Morgunblaðið - 01.05.2014, Qupperneq 6

SVIÐSLJÓS
Kjartan Kjartansson
kjartan@mbl.is
Mikilvægt er fyrir Íslendinga að
gera sér vel grein fyrir því hvaða
áhrif atburðir á borð við Skaftárelda
hafa í nútímasamfélaginu. Vinna við
að skilgreina viðbrögð við slíku gosi
er hafin en er hins vegar ekki langt á
veg komin, að sögn Magnúsar Tuma
Guðmundssonar, prófessors í jarð-
eðlisfræði við Háskóla Íslands.
Sagt var frá því í vikunni að sér-
fræðingar breskra stjórnvalda hefðu
nefnt stórt hraungos á Íslandi líkt og
átti sér stað í Lakagígum árið 1783
sem eina af þremur alvarlegustu
náttúruvám sem steðjað gætu að
Bretlandi.
Eftir gosið í Eyjafjallajökli árið
2010 sem setti flugsamgöngur úr
skorðum sannfærðust bresk yfirvöld
um að raunveruleg hætta væri af ís-
lenskum eldfjöllum. Þau létu síðan
skilgreina hvers konar gos gætu
valdið skaða þar. Þau komust að
raun um að það væri helst öskugos af
svipuðu tagi og 2010 og meiriháttar
flæðigos eins og í Skaftáreldum með
tilheyrandi brennisteinsmengun.
Magnús Tumi segir að gott sam-
starf hafi verið á milli bresku jarð-
fræðistofnunarinnar og veðurstof-
unnar annars vegar og íslenskra
eldfjallafræðinga, Veðurstofunnar
og Jarðvísindastofnunar hins vegar,
sérstaklega eftir gosið í Eyjafjalla-
jökli. Síðan þá hafi verið tekið saman
yfirlit yfir íslenskar eldstöðvar og
áhrif af þeim sem verður aðgengilegt
fyrir alþjóðlega notendur, þar á með-
al flugaðila. Það verkefni er að miklu
leyti fjármagnað af Alþjóðaflug-
málastofnuninni.
Íslenskir vísindamenn eru þegar
byrjaðir að huga alvarlega að afleið-
ingum stærri gosa á borð við Skaft-
árelda. Hér á landi hófst samstarfs-
verkefni Veðurstofunnar,
Jarðvísindastofnunar HÍ, Land-
græðslunnar, Vegagerðarinnar og
Almannavarna sem nefnist Gosvá
árið 2011. Það er langtímaverkefni,
allsherjarhættumat vegna eldgosa.
„Það er mjög mikilvægt fyrir okk-
ur Íslendinga að við gerum okkur vel
grein fyrir því hvaða áhrif atburður
eins og Skaftáreldar myndi hafa á
nútímasamfélag og til hvaða ráða við
eigum að grípa ef til þess kæmi. Við
erum ekki komin langt í skilgreina
áætlanir en þetta verðum við að
gera. Viðbúnaður gegn eldgosavá er
einfaldlega nauðsynlegur þáttur í
íslensku nútímasamfélagi. Við
þurfum að vera eins vel undirbú-
in fyrir svona atburð og hægt er“
segir hann.
Morgunblaðið/RAX
Eldgos Gosið í Eyjafjallajökli vakti athygli breskra stjórnvalda á hættunni af íslenskum eldfjöllum. Íslenskir og
breskir vísindamenn vinna saman í Futurevolc, stóru evrópsku verkefni um vöktun og viðbúnað við eldgosum.
Huga að hættunni
af stærri eldgosum
 Vísindamenn meta áhrif af eldgosum á nútímasamfélag
6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. MAÍ 2014
Rau›arárstígur 14 · sími 551 0400 · www.myndlist.is
Opið virka daga 10–18, laugard. 11–16, sunnud. lokað
Við leitum að
listaverkum
erum að taka á móti verkum á næsta
listmunauppboð sem fer fram í maí
Við leitum að verkum eftir frumherjana í íslenskri myndlist. Sérstaklega eftir
Ásgrím Jónsson, Jóhannes S. Kjarval, Kristínu Jónssdóttur, Louisu Matthíasdóttur,
Þórarinn B. Þorláksson, Svavar Guðnason og Nínu Tryggvadóttur.
