Morgunblaðið - 29.01.2014, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 29. JANÚAR 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Eftir því semátökin íSýrlandi
dragast á langinn,
og vonir arabíska
vorsins fölna, kemur hið trúar-
lega eðli ólgunnar fyrir botni
Miðjarðarhafs skýrar í ljós. Í
Mið-austurlöndum geisar nú
nýtt kalt stríð á milli súnníta
og sjía-múslíma, og endur-
speglast sú togstreita í þeim
mikla ríg sem ríkir á milli
Sádí-Arabíu og Írans. Þessi
deila sker sig þvert á nánast
öll landamæri heimshlutans,
enda voru þau ákvörðuð í kjöl-
far fyrri heimsstyrjaldar af
Bretum og Frökkum. Við gerð
þeirra landamæra var ekkert
tillit tekið til hinna ólíku hópa
sem áður hafði verið haldið í
skefjum undir Ottómönum, og
ætti því vart að koma á óvart,
þó að brestir hafi myndast nú
um hundrað árum síðar.
Samkeppnin á milli Sáda og
Írana blasir við nánast hvert
sem litið er. Rammast hefur
kveðið að henni í Sýrlandi, þar
sem stuðningur Írans við Ass-
ad forseta hefur leitt af sér
samsvarandi stuðning Sáda
við uppreisnaröflin í landinu.
Íranir hafa aukinheldur stutt
vel við bakið á sjítum í Írak og
stutt við mótmæli meirihlut-
ans í Barein, svo fáein dæmi
séu nefnd. Til þess að sporna
við uppgangi Írana hafa Sádar
brugðist við með ýmsum
hætti, og meira að
segja tekið hönd-
um saman við
höfuðóvininn Ísr-
ael til þess að
reyna að hemja metnað Írana í
kjarnorkumálum.
Ofan á þetta bætast ítök
öfgamanna, á borð við Al
Kaída-samtökin, en í hreyf-
ingu þeirra, sem kennir sig við
íslamskt ríki í Írak og Sýr-
landi, fyrirfinnast menn sem
telja sjíta meiri óvini sína en
hin hötuðu vesturveldi. Beina
þeir því hermdarverkum sín-
um mestmegnis að trúbræðr-
um sínum og reyna að valda
frekari úlfúð og illindum á
milli hinna ólíku trúarhópa.
Heyrst hafa raddir um að
rígurinn nú sé einungis upp-
hafið að stærri trúarbragða-
deilu innan Íslams, hliðstæðri
þeirri sem ríkti í Evrópu á
dögum Þrjátíu ára stríðsins,
þar sem mótmælendur og kaþ-
ólikkar bárust á banaspjót yfir
réttri túlkun á friðarboð-
skapnum. Líklegt er að tog-
streitan á milli Sáda og Írana,
og súnníta og sjíta þar með,
muni vara lengi enn, og er fátt
við því að gera. En ef íslamska
kalda stríðið endar í hjólförum
Þrjátíu ára stríðsins gætu af-
leiðingarnar orðið afdrifaríkar
ef ekki beinlínis skelfilegar,
ekki einungis fyrir heimshlut-
ann, heldur heimsbyggðina
alla.
Er nýtt Þrjátíu ára
stríð í vændum?}
Bræðravígin
halda áfram
ÞingmönnumSamfylkingar-
innar er mikið í
mun að tala sig og
skrifa frá verkum
sínum á síðasta
kjörtímabili. Þetta
er skiljanlegt en töluvert vant-
ar upp á að þessi tilraun til að
varpa af sér ábyrgð sé sann-
færandi.
Össur Skarphéðinsson, sem
gegndi ráðherrastarfi allt ævi-
skeið vinstristjórnarinnar,
skrifaði heila bók í þeim til-
gangi að fegra söguna en vand-
inn við þá bók er að ekki liggur
fyrir að hve miklu leyti hún er
eftirásamin skáldsaga og að
hve miklu leyti hún er byggð á
raunverulegum dagbókar-
færslum.
