Fréttablaðið - 11.06.2014, Blaðsíða 16

11. júní 2014 MIÐVIKUDAGUR| SKOÐUN | 16
Sjá má lengri útgáfu greinarin-
nar með heimildaskrá á Vísi.
visir.is
Það vakti furðu félaga í
Búmönnum hsf., þegar
frumvarp til laga um leið-
réttingu verðtryggðra fast-
eignaveðlána var lagt fyrir
Alþingi Íslendinga. Í 3.
gr. frumvarpsins, sem nú
er orðið að lögum, segir:
„Leiðrétting tekur ekki
til lögaðila, þrátt fyrir að
til láns hafi verið stofnað
með beinum eða óbeinum
hætti í þágu einstaklinga.
Þ.m.t. samkvæmt lögum nr.
66/2003, um húsnæðissam-
vinnufélög.“
Með þessu ákvæði er greini-
legt að öllum sem eiga búseturétt
í íbúðum Búmanna, eða hjá öðrum
húsnæðissamvinnufélögum, er
haldið utan við þessar leiðrétting-
ar. Rök fyrir þeirri ákvörðun eru
síður en svo augljós.
Búmenn er húsnæðissamvinnu-
félag sem ekki er rekið með ágóða-
sjónarmið í huga heldur hefur að
markmiði öflun og umsjón hent-
ugs íbúðarhúsnæðis fyrir fólk sem
komið er yfir miðjan aldur.
Á bak við hvert einasta íbúðar-
lán sem veitt hefur verið til félags-
ins er fólk sem er að reyna að
tryggja sér hentugt húsnæði. Það
hefur skuldbundið sig til að greiða
af lánunum sem Íbúðalánasjóður
veitti til byggingar þessara íbúða
með undirskrift sinni á þinglýstum
samningi við Búmenn. Þau hafa
lotið nákvæmlega sömu lögmálum
og önnur lán sem Íbúðalánasjóður
hefur veitt einstaklingum. Eini
munurinn er að íbúarnir greiða af
lánunum til Búmanna sem greiða
svo aftur til Íbúðalánasjóðs, þ.e.
greiðslan til sjóðsins fer í gegnum
kennitölu Búmanna.
Það er rétt að vekja athygli
á að fyrir þann 5. október
2008 var enginn rekstrar-
vandi hjá Búmönnum og van-
skil við Íbúðalánasjóð engin.
Við hrunið breyttist margt
hjá þeim eins og öðrum.
Lán þeirra stökkbreyttust á
nákvæmlega sama hátt og hjá
öðrum íbúðareigendum og
þar með greiðslubyrði íbúa
hjá Búmönnum. Til viðbót-
ar breyttust mjög aðstæður
á íbúðamarkaði í suðurkjör-
dæmi, ekki síst á Reykjanesi
þar sem inn á markaðinn kom
mikill fjöldi leiguíbúða sem áður
tilheyrðu hernum á Keflavíkur-
flugvelli. Þær voru settar á markað
langt undir markaðsverði og ekki
var mögulegt að keppa við þær í
verði. Þetta hefur valdið Búmönn-
um ómældum erfiðleikum og þrátt
fyrir viðræður við starfsmenn
Íbúðalánasjóðs síðastliðin fimm
og hálft ár hafa þær engu skilað.
Sama er að segja um viðbrögð frá
ráðherrum og nefndaformönnum
við málaleitunum Búmanna.
Á sama tíma heyrum við að
félagsmálaráðherra og forustu-
menn launþegasamtaka, ásamt
sveitarstjórnarmönnum, eru ræða
um stofnun nýrra húsnæðissam-
vinnufélaga að norrænni fyrir-
mynd sem á að leysa allan vanda
fólks varðandi valkosti í húsnæð-
ismálum!
Aðgerðir stjórnvalda í skulda-
málum, hvað varðar félagsmenn
Búmanna, ganga þvert á fram-
tíðarsýn sömu stjórnvalda. Með
henni er félagsmönnum húsnæð-
issamvinnufélaga stórlega mis-
munað. Dettur einhverjum í hug
að það hvetji til stofnunar nýrra
slíkra félaga?
