Morgunblaðið - Sunnudagur - 29.12.2013, Blaðsíða 4

4 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29.12. 2013
Unglingur hlaut mikil brunasár í
andliti eftir alvarlegt flugeldaslys á
gamlárskvöld fyrir nokkrum árum.
Þrír félagar kveiktu þá í heima-
tilbúinni sprengju úti á götu og
hún sprakk í höndunum á þeim
með þeim afleiðingum að allir slös-
uðust, þó mismikið. Sá sem mest
slasaðist hlaut annars stigs bruna-
sár í andlitinu en slapp við augnsk-
aða.
Viðkomandi ákvað strax eftir
áramótin þegar hann slasaðist að
segja frá slysinu í Morgunblaðinu
ef það mætti verða til þess að aðrir
létu sér reynslu hans að kenningu
verða.
Púður í poka
„Við vorum með sprengipúður úr
vítistertu sem við settum í poka,“
sagði drengurinn. „Síðan gerðum
við smágat á pokann og kveiktum
í. Við vissum ekki hvað þetta var
kraftmikið fyrr en sprengingin
varð. Rétt eftir að kviknaði í púðr-
inu blindaðist ég og gat ekki dreg-
ið andann en síðan tókst mér að ná
andanum. Ég heyrði vini mína
öskra og þeir bönkuðu á nálægar
dyr. Vinur minn sem minnst slas-
aðist kom síðan og sótti mig og
færði mér blautt handklæði. Við
biðum síðan í smástund eftir
sjúkrabíl. Við fengum kæligel hjá
sjúkraliðunum og vorum fluttir á
slysadeildina.“
Hélt á sprengjunni
Pilturinn hélt á sprengjunni í
höndunum þegar hún sprakk og
segir þá félaga ekki hafa hugsað út
í það hvað myndi gerast, annað en
að það kæmi „smáblossi“. Síðan
ætlaði hann að sleppa sprengjunni.
En það fór öðruvísi því krafturinn
var miklu meiri en þeir bjuggust
við. Hann segist hafa liðið miklar
kvalir strax eftir slysið. Bruna-
meðferðin á spítalanum var hins
vegar bærileg og ekki sársaukafull,
að undanskildu svonefndu „bruna-
baði“ sem fólst í hreinsun andlits-
ins. Voru það óhreinindi, m.a. púð-
ur, í andlitinu sem voru fjarlægð í
þessu brunabaði. Pilturinn segir
marga hafa varað sig við sprengju-
tilraunum en hann hafi hins vegar
alltaf talið sig öruggan. Flug-
eldaslys, sem alltaf séu í um-
ræðunni fyrir hver áramót, séu
nokkuð sem geti hent „aðra“.
Unglingspiltur við komu á bráða-
móttöku Landspítalans á gamlárs-
kvöld fyrir nokkrum árum.
Ljósmynd/LSH
Víti til
varnaðar
Regla númer 1, 2 og 3 þegar
kemur að flugeldum er að
fara eftir leiðbeiningum, segir
Jón Ingi Sigvaldason, mark-
aðs- og sölustjóri hjá Slysa-
varnafélaginu Landsbjörg.
„Það verður að lesa leiðbein-
ingar vel áður en farið er að
skjóta, gæta þess vel að
áhorfendur séu nógu langt frá
þegar kveikt er í köku eða
rakettu og vera sjálfur snögg-
ur að koma sér í burtu frá
þeim hlut sem kveikt er í.“
Jón Ingi nefnir að ALLIR eigi
að vera með hlífðargleraugu,
ekki bara krakkar og sá sem
sér um að bera eld að fírverk-
inu. „Það fylgja gleraugu með
öllum fjölskyldupökkum frá
okkur. Gleraugnavæð-
ingin hófst fyrir um
það bil 15 árum og
við erum líklega
búnir að deila út
um tveimur
milljónum
gleraugna
síðan.“
G
unnar Már Zoëga,
sérfræðilæknir við
augndeild Landspít-
alans, segir hræði-
legt þegar fólk
stórslasast og missir jafnvel sjón
vegna þess að það fer óvarlega
með flugelda. Versta tilfelli sem
hann hefur séð var í Svíþjóð, þeg-
ar hann var við störf í Uppsala; 18
ára piltur tók í sundur flugelda,
bjó til rörasprengju og þegar hún
sprakk missti hann samstundis
sjón á báðum augum.
Gunnar er nýfluttur heim eftir
10 ár erlendis. Hann segir tölu-
verðan mun á flugeldamenningu í
Uppsala og hér; Íslendingar séu
mun lengur að, alveg frá því flug-
eldasala hefst og fram á þrett-
ándann. Ytra einskorðist flugelda-
notkun nær eingöngu við
gamlárskvöld.