Hvað sem því líður þá viður-
kennir Össur nú að vinstri-
stjórnin hafi þegar á árinu 2012
verið búin að missa meirihluta
sinn í þinginu og hafi því verið
orðin minnihlutastjórn.
Nú hefur Sigríður Ingibjörg
Ingadóttir einnig stigið fram
og viðurkennt að
ríkisstjórnin hafi
verið orðin „form-
lega minni-
hlutastjórn“ síðla
árs 2012 eftir að
hafa haft „öll ein-
kenni minnihlutastjórnar
löngu áður“. Hún segir einnig
að hún hafi talið „tvö skýr til-
efni til að „skila umboðinu“ til
Bessastaða, eftir Icesave-
kosningarnar fyrri og síðari.“
Hafi Sigríður verið þessarar
skoðunar, hvers vegna beitti
hún sér þá ekki fyrir því að um-
boðinu væri skilað í stað þess
að hafa þessar skoðanir fyrir
sig? Og hafi þau Össur vitað að
ríkisstjórnin var orðin „form-
leg minnihlutastjórn“ hvernig
stendur þá á því að þau greindu
ekki frá því og kröfðust þess að
forseta yrði skýrt frá því að
skilyrði stjórnarmyndunar-
umboðsins væru ekki lengur
fyrir hendi? Eru þetta dæmi
um hin opnu, heiðarlegu og lýð-
ræðislegu stjórnmál sem Sam-
fylkingin segist standa fyrir?
Stjórnarliðar leyndu
því að ríkisstjórnin
væri orðin minni-
hlutastjórn}
Játningar og yfirklór
F
átt er betur til þess fallið að greina
„þá“ frá „okkur“ en alhæfingar;
svertingjar hafa taktinn í blóðinu,
hommar eru snyrtipinnar, gyð-
ingar nískir og konur hugsa ekki
um annað en föt og skó. Það getur og verið erf-
itt að losa sig við alhæfingarnar, enda eru þær
oft súrraðar saman við fordóma sem okkur eru
innrættir á lífsleiðinni. Að því sögðu þá miðar í
rétta átt, í það minnsta hér á landi, og þrátt fyr-
ir sífur um gamla góða daga þá stendur nútím-
inn öllum tímum framar, nema hugsanlega for-
sögulegum tíma – áður en mannkynið varð til.
Í bókinni Við Jóhanna, lýsir Jónína Leós-
dóttir því hvernig þær Jóhanna Sigurðardóttir
fóru leynt með samband sitt þar til þær töldu
óhætt að koma úr felum. Þegar Jóhanna varð
síðan forsætisráðherra höfðu erlendir fjöl-
miðlar gríðarlegan áhuga á því að forsætisráðherra Ís-
lands skyldi vera samkynhneigður. Meðal annars nefnir
Jónína í bókinni grein sem birtist í tímaritinu Time í jan-
úar 2010 sem sagði frá samkynhneigðum stjórnmála-
leiðtogum í Evrópu og bar saman við það hvað samkyn-
hneigðir hefðu átt erfitt uppdráttar í stjórnmálalífi vestan
hafs. Í greininni segir blaðamaðurinn, William Lee
Adams, frá því er hann ræddi meðal annars við Baldur
Þórhallsson um þá staðreynd að enginn íslenskur fjölmið-
ill gerði sér mat úr því að Jóhanna Sigurðardóttir væri
samkynhneigð eða ræddi það yfirleitt. Adams hefur það
svo eftir Baldri að afstaða íslensku fjölmiðlanna bendi til
þess að enn sé verk óunnið í réttindabaráttu
samkynhneigðra á Íslandi; íslenskir fjölmiðlar
viti ekki hvernig þeir eigi að fjalla um samkyn-
hneigða stjórnmálamenn. Sjálfur tekur Adams
annan pól í hæðina: „Hvergi nema á Íslandi
þætti mönnum það vanvirða að líta framhjá
kynhneigð forsætisráðherra. Víðast teldist það
sigur.“
Þegar ég var staddur í Bretlandi stuttu fyrir