Ríkisstjórn Framsóknar- og
Sjálfstæðisflokks hefur lagt
áherslu á að um almennar aðgerð-
ir sé að ræða varðandi leiðréttingu
íbúðalána. Það gengur ekki að ætla
að skilja útundan á sjötta hundrað
fjölskyldna hjá Búmönnum. Lán
þeirra hafa tekið hækkunum hvern
mánuð á nákvæmlega sama hátt
og hjá öllum öðrum sem skulda
í sinni íbúð. Lán þeirra tilheyra
vaxtabótakerfinu og þar með eru
þær taldar af ríkisvaldinu nær
því að vera eigendur en leigjend-
ur fram að þessu. Eins hafa þeir,
sem aldur hafa til, notið afsláttar
af fasteignagjöldum.
Hvað er framundan?
Afar brýnt er að húsnæðissam-
vinnufélög landsins fái að vita um
áform stjórnmálamanna og Íbúða-
lánasjóðs um framtíð sína milli-
liðalaust. Aðgerðarleysi og ósam-
kvæmni í málflutningi er ekki
viðunandi. Ríkisstjórnin getur ekki
hvatt til stofnunar nýrra húsnæðis-
samvinnufélaga meðan félagar
þeirra sem fyrir eru verða að þola
misrétti. Nær væri að notfæra sér
reynslu þeirra og búa í haginn fyrir
þau með endurskoðun á lagaum-
hverfinu.
Ríkisstjórnin verður að koma sér
saman um hvað hún vill.
Hvers vegna ekki húsnæðissamvinnufélög?
Þessari spurningu var
oft beint til mín, meðan
ég var starfandi sóknar-
prestur. Hún kemur enn
upp af ýmsu tilefni, og nú
nýlega frá foreldri barns,
sem horfir fram til þess-
ara tímamóta í lífi sínu.
Mig langar að svara henni
einnig hér á opinberum
vettvangi.
Á síðustu starfsárum
mínum hafði ég þann sið að byrja á
því að spyrja börnin, hvers vegna
þau vildu fermast. Svörin voru
margvísleg. Vilji foreldra skipti
greinilega miklu máli, gjafirnar,
að fylgja straumnum og svo margt
annað, og mjög víða skipti hið
trúarlega mestu. Ég sagði þeim,
að við skyldum skoða þetta allt.
Ég hefði t.d. ekkert á móti gjöfun-
um, því ég hefði fundið það á eigin
skinni, drengur, sem ekki var af
efnuðu fólki kominn, hvað það sem
ég fékk í fermingargjöf hjálpaði
mikið til að auðga líf minna æsku-
ára. En ég vildi, að börnin hefðu
tilganginn á hreinu. – Það felst í
heitinu ferming, að fermingarat-
höfnin er staðfesting á skírninni.
En það er bara hinn trúarlegi þátt-
ur. Honum fylgir svo miklu meira,
sem á að hafa gjörtæk áhrif á lífið
í kringum okkur.
Ég byrjaði því á að
spyrja börnin, hvort þeim
fyndist heimurinn nógu
góður í dag. Svarið var
þeim auðvelt. Nei! Hann
er það ekki. Þá sagði ég við
þau, að þótt þau væru ekki
byrjuð á námi sínu hjá mér,
þá vissu þau það mikið um
kenningar Krists, að þau
ættu að geta svarað næstu
spurningu: Teljið þið, að
ef mikill meirihluti íbúa heims-
ins fylgdi boðum Krists, yrði eins
mikið um styrjaldir, hungursneyð,
fátækt, mannréttindabrot, ofbeldi
manna í milli, einelti og annað
slíkt, sem þið sjáið að hindrar menn
í að lifa hamingjusamir hver við
annars hlið? Svarið var enn jafn-
ákveðið. Nei!
Þá er komið að því, sagði ég, sem
ég sé mikilvægast í fermingunni.
