Morgunblaðið - 20.10.2014, Side 17

17
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 20. OKTÓBER 2014
Það besta sem ég fæ Rauði krossinn á Íslandi stóð fyrir landsæfingu í gær og bauð um leið þjóðinni upp á mat. Klúbbur matreiðslumeistara lagði Rauða krossinum lið með því að reiða fram
þjóðarréttinn íslenska kjötsúpu. Alls voru 48 fjöldahjálparstöðvar opnar um allt land. Sjálfboðaliðar stóðu þar vaktina og æfðu hlutverk Rauða krossins í hjálparstarfi ef neyðarástand skapast.
Árni Sæberg
Þetta árið er um-
ræðan um Ríkis-
útvarpið óvenju fjörug
enda tilefni til. Sá er
þetta ritar hefur
reglulega fjallað um
RÚV, rekstur þess og
umfang og ekki síst
illa skilgreint hlut-
verk. Ríkisútvarpið er
allt of stórt miðað við
afraksturinn. Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur oftast á
liðnum árum borið ábyrgð á mála-
flokknum og gerir nú. Það er því
vonum seinna að flokkurinn standi
undir merkjum og takmarki óþarfa
ríkisrekstur eftir því sem við verð-
ur komið. Mikið fé má spara með
því að takmarka umsvif RÚV frá
því sem nú er. Umræðan er hins
vegar út og suður eins og reynt
verður að benda á hér á eftir.
Skuldir RÚV
Til sanns vegar má færa að
skuldirnar eru of miklar. Í upphafi
skal endinn skoða á vel við þegar
ríkið ákvað að breyta RÚV í op-
inbert hlutafélag. Við þá gjörð var
stilltur af efnahagur RÚV og var
félagið látið taka á sig þungar
byrðar með yfirtöku á lífeyr-
isskuldbindingum starfsmanna sem
fluttust úr ríkisumhverfi yfir í
hlutafélag. Leiða má
gild rök að því að
þetta hafi verið
skammsýni og betra
hefði verið að fella
þessar skuldbindingar
ekki á félagið. Fram
til þessa hefur þó tek-
ist að halda skuldum í
skilum þó nú horfi til
hins verra, en uppruni
þess vanda er ekki
skuldirnar eða
greiðslubyrðin af
þeim. Skuldavandi
RÚV er eigandavandi og fyrr en
síðar þarf að bregðast við. Úr því
sem komið er hlýtur að verða horft
til þess fyrst að selja eignir, lóðir
og fasteignir en ekki síður ein-
ingar út úr RÚV. Kemur þá Rás 2
fyrst upp í hugann. Í hnotskurn þá
er RÚV skuldsett en vandinn ligg-
ur í rekstrinum sjálfum en ekki í
skuldunum.
Afkoma RÚV
Reikningsár RÚV er eins og
kvótaárið og stendur frá 1. sept-
ember til 31. ágúst, á meðan nær
öll fyrirtæki landsins miða rekstr-
arárið frá janúar til loka desem-
ber. RÚV gefur því út ársreikn-
inga eftir lok ágúst ár hvert.
Miðað við nútímarekstur og upp-
lýsingakerfi hlýtur núna að liggja
fyrir hvernig liðið ár hjá RÚV
kemur út. Nú um miðjan október
eru venjuleg fyrirtæki að gera upp
september. Síðustu opinberu tölur
sem RÚV birti voru hálfsárs-
uppgjör, frá 1. september 2013 til
28. febrúar 2014. Í því uppgjöri
eru klárar vísbendingar um veru-
legan viðsnúning í rekstrinum til
hins verra. Bjarni Kristjánsson,
fyrrverandi fjármálastjóri RÚV,
bendir á í ágætri grein í Morg-
unblaðinu 14. október að RÚV hafi
skilað góðri EBITDA-framlegð
síðustu þrjú heilu rekstrarárin og
átt að mestu fyrir afskriftum og
fjármagnsgjöldum. Sambærilegt
milliuppgjör í lok febrúar 2013 var
jákvætt og samanburðurinn við
það sýnir vel hversu miklu verri
reksturinn er orðinn ári síðar. Eft-
ir milliuppgjörið í lok febrúar á
þessu ári hafa blikkað rauð ljós og
það vekur undrun að ekki sé búið
að leggja fram drög að ársreikn-
ingi þannig að sjá megi hvernig
reksturinn hefur þróast frá í febr-
úar. Í stuttu máli þá hlýtur að
vera gerð sú krafa að RÚV kynni
rekstrarniðurstöðu ársins áður en
lengra er haldið.