jól birtist viðtal við söngvarann Robbie Willi-
ams sem var þá að senda frá sér breiðskífu
með dægurlögum í sveifluútsetningum. Í við-
talinu ræðir hann um það hve hann hafi gaman
af sveiflu- og söngleikatónlist og klykkir út
með að hann sé 49% hommi, stundum 50%,
enda sé þannig músík einmitt dæmigerð
hommatónlist. Ýmsir urðu til að benda Willi-
ams á að ummæli hans sýndu fyrst og fremst
að hann væri 100% bjáni, en segðu ekkert um það hvort
hommar væru líklegri til að hafa gaman af söngleikja-
tónlist frekar en af gömlu dönsunum. Málið er nefnilega
það að hommar eru allskonar alveg eins og mannfólkið al-
mennt; sumir hommar hafa gaman af að klæða sig upp og
fara í gleðigöngur en aðrir vilja sitja úfnir heima að horfa á
enska boltann, sumar lessur vilja þeysa um á mótorfák
með ygglubrún, en aðrar sauma út einhyrninga.
Ég nefndi í upphafi þá tilhneigingu okkar að greina „þá“
frá „okkur“, en með tímanum áttum við okkur vonandi á
því að þeir eru við og við erum þeir og það eru allir eins,
bara mismunandi eins. arnim@mbl.is
Árni
Matthíasson
Pistill
Þeir eru við og við erum þeir
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Því hefur ekki verið endan-lega svarað hvort fariðverður að tilmælum Lands-sambands smábátaeigenda
(LS) um aukningu ýsukvóta. Sjó-
menn hafa sagt að svo mikið sé af ýsu
á grunnslóð að erfitt sé að forðast
hana, en á Hafrannsóknastofnun fást
þær upplýsingar að engar forsendur
séu til að breyta ráðgjöf frá síðasta
sumri. Ýsustofninn sé í lægð vegna
lélegrar nýliðunar hin síðari ár.
Leyfilegur ýsuafli á fiskveiðiárinu er
38 þúsund tonn.
Helga Sigurrós Valgeirsdóttir,
aðstoðarmaður Sigurðar Inga Jó-
hannssonar sjávarútvegsráðherra,
segir að ráðherra hafi rætt þessi mál
á fundi með forystu LS í síðustu viku.
Þar hafi verið farið yfir stöðuna. Ráð-
herra kvaðst ætla að fara sérstaklega
yfir málið með Hafrannsóknastofnun.
Hugsanlegt vanmat
LS lagði áherslu á það við ráð-
herra að auka nú þegar ýsukvótann
um fimm þúsund tonn. Það mundi
væntanlega nægja til að koma hreyf-
ingu á kvótamarkaðinn og gera hann
heilbrigðari en nú er, eins og það er
orðað á heimasíðu LS. Skortur á ýsu-
kvóta krókaaflamarksbáta var einnig
til umræðu á fundi forystu LS með
atvinnuveganefnd Alþingis í gær.
Örn Pálsson, framkvæmdastjóri LS,
segir að nefndarmönnum hafi verið
gerð grein fyrir vandanum.
Spurður um rökin fyrir því að
auka aflaheimildir í ýsu meðan stofn-
inn sé í niðursveiflu segir Örn: „Þau
eru einkum tvenns konar. Í fyrsta
lagi er megnið af aflanum mjög stór
ýsa sem er að fara út úr veiðinni og
það er ekki gefið að við getum veitt
þessa ýsu á næsta ári. Í öðru lagi hef-
ur vöxtur yngstu árganganna, sem
eru lélegir að mati Hafrannsókna-
stofnunar, verið miklu meiri en búast
hefði mátt við. Það bendir til að um
eitthvert vanmat sé að ræða.“
Hann segir að erfiðleikar króka-
aflamarksbáta hafi upphaflega komið
til vegna þess að aðeins 15% afla-
marks í ýsu hafi komið í hlut króka-
aflamarksbáta við kvótasetningu.
