Morgunblaðið - 13.03.2013, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 13. MARS 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Heitið „hinnsjúkimaður
Evrópu“ er gam-
alkunnugt, en hef-
ur í daglegu tali
upp á síðkastið
fallið á Grikkland. En þótt
Grikkland fengi ekki þá dap-
urlegu einkunnagjöf sem í
þessu viðhengi felst yrði eng-
inn skortur á kostum. Spánn,
Portúgal og Írland eru
skammt undan og mörgum er
órótt vegna Ítalíu. En þrátt
fyrir afleita stöðu efnahags-
lífs þessara landa og raunar
fleiri evrulanda þykir Grikk-
land enn skera sig úr. Þar
hefur kreppan verið viðvar-
andi í sex ár og fer því fjarri
að sjái fyrir endann á henni.
Fréttamiðlarinn CNN
bendir á að nú hafi ástandið í
Grikklandi tekið á sig nýja
mynd og enn dapurlegri en
áður. Landið sé komið í al-
varleg vanskil við alþjóðleg
lyfjafyrirtæki. Þar er ekki
um neinar smátölur að tefla.
Vanskilin eru þegar talin
nema um tveimur milljörðum
evra sem svara til um þrjú-
hundruð og tuttugu milljarða
króna.
Þrátt fyrir að viðskipti með
lyf lúti ekki að öllu leyti hin-
um hörðu lögmálum við-
skiptalífsins eru afleiðingar
þessarar afmörkuðu skulda-
kreppu smám saman orðnar
mjög alvarlegar. Þeir sem
háðir eru dýrustu lyfjum, svo
sem krabbameinssjúklingar,
standa frammi fyrir mikilli
ógn. Þeir fá ekki þau lyf sem
gætu framlengt líf þeirra og
jafnvel veitt góða von um
varanlega lækningu.
En þetta eru ekki aðeins
hinar erfiðu undantekningar,
því mjög er þrengt að sjúk-
lingum almennt, bæði þeim
sem eru innan sjúkrahúsa og
utan.
Fyrir fáeinum vikum til-
kynnti Össur Skarphéðinsson
þau gleðitíðindi í sérstakri
grein að evruvandinn í ESB
hefði nú verið farsællega
leystur. Þessi miklu tíðindi
virðast ekki hafa borist sjúk-
lingum suður í Grikklandi
eða atvinnulausu æskufólki á
Spáni, en atvinnuleysi þess
hóps er nú komið í 54%. Ekki
einu sinni forseti Evrópu-
þingsins, Martin Schulz, sem
hefur verið einn harðsnúnasti
talsmaður „Evrópuhugsjón-
arinnar“, virðist hafa frétt af
yfirlýsingu hins efnahagslega
undraverks í íslenska utan-
ríkisráðuneytinu. Schulz er
svartsýnn á ástandið og segir
að nær öll „hjálp“ til Grikk-
lands hafi gengið beint til
banka í vandræð-
um, en aðeins
smábrot hennar
til fólksins sem
þau vandræði
bitna á með dag-
vaxandi hörm-
ungum. Tekur hann undir orð
fyrrverandi formanns þýskra
jafnaðarmanna, Oscars
Lafontaine, sama efnis.
Skömmu áður hafði for-
sætis- og fjármálaráðherra
Lúxemborgar lýst sínum
áhyggjum í Der Spiegel.
Ráðherrann sagði að um sig
færi ónotahrollur þegar hann
hugsaði til þess hve ástand-
inu í Evrópu svipaði nú til
þess sem var fyrir nákvæm-
lega eitthundrað árum, árið
1913. Það var síðasta heila
árið fyrir heimsstyrjöldina
fyrri.
Í bullukolla-umfjöllun í
Spegli „RÚV“ var sagt fyrir
nokkru að Sjálfstæðisflokk-
urinn á Íslandi og Íhalds-
flokkurinn breski hefðu þá
sérstöðu að vera klofnir í
afstöðunni til ESB. Slíkum
klofningi væri ekki fyrir að
fara á meginlandinu. Þá var
væntanlega verið að vísa til
þess að 7% stuðningsmanna
Sjálfstæðisflokksins hafa
sagst vera hlynnt aðild að
ESB! Staðreyndin er hins
vegar sú að í sjálfu höfuðríki
evrunnar, Þýskalandi, fór
aldrei fram þjóðaratkvæði
um að taka hana upp og
skoðanakannanir hafa iðu-
lega sýnt að meira en helm-
ingur Þjóðverja vildi fremur
þýskt mark en evru. Það er
hins vegar bæði satt og rétt
að hin stjórnmálalega elíta
landsins hefur ekkert gert
með þessi sjónarmið almenn-
ings, sem hlýtur að vera
mikið umhugsunarefni.
En á dögunum var tilkynnt
um ný stjórnmálasamtök í
Þýskalandi sem hagfræð-
ingar, lögspekingar og fyrr-
verandi liðsmenn Kristilegra
demókrata í þýsku atvinnulífi
leiða og ætla að berjast fyrir
því að Þýskaland gefi evruna
endanlega upp á bátinn.