Ennfremur er mikil eftirspurn eftir verkum Georgs Guðna, Kristjáns Davíðssonar,
Gunnlaugs Blöndal og Gunnlaugs Scheving.
Áhugasamir geta haft samband í síma 551-0400
LISTMUNAUPPBOÐ Í MAÍ
Í samantekt sem Magnús Tumi
og kollegar hans við Jarðvís-
indastofnun og Almannavarnir
gerðu um eldgosavá á Íslandi
og birtist í tímaritinu Jökli ár-
ið 2008 eru þrjár gerðir gosa
skilgreindar sem hættuleg-
astar. Það voru stórt flæðigos
með eituráhrifum eins og í
Skaftáreldum, stórt Kötlugos
með hamfarahlaupi til vesturs
niður Markarfljót og Landeyjar
og stórt sprengigos eins og
varð í Öræfajökli árið 1362
sem talið er hafa eytt um
30 bæjum í Litla-Héraði.
Magnús Tumi segir
að við þetta megi bæta
að horfa þurfi sér-
staklega til hraun-
gosa í eða við
þéttbýli eins
og í Vest-
mannaeyjum
árið 1973.
Skilgreindu
þrjár gerðir
ELDGOSAVÁ
Magnús Tumi
Guðmundsson
Viðar Guðjónsson
vidar@mbl.is
Níu tilkynningar um tjón á fast-
eignum hafa borist til byggingar-
félagsins Þingvangs vegna spreng-
inga á Lýsisreit við Grandaveg
42-44. Eins og fram kom í Morg-
unblaðinu á mánudag undirbúa eig-
endur fjögurra fasteigna sem standa
nærri Lýsisreitnum málsókn til að fá
skaðabótaskyldu sprengiverktaka
og tryggingarfélagsins VÍS viður-
kennda. Bergþór Jóhannsson, for-
stjóri sprengiverktakans Hagtaks,
telur það undarlega forgangsröðun
að ætlast til þess að undirverktaki
greiði skaðabætur í þessu tilfelli.
„Okkur finnst það hálfhjákátlegt að
ætlast sé til þess að við borgum fyrir
tjón sem verður þegar við erum að
vinna innan ramma reglugerða,“
segir Bergþór Jóhannsson, forstjóri
Hagtaks.
Farið eftir reglum
Hann segir að fyrirtækið hafi ver-
ið undir eftirliti byggingarfulltrúa og
bylgjuhraði sprenginga hafi aldrei
farið yfir leyfileg mörk. Í trygging-
arsamningi fyrirtækisins við VÍS
komi fram að fyrirtækið beri ábyrgð
á tjóni ef starfsmaður þykir hafa
gert mistök eða hafi sýnt af sér víta-
vert gáleysi. Svo sé þó ekki í þessu
tilfelli. „Við erum að vinna eftir
reglum sem yfirvöld setja og þetta
er eins og með umferðarlögin. Þú
getur ekki verið skaðabótaskyldur
vegna óljóss tjóns sem verður ann-
ars staðar þegar þú ferð eftir regl-
unum. Ekkert tryggingafélag býður
upp á tryggingu vegna tjóns sem
hugsanlega getur orðið þegar farið
er eftir reglum,“ segir Bergþór og
bætir við: „Við erum undirverktakar
og það ætti að vera eðlilegra að
byggingaraðilinn, eða sá sem hagn-
ast á framkvæmdunum, beri tjón, en
ekki einhver ræfilsundirverktaki
sem er bara að reyna að vinna vinn-
una sína.“
Ekki framarlega í röðinni
Brynjar Einarsson, forsvars-
maður framkvæmdanna hjá Þing-
vangi, segir að félagið hafi ekki feng-
ið á sig skaðabótakröfu vegna meints
tjóns af sprengingum. „En miðað við
þau lögfræðibréf sem ég hef séð um
málið hefur sjónum einna helst verið
beint að undirverktakanum og
tryggingafélagi hans, auk yfirvalda.