Fullorðnir karlmenn
Síðastu áratugi hafa að meðaltali
orðið eitt eða tvö alvarleg augns-
lys í Reykjavík um hver áramót,
með miklum sveiflum að vísu.
„Áramótin 2010 voru mjög slæm;
þá urðu sjö slys og í öll skiptin
áttu í hlut fullorðnir karlmenn
sem ekki voru með hlífð-
argleraugu. Áramótin 2004
urðu hins vegar átta
augnslys á drengjum, þar
af fjögur nokkuð slæm,“ segir
Gunnar við Sunnudagsblað Morg-
unblaðsins.
Innlendar og erlendar rann-
sóknir sýna að táningar slasast að-
allega vegna flugelda fyrir og eftir
áramót en fullorðnir karlmenn á
gamlárskvöld. „Unglingarnir sem
lenda í augnslysum eru að megn-
inu til ungir drengir og skaðast oft
gríðarlega alvarlega, oftast eftir að
þeir fikta við að taka flugelda í
sundur og búa til sínar eigin
bombur. Ábyrgð foreldra er því
mikil, að hugsa til þess hvað
krakkarnir eru að gera.“
Gunnar nefnir tvo áhættuþætti
sérstaklega; fiktið, sem áður er
getið, og hins vegar að fólk noti
flugelda eða aðrar sprengjur án
þess að fylgja nákvæmlega þeim
leiðbeiningum sem fylgja.“
Sagan sé því miður þyrnum
stráð. „Á níunda áratugnum urðu
allnokkur alvarleg augnslys vegna
tívolíbomba og þær voru bannaðar
í kjölfarið. Nú eru hins vegar
komnar stórar skotkökur sem eru í
raun samsafn af tívolíbombum. Ef
kakan springur ekki strax mega
menn alls ekki bogra yfir henni því
sprengikúlan getur farið beint í
andlitið á þeim. Ef kúlan fer af há-
marksafli beint í augað getur það
valdið mjög miklum skaða.“
Gunnar nefnir að á heimasíðu
Landsbjargar megi finn mjög gott
forvarnarmyndband, þar sem rétt
meðferð flugelda er sýnd. Hann
leggur mikla áherslu á að leiðbein-
ingum sé fylgt og allir noti hlífð-
argleraugu og hanska.
„Það er mikilvægt að fullorðnir
brýni fyrir þeim yngri að fikta alls
ekki með flugelda.“ Þá segir hann
miklu máli skipta að hafa í huga
að ef flugeldur fer ekki af stað
megi fólk alls ekki reyna að
kveikja aftur heldur henda á hann
vatni.
Auðvelt að rökstyðja bann
Gunnar bjó um tíma í Edinborg í
Skotlandi, þar sem haldin var
glæsileg flugeldasýning um áramót
en meðhöndlun flugelda bönnuð al-
menningi. Gunnar nefnir sem
dæmi að hið sama sé upp á ten-
ingnum í Ósló, bæði vegna slysa-
hættu og mengunar.
„Hér heima eru tvær hliðar á
þessu máli: flugeldasalan gerir ára-
mót á Íslandi að einstakri upplifun
og sala flugelda er undirstaða fjár-
öflunar ýmissa samtaka. Flugeldar
eru hins vegar líka stórhættulegir
og frá sjónarmiði slysaforvarna má
auðveldlega rökstyðja bann við
sölu þeirra. Fylgjum því leiðbein-
ingum um notkun flugelda og lát-
um ekki flugelda vera það síðasta
sem við eða börnin okkar sjáum!“
Um hver áramót verða tvö alvarleg augnslys á höfuðborgarsvæðinu af völdum flugelda. Hlífðargleraugu og hanskar geta bjargað miklu að sögn kunnáttufólks.
Morgunblaðið/Skapti
ÖRYGGIÐ Á NEFIÐ
Ekki láta flugeld verða
það síðasta sem þú sérð
UNGLINGSDRENGIR Í MESTRI HÆTTU DAGANA FYRIR ÁRAMÓT EN FULLORÐNIR KARLMENN Á GAMLÁRSKVÖLD.
DÆMI ERU UM AÐ MENN HAFI MISST HLUTA AF ÚTLIM, FENGIÐ ÆVILANGT LÝTI EÐA JAFNVEL MISST SJÓN.
* Sala flugelda er undirstaða fjáröflunar ýmissa samtaka enflugeldar eru líka stórhættulegir og frá sjónarmiði slysa-forvarna má auðveldlega rökstyðja bann við sölu þeirra.
Gunnar Már Zoega, sérfræðilæknir við augndeild Landspítalans.
Þjóðmál
SKAPTI HALLGRÍMSSON
skapti@mbl.is