar, S-Kóreumenn og
fleiri sýna auðlindum Grænlands. Danir hafa beðið um
frest til að geta tekið þátt í kapphlaupinu.
Grænlendinga vantar hins vegar sárlega fjármagn til
að leysa úr miklum efnahagsvanda landsins og þeir telja
sig ekki geta beðið eftir Dönum, að sögn Ingu Dóru.
Missa Danir af lestinni?
KULDI Í SAMSKIPTUM DANA OG GRÆNLENDINGA
Inga Dóra G.
Markussen