Síðan hafi komið í ljós, nánast
frá upphafi, að þeir hafi veitt mun
meira og síðustu ár hafi þessir bátar
veitt um 30% af öllum ýsuaflanum.
Menn hafi leigt heimildir úr stóra
kerfinu og lengst af hafi það gengið
upp peningalega og menn hafi getað
fengið leigukvóta. Núna sé, þvert á
spár sérfræðinga, meiri ýsa með
þorski á miðunum, einkum fyrir norð-
an land, og komin sé tregða á leigu-
markaðinn. Þessi staða kalli á óhag-
ræði og aukinn kostnað í útgerð.
„Menn eru að hætta hver á fæt-
ur öðrum og vandinn er víða mjög
mikill til dæmis á Ströndum þar sem
útgerð og vinnsla í landi stendur og
fellur með smábátunum,“ segir Örn.
Miklar sveiflur
Einar Jónsson, fiskifræðingur á
Hafrannsóknastofnun, segir það eðli
ýsustofna að stærð þeirra sveiflist
mjög og síðustu ár hafi ýsustofninn
við Ísland verið í niðursveiflu. Síðustu
sex ár hafi nýliðun í stofninum verið
léleg. Eldri árgangar hafi hins vegar
dugað lengur en búist hafi verið við
þannig að sveiflan niður á við hafi
verið heldur minni en reiknað hafi
verið með. Upp úr aldamótum komu
nokkrir sterkir árgangar, þar sem ár-
gangurinn frá 2003 var mjög sterkur.
Þessir árgangar voru grundvöllur
mikillar veiði sem fór þegar best lét í
um og yfir 100 þúsund tonn fiskveiði-
árin 2004 til 2008.
„Öll stofnmatslíkön sýna að ýsu-
stofninn fer minnkandi, enda meðal-
árgangar að hverfa úr stofninum og
litlir árgangar að taka við,“ segir m.a.
um ýsuna í ástandsskýrslu Hafrann-
sóknastofnunar. Árgangar 2008-2012
eru allir metnir mjög slakir og vegna
lélegrar nýliðunar mun stofnstærð og
afli minnka enn frekar á komandi ár-
um, segir í skýrslunni.
Ýsa í niðursveiflu
veldur víða vanda
Ýsuafli
Afli í þúsundum tonna eftir veiðarfærum árin 1982–2012
Þú
s.
to
nn
120
100
80
60
40
20
0
1982 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2012
Annað (Önnur veiðarfæri og afli útlendinga)
Dragnót
Botnvarpa
Lína
Leyfilegur heildarafli 2014
38 þúsund tonn
„Hins vegar hefur útbreiðsla ýsu við landið breyst verulega og ég hef því
fullan skilning á því þegar sjómenn á Norðurlandi hringja og kvarta yfir
að lítið sé að hafa nema ýsu,“ segir Einar Jónsson, fiskifræðingur.
„Miðsvæðis norðanlands og reyndar víðar fyrir Norðurlandi hefur verið
heilmikið af ýsu þó stofninn sé í mikilli lægð sem stendur. Þar eiga út-
gerðir lítinn ýsukvóta og það eru mikil umskipti frá því þegar ýsan veidd-
ist nánast eingöngu fyrir sunnan og vestan land. Ég dreg það ekki í efa
þegar karlarnir hringja og segjast vera að drukkna í ýsu, en það breytir
því ekki að í heild sinni er stofninn í lægð.“
Breytingar á útbreiðslu
SEGJAST VERA AÐ DRUKKNA Í ÝSU