Þegar ég legg hendur yfir ykkur í
vor, þá er ég, dýpst skoðað, að vígja
ykkur sem baráttumenn fyrir betri
heimi. Ég nefndi víst bæði riddara
og valkyrjur í þessu sambandi og
fékk góðar undirtektir. Það var auð-
fundið, að þetta var hlutverk sem
börnin vildu sinna. Þau vildu vera
hluti af hreyfingu, sem hafði þetta
að takmarki. Það kom vel í ljós, er
á leið námstímann, að þetta er ekki
auðvelt. En þá var bent á hjálpina
í því að tengjast fjöldasamtökum,
sem eiga þessi markmið og svo
dýrmætustu einstaklingsbundnu
hjálpina, sem felst í bæn til Guðs.
Það var þeim mörgum nýtt að hægt
væri að biðja hvar sem var, jafn-
vel á salerninu eða í strætó á leið í
skólann. Guð er alls staðar nálægur,
þótt hann sé ekki sýnilegur.
Ein harðasta gagnrýnin á trúar-
líf mannsins, er að ekki sé hægt að
byggja líf sitt á ósýnilegum veru-
leika, sem ekki verði sannaður
með aðferðum raunvísindanna. Við
ræddum oft í fermingarfræðslunni
um kærleikann, foreldraástina og
ástina milli karls og konu. Þetta er
ekki hægt að sjá eða sanna. Þetta
er huglægt eins og Guð. En samt er
þetta raunverulegt og hefur áhrif.
Ég heyrði fyrir nokkrum árum
sögu, sem ég hefði gjarnan vilj-
að kunna fyrr. Hún er um fyrsta
rússneska geimfarann, Juri Gag-
arin. Þegar hann kom úr geimför
sinni, sagði hann trúr sínum komm-
únisma: Guð er örugglega ekki til.
Ég sá hann hvergi. Þekktasti heila-
skurðlæknir Bandaríkjanna heyrði
þetta og mælti: Já, þetta er athygl-
isvert. Ég er búinn að opna mörg
þúsund hauskúpur og hef hvergi
orðið var við hugsun.
Sameinumst öll í baráttunni fyrir
betri heimi.
Hvað er fermingin?
Á internetinu fer hring
eftir hring sannkallað
hryllingsmyndband. Það
sýnir stóra sjófugla við
Kyrrahafið sem eru að
tætast upp að innan vegna
þess að þeir gleypa í sak-
leysi sínu tappa og leif-
ar af plastflöskum sem
fljóta í risastórri hringrás
um hafið. Myndbandið er
áminning um hve margt er
ennþá óunnið í heiminum
við að hreinsa náttúruna
af úrgangi okkar sjálfra.
Hér á Íslandi er ástandið betra
en víða annars staðar. Um þess-
ar mundir er haldið upp á 25 ára
afmæli þess fyrirtækis sem á stór-
an þátt í því. Þann 7. júní 1989 komu
fulltrúar 14 félaga saman og stofn-
uðu Endurvinnsluna hf. Félögin
höfðu ýmissa hagsmuna að gæta en
féllust öll á að vaxandi fjöldi af not-
uðum flöskum og dósum í umhverfi
okkar gengi ekki lengur.
Komið var á fót söfnun með
skilakerfi, þannig að viðskiptavin-
ur greiddi álag ofan á drykkjar-
vöruumbúðir. Það fékk hann svo
endurgreitt þegar umbúðunum var
skilað.
Þótt ótrúlegt megi nú
virðast heyrðust efasemd-
ir um að ástæða væri til
að fara út á þessa braut. Í
Tímanum 10. ágúst 1989
var t.d. farið háðulegum
orðum um Endurvinnsluna
sem kölluð var „sósíalismi í
rusli“ og klykkt út með:
„Það kemur þess vegna
að því að Endurvinnslan
deyr úr hráefnisskorti,
vegna þess að þótt nokkr-
ir aurar fáist fyrir dós [eða
flösku] nennir enginn að standa í
slíkum peðringi þegar öskukall-
arnir koma í hverri viku til að hirða
ruslið eins og þeir hafa alltaf gert.“
Þjóðþrifaverk
Nú gera sér allir grein fyrir því
að þeir sem koma umbúðum í End-
urvinnsluna eru að vinna þjóð-
þrifaverk. Drykkjarumbúðir sjást
ekki lengur á víð og dreif eða eru
að minnsta kosti fljótar að hverfa
þegar einhverjum verður á að
henda slíku frá sér.