Við erum í það minnsta ekki fram-
arlega í röðinni,“ segir Brynjar.
Sprengiverktaki
hafnar bótakröfu
 Níu tilkynningar borist um tjón á
húsum vegna sprenginga á Lýsisreit
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Sprengingar Undirverktaki hafnar
skaðabótakröfu vegna sprenginga.
Á fundi borgarstjórnar þann 4.
mars sl. var einróma tekið undir
áhyggjur Sjálfstæðisflokks um að
þörf væri á heildstæðri skoðun á
því hvernig samþykkt uppbygging
borgarinnar mundi ganga fyrir sig.
Þar segir að ákveðið hafi verið að
setja strax á fót vinnuhóp sem
hefði m.a. það hlutverk að svara
hver beri ábyrgð á tjóni á borð við
það sem íbúar á Lýsisreit virðast
hafa orðið fyrir þrátt fyrir að unnið
sé innan leyfilegra reglna. Ekkert
bólar hins vegar á þessum starfs-
hópi. „Þessi hópur hefur ekki verið
stofnaður þrátt
fyrir að meiri-
hlutinn hafi
sagst ætla að
gera það strax.
Það er gagnrýn-
isvert skeyting-
arleysi gagnvart
viðkvæmu máli
sem vekur óör-
yggi íbúa varðandi framtíðarupp-
byggingu í Reykjavík sem áætlað
er að verði í þéttri byggð,“ segir
Hildur Sverrisdóttir, borgarfulltrúi
Sjálfstæðisflokksins.
Ekkert bólar enn á hópnum
ÁÆTLAÐ VAR AÐ STOFNA VINNUHÓP EFTIR FUND 4. MARS
Hildur
Sverrisdóttir
Ef sveitarfélögin gera kjarasamn-
inga með svipuðum kostnaðarhækk-
unum og felast í samningi ríkisins og
félags framhaldsskólakennara, án
þess að fá ámóta ávinning á móti, er
ljóst að þau sprengja stöðugleika-
stefnuna í loft upp. Þetta kemur fram
í leiðara Hannesar G. Sigurðssonar,
aðstoðarframkvæmdastjóra Sam-
taka atvinnulífsins, í fréttabréfi SA.
„Ábyrgðin sem hvílir á sveitar-
félögunum er mikil og afleiðingar
kjarasamninga þeirra á næstunni
munu skipta sköpum um þróun verð-
bólgu, gengis og kaupmáttar launa á
næstu árum,“ segir hann.
Þótt samningurinn við framhalds-
skólakennara hafi verið verulegt frá-
vik frá launastefnunni sem mótaðist
á almennum vinnumarkaði felast í
honum möguleikar á mikilli hagræð-
ingu í skólastarfi að mati SA sem
hafa lýst stuðningi við markmið rík-
isins með samningsgerðinni. SA telja
kostnaðinn ásættanlegan og ekki
vera fyrirmynd fyrir aðra kjara-
samninga.
„Í lok síðasta mánaðar var undir-
ritaður kjarasamningur milli Sam-
bands íslenskra sveitarfélaga og 11
aðildarfélaga BHM sem valdið hefur
undrun og titringi hjá öðrum samn-
ingsaðilum,“ segir í grein Hannesar.
Reyna muni verulega á stjórn Sam-
bands sveitarfélaga, í aðdraganda
sveitarstjórnarkosninga, að standa
fast í fæturna og víkja ekki frá mark-
aðri stefnu í samningum við stærstu
hópana, leikskólakennara og grunn-
skólakennara.
Samningar sveitar-
félaga skipta sköpum
 Undrun og titringur vegna BHM