Reyndustu fréttaskýrendur
álfunnar segja Merkel þýska-
landskanslara hafa miklar
áhyggjur af þessu framboði.
Ekki skal hér lagður dómur á
það, hvort kanslarinn hafi
ástæðu til þess. En sé svo, þá
væri kannski ráð að fá grein
Össurar þýdda og senda hana
uppreisnarmönnum. Eina
sem þarf að passa er að
blaðamennirnir sem voru á
fundinum fræga með íslenska
ráðherranum frétti ekki af
því. Á þann hóp verður ekki
meira lagt, en þá var gert.
Ummæli evrópskra
stjórnmálaforingja
upp á síðkastið eru
mjög á eina lund}
Horfur harðna
Þ
að er kunnara en frá þurfi að segja
að áhugi á hvers konar hönnun
hefur aukist gífurlega á undan-
förnum árum. Ekki einasta er al-
menningur í auknum mæli farinn
að þjálfa huga og hönd með það fyrir augum að
skapa eitthvað sem gagnast, gleður eða hvort-
tveggja, heldur gefur fólk í auknum mæli gaum
að þeirri hönnun sem liggur að baki öllu því
sem við sjáum, snertum og borðum frá degi til
dags. Þetta á ekki síst við um grafíska hönnun
en sá áhugi sem árleg verðlaunaafhending Fé-
lags íslenskra teiknara (FÍT) vekur núorðið
sýnir að uppskeruhátíð þess fagfélags trekkir
að langt út fyrir félagatalið.
Það má sumpart skrifa þennan aukna áhuga
á blessað hrunið sem hér varð fyrir hálfu
fimmta ári. Má ekki leiða líkum að því að ein
hinna dýrmætu lexía – sem mörlandanum lærðist við hið
almenna verðfall sem varð þá á veraldlegum hlutum – hafi
verið að læra í auknum mæli að meta það fallega og vel
gerða sem við umgöngumst frá degi til dags? Eflaust ligg-
ur þar stór hluti ástæðunnar en um leið ber að þakka
starfsfólki Hönnunarmiðstöðvar sem hefur með ötulu
starfi unnið innlendri hönnun brautargengi, ekki síst með
skipulagningu hins árlega HönnunarMars sem er rétt að
bresta á. Það var líka tímabært að gefa hinum skapandi
greinum smá athygli og virðingu því þeim er hreint ekki
alls varnað. Vissir þú, lesandi góður, að fyrsti íslenski graf-
íski hönnuðurinn var kona? Það var Ágústa Snæland, einn
stofnenda FÍT og hönnuður merkis Listahá-
tíðar. Hversu mörg fagfélög hérlendis státa af
því að fyrsti einstaklingurinn innan félaga-
talsins hafi verið kona?
Það er því vissara að huga að því sem fangar
augað frá degi til dags, bæði til að hrósa þeim
sem ber eftir því sem við á, en líka til að standa
vörð um það fallega í umhverfinu ef vá steðjar
að því. Hver man ekki eftir áformum sem uppi
voru fyrir nokkrum árum um að breyta
OPAL-pakkanum sem Atli Már hannaði í
kringum 1945? Það hefði verið meiriháttar
stórslys og gekk góðu heilli ekki eftir. Að sama
skapi veit ég til þess að margir vildu gefa fúlg-
ur fjár fyrir eintak af hátíðarútgáfu ljóðabók-
arinnar Fagra veröld eftir Tómas Guðmunds-
son sem gefin var út 1968 af Almenna
bókafélaginu, gullfallega myndskreytt af hin-
um sama Atla Má, vel að merkja. Undirritaður var svo lán-
samur að fá eina slíka í stúdentsgjöf á sínum tíma og hefur
þegar neitað nokkrum kauptilboðum í eintakið enda skal
dýrgripurinn sá aldrei látinn af hendi. Svo leiðum hugann
að því hvað er vel gert í umhverfinu, hverju skyldi alls ekki
breyta; og hvaða munir sem við tökum sem sjálfsögðum í
dag hafa burði til að verða ígildi téðrar útgáfu af Fögru
veröld eftir fáein ár? Við eigum fullt af hæfileikafólki í öll-
um mögulegum skapandi greinum og á hverju ári verða til
hlutir sem víst má telja að standist tímans tönn. Gefum
góðri hönnun gaum í dag svo við þurfum ekki að iðrast
andvaraleysisins á morgun. jonagnar@mbl.is
Jón Agnar
Ólason
Pistill
Hönnun í bráð og lengd
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Gunnar Dofri Ólafsson
gunnardofri@mbl.is
Samkvæmt niðurstöðumskýrslu sem fulltrúarLandsvirkjunar kynntubæjarstjórn Fljótsdalshér-
aðs í síðustu viku hefur Kárahnjúka-
virkjun haft verulegar og neikvæðar
afleiðingar á lífríkið í Lagarfljóti.
Skýrslan hefur enn ekki verið birt
opinberlega.
Þetta bætist ofan á „töluvert
eða mikið“ landbrot sem orðið hefur
á 24% bakka Lagarfljóts samkvæmt
skýrslu Landsvirkjunar, sem unnin
var af Landgræðslu ríksinins og
kom út í desember á síðasta ári.