Ýmis háttur hefur verið hafð-
ur á hjá Endurvinnslunni á þeim
25 árum sem liðin eru frá stofnun
fyrirtækisins. Árið 2008 tók End-
urvinnslan í notkun nýjar talning-
arvélar sem nú eru komnar upp á
nokkrum stöðum á landinu. Þann-
ig var þjónustan stóraukin við við-
skiptavini sem þurftu ekki lengur
að flokka og telja heilar umbúðir.
Jafnframt er Endurvinnslan eitt
fárra sambærilegra fyrirtækja í
heimi sem tekur við beygluðum
umbúðum. Meira að segja á Norð-
urlöndum er það ekki gert og því
hefur fólk þar ennþá tilhneigingu til
að skilja þær eftir úti í náttúrunni.
Það er ekki bara plastið sem feng-
ur er að því að endurvinna. End-
urunnar áldósir verða að nýjum
dósum á 60 dögum en við endur-
vinnslu áls eru einungis notuð fimm
prósent þeirrar orku sem þarf til að
framleiða nýtt ál.
Þá hefur Endurvinnslan frá upp-
hafi stutt við ýmis góðgerðarfélög
og verið í samstarfi við björgunar-
sveitir, skáta, íþróttafélög og vernd-
aða vinnustaði.
Starfsfólk Endurvinnslunnar
leyfir sér að líta yfir sögu fyrir-
tækisins þennan aldarfjórðung með
stolti. Það er mikið ánægjuefni að
eiga þátt í svo nauðsynlegu verkefni
í slíkri sátt við þjóðina.
Að ekki sé minnst á sjófuglana!
Í sátt við menn og sjófugla
Ísinn á suðurpólnum
hefur ekki mælst meiri
í 30 ár. Í ágúst á síðasta
ári var ísþekjan á norð-
urpólnum 29% stærri en
í ágúst árið 2012. Sam-
felld ísþekjan sem þakti
norðurpólinn þá svaraði
til meira en helmingsins
af stærð Evrópu. Fyrir
sex árum síðan spáðu vís-
indamenn því að norður-
póllinn myndi vera orðinn
íslaus með öllu sumarið
2013. Samanlögð ísþekja suður
og norðurpólsins mælist nú nán-
ast sú sama og hún var fyrir 30
árum síðan.
Stærð ísbjarnarstofnsins nálg-
ast sögulegt hámark, telur 20-25
þúsund dýr. Talið er að ísbirnirn-
ir hafi aðeins verið 5-10 þúsund
á fimmta og sjötta áratugnum.
Ísbirnirnir hafa lifað af tímabil
þar sem ísinn á norðurhveli jarð-
ar hvarf með öllu, færðu sig þá
upp á fastalandið.
Spár vísindamanna IPCC gerðu
ráð fyrir því að hitastig á jörðinni
myndi hækka um 0,25 gráður á
áratug. Á síðustu fimmtán árum
hefur hitastig á jörðinni aðeins
hækkað um 0,06 gráður. Skekkj-
an í spám vísindamannanna er
því meiri en 400%.
Kemur lítil ísöld?
Það er ekki rétt að það sé sam-
staða á meðal vísindamanna um
að þá litlu hlýnun sem hefur orðið
á jörðinni (á síðustu öld hækk-
aði hitastig jarðar um 0,8 gráð-
ur) megi rekja til kolefnislosun-
ar mannsins. Í Bandaríkjunum
hafa meira en 30 þúsund vísinda-
menn sett nafn sitt undir yfirlýs-
ingu þar sem kenningunni um
hlýnun jarðar af mannavöldum
er hafnað.