Tekju- eða gjaldavandi?
Spyrja má; eru tekjur RÚV að
minnka eða gjöldin að vaxa þegar
horft er til skýringa á versnandi
afkomu RÚV? Tekjur RÚV hafa
haldið sér nokkuð vel síðustu þrjú
árin og hálfsársuppgjörið gaf það
sama til kynna. Gjöldin hafa hins
vegar hækkað mikið og hina
slæmu afkomu í hálfsárs-
uppgjörinu má alfarið rekja til
hækkunar útgjalda og þá er ekki
verið að tala um vexti, heldur
venjulegan rekstrarkostnað. Þetta
er því heimatilbúinn vandi, þar
sem menn hafa ekki sniðið sér
stakk eftir vexti. Fróðlegt verður
að sjá hvernig rekstrargjöldin hafa
þróast síðustu 6 mánuði. Eina leið-
in fyrir RÚV til að koma rekstrinu
í lag er að minnka útgjöldin.
Útvarpsgjaldið og hlutverk
RÚV
Að mínum dómi samrýmast
markaðar tekjur eins og útvarps-
gjaldið illa því aðhaldi og gegnsæi
sem nauðsynlegt er í ríkisrekstri
og þeim þarf að fækka sem allra
mest. Í þessu ljósi er það mikill
misskilningur að RÚV eigi heil-
agan rétt á að taka til sín allar
þær tekjur sem útvarpsgjaldið
skaffar. Það er alfarið pólitísk
ákvörðun, hversu mikið af op-
inberu fjármagni rennur til Rík-
isútvarpsins. Útvarpsgjaldið er
líka sérstakt að því leyti til að
tekjustofninn sveiflast til eftir þró-
un hagkerfisins. Með bættum hag
heimila og fyrirtækja kann út-
varpsgjaldið allt í einu að hækka á
milli ára af þeim sökum. Það er
auðvitað fráleitt að hagsveiflan
renni beint í rekstur RÚV svo
dæmi sé tekið. Á endanum snýst
málið um það eitt hversu mikið
umfang RÚV á að vera. Í lögunum
er skilgreining á hlutverki þess
svo opin að hún bindur engan og
gerir í sjálfu sér fáar kröfur held-
ur. Það fer meira og minna eftir
vilja stjórnendanna hvað er gert
hverju sinni. Skattgreiðendur
leggja RÚV til yfir 3 milljarða á
ári og þar að auki fær fyrirtækið
frítt spil á auglýsingamarkaðnum.
Í hnotskurn er það borið á borð að
5,3 milljarðar í tekjur á ári dugi
ekki til að reka eina sjónvarpsstöð
og tvær útvarpsrásir.
Að lokum. Ný forysta hefur tek-
ið við rekstri RÚV. Það veldur
vonbrigðum að hún horfir einkum
til þess að leysa vandann með því
að fá meira skattfé, í stað þess að
minnka rekstrarkostnað sem sann-
arlega er þörf á.
Eftir Friðrik
Friðriksson »Rekstur RÚV er
verri en áður, að-
allega vegna hækkunar
gjalda. RÚV á ekki heil-
agan rétt á útvarps-
gjaldinu óskiptu, ráð-
stöfun þess er pólitísk
ákvörðun.
Friðrik Friðriksson
Höfundur er hagfræðingur og fram-
kvæmdastjóri Skjásins ehf.
Fernt um RÚV