Álfheiður Ingadóttir, þingmað-
ur Vinstrihreyfingarinnar - græns
framboðs, kallaði í gær eftir að um-
hverfis- og samgöngunefnd Alþingis
fundaði um málið sem fyrst.
„Áður en framkvæmdir hófust
við Kárahnjúka var farið í mjög ítar-
legar rannsóknir á umhverfisáhrif-
um. Niðurstöður þeirra rannsókna
voru að umhverfisáhrif gætu orðið
gríðarlega mikil. Engu að síður
töldu þáverandi stjórnvöld að
fórnarkostnaðurinn af umhverfinu
væri þess virði. Ákvörðun var tekin
um að hefja framkvæmdir, en rann-
saka afleiðingar virkjunarinnar eftir
á, frekar en að reyna að spá hverjar
þær yrðu fyrirfram. Við eigum svo
enn eftir að sjá hvaða afleiðingar
þetta mun allt saman hafa á Héraðs-
flóa,“ segir Álfheiður.
Engar einfaldar lausnir
Gunnar Jónsson, forseti bæjar-
stjórnar Fljótsdalshéraðs, segir
málið alvarlegt og þörf á að finna
leið til að reisa við og viðhalda lífrík-
inu í Lagarfljóti.
„Bæjarráðið mun taka þetta
mál til umfjöllunar á fundi sínum í
dag. Niðurstöðurnar sem voru
kynntar bæjarstjórn í síðustu viku
eru þær að lífríkið í fljótinu er orðið
mjög dapurlegt og á þráðbeinni nið-
urleið að sögn fulltrúa Landsvirkj-
unar,“ segir Gunnar.
Aðspurður hvort Gunnar telji
að raskið á lífríki sé umfram það sem
talið var áður en framkvæmdir hóf-
ust segist hann ekki muna í smáat-
riðum hvað hefði verið gefið út í
þeim efnum, en rask á lífríki hefði
verið fyrirséð. „Það er svo mikill
svifaur í þessu vatni að fljótið verður
miklu dekkra en verið hefur. Ljósið
kemst ekki í gegnum vatnið þannig
að þörungarnir deyja. Það hefur síð-
an afleiðingar upp alla fæðukeðjuna.
Lómurinn, einkennisfugl Lagar-
fljóts, er fiskæta og hann kemur
ólíklega ef það er enginn fiskur.“
Gunnar bætti við að raskið ein-
skorðaðist ekki við Lagarfljót.
„Mestallur fiskur sem gengur
upp þverár fljótsins kemur eðli
málsins samkvæmt úr því. Þver-
árnar munu því líða verulega fyrir
allar neikvæðar breytingar í Lagar-
fljóti,“ segir Gunnar.
„Landsvirkjun hefur ekki kom-
ið með neinar aðgerðir til að bæta úr
þeim skaða sem orðið hefur. Þeir sjá
engar auðveldar leiðir í því og
stungu upp á að sleppa seiðum í
þverárnar. Það breytir því ekki að
lífríkið í Lagarfljóti er allt í upp-
námi. Allar umræður um að hleypa
vatni úr Lagarfljótinu með öðrum
leiðum, eins og með því að grafa
fljótið út við brúna milli Fellabæjar
og Egilsstaða, hafa mætt andstöðu
og runnið út í sandinn. Á því svæði
er mikil tregða í vatnsrennslinu, en
þáverandi umhverfisráðherra heim-
ilaði ekki þá framkvæmd þar sem
raskið á svæðinu var talið verða of
mikið,“ segir Gunnar.
Landbrot og dauði
lífríkis í Lagarfljóti
Landbrot við Lagarfljót
Ekkert eða mjög lítið landbrot
Lítilsháttar landbrot
Töluvert landbrot
Mikið landbrot
Vegir
Hallormsstaður
Egilsstaðir
Fellabær
La
ga
rfl
jót
Loftmyndir ehf.
„Við kynntum ýmsar niður-
stöður fyrir sveitarstjórnar-
mönnum í Fljótsdalshéraði í síð-
ustu viku. Það sem helst hefur
verið í deiglunni eru áhrif virkj-
unarinnar á lífríkið. Það er alveg
ljóst að hún hefur haft neikvæð
áhrif á fæðuframboð í Lagar-
fljóti eins og kom skýrt fram í
umhverfismati sem gert var í
tengslum við framkvæmdina.
Lagarfljót var hins vegar mjög
gruggugt áður þannig að fæðu-
framboð var ekki mikið fyrir. Á
móti kemur að lífríki í Jökulsá á
Dal hefur aukist verulega, hún
er núna orðið laxveiðiá en var
mjög gruggug áður. Þessi áhrif
voru hins vegar þekkt fyrir-
fram,“ segir Hörður Arnarson,
forstjóri Landsvirkjunar, um
umhverfisáhrif Kárahnjúkavirkj-
unar.
Minna líf
í Lagarfljóti
NEIKVÆÐ ÁHRIF KÁRA-
HNJÚKAVIRKJUNAR