Rússneskir vísindamenn spá
því að við séum að fara inn í litla
ísöld. Þeir telja að hitastig á jörð-
inni muni falla um 1,5 gráðu til
ársins 2050. Þann 12. desember
á síðasta ári féll snjór í Egypta-
landi í fyrsta skipti í yfir 100 ár.
Og vart þarf að rifja upp kulda-
kastið í Bandaríkjunum eftir ára-
mótin.
Árið 1998 féll hitamet á jörð-
inni (samt kaldara en árin 1921,
1931, 1934 og 1953). Á síðustu 15
árum höfum við sem sagt ekki
fengið heitara ár en árið 1998 og
hitinn á jörðinni hefur vart vaxið
um mælanlega stærð þrátt fyrir
metlosun á CO2 á árunum 2000-
10.
Á árunum um 950-1250 var
hlýskeið á jörðinni og á
árunum ca. 1400-1700
fengu jarðarbúar litla
ísöld. Þannig að hitastig á jörð-
inni hefur í gegnum tíðina sveifl-
ast upp og niður.
Efasemdarmenn um hlýnun
jarðar af manna völdum vilja
skella skuldinni á sólina. Þeir
segja að það skiptist á kaflar
aukinnar (hlýskeið) og minnk-
aðrar (kuldaskeið) sólvirkni sem
standa í 30-40 ár. Kenningin er að
minnkuð sólvirkni stuðli að auk-
inni myndun skýja sem hafi kæl-
andi áhrif á jörðina. Þegar virkni
sólar er lítil sjást fáir/engir blett-
ir á sólinni. Þetta er það sem sjón-
aukar NASA sýna í dag.
Ég tel mig síður en svo vera
sérfræðing um loftslagsbreyt-
ingar og ég er ekki að reyna að
afsanna kenninguna um hlýn-
un jarðar af mannavöldum. Það
sem ég er að benda á er að kenn-
ingin er komin í nauðvörn og það
er margt sem bendir til þess að
við stefnum núna í þveröfuga
átt. Ef hitastig á jörðinni lækkar
þá á það víst að vera ef eitthvað
er verra heldur en ef hitastigið
hækkar.
Hér kemur svo síðan sjálfsagt
þversögnin finnst einhverjum.
Ég er einlægur umhverfisvernd-
arsinni. Ég mæli ekki stóriðjum
eða umhverfisspjöllunum sem
þær hafa í för með sér bót. Ég
mæli ekki taumlausu kjötáti jarð-
arbúa bót. A.m.k. einn þriðji hluti
ræktarlands jarðar er notaður til
að rækta skepnufóður (með allri
skógareyðingunni sem því fylgir).
Nautgriparæktun (og þá er aðal-
lega verið að tala um vindlosun
nautgripa) losar meira af „skað-
legum“ gróðurhúsalofttegundum
heldur en allar samgöngur jarðar.
En ég mæli því svo sannarlega
heldur ekki bót ef það er verið að
skattleggja mig og komandi kyn-
slóðir vegna koltvísýringslosunar
á fölskum forsendum.
Um loftslags-
breytingar
HÚSNÆÐI
Haraldur
Finnsson
formaður
búsetufélags
Búmanna við
Grænlandsleið
Sigurður
Jónsson
formaður
búsetufélags
Búmanna við Kríu-,
Lóu- og Kjóaland
Þórir
Sigurbjörnsson
formaður
búsetufélags Bú-
manna við Ferjuvað
➜ Búmenn er húsnæðis-
samvinnufélag sem ekki er
rekið með ágóðasjónarmið
í huga heldur hefur að
markmiði öfl un og umsjón
hentugs íbúðarhúsnæðis
fyrir fólk sem komið er yfi r
miðjan aldur.
TRÚMÁL
Þórir Stephensen
prestur
UMHVERFIS-
MÁL
Helgi Lárusson
framkvæmdastjóri
Endurvinnslunnar
UMHVERFIS-
MÁL
Sölvi Jónsson
starfar með
fötluðum
➜ Ég tel mig síður
en svo vera sérfræð-
ing um loftslags-
breytingar og ég er
ekki að reyna að
afsanna kenninguna
um hlýnun jarðar af
mannavöldum.