Fréttablaðið - 17.06.2014, Blaðsíða 18

17. júní 2014 ÞRIÐJUDAGUR| SKOÐUN | 18
Þjóðhátíðardagur Íslands
er alþjóðlegur dagur jarð-
vegsverndar. Af því tilefni
er rík ástæða til að minn-
ast á hvað við höfum fram
að færa á þeim vettvangi.
Þekking okkar og reynsla
af jarðvegseyðingu og
síðar af farsælli endur-
heimt raskaðra vistkerfa
er dýrmæt auðlind sem við
getum miðlað af til alþjóða-
samfélagsins og þannig
lagt okkar af mörkum til
að auka skilning og þekk-
ingu á mikilvægi jarðvegsverndar
og sjálfbærrar nýtingar náttúruauð-
linda hvar sem er í heiminum.
Landgræðslan hefur á síðustu
árum unnið mjög ötullega að því
að vekja athygli erlendis á árangri
okkar á sviði jarðvegsverndar og
endurheimtar vistkerfa. Stofnun
Landgræðsluskóla Sameinuðu þjóð-
anna, sem hefur verið starfræktur
hérlendis um nokkurra ára bil, er
til að mynda afrakstur af því starfi.
Það markaði fyrsta varanlega
sporið að viðurkenningu alþjóða-
samfélagsins á að rödd Íslands ætti
og þyrfti að heyrast á þessum vett-
vangi.
Einlægt kappsmál
Það er Landgræðslunni sömuleiðis
einlægt kappsmál að stuðla að efl-
ingu og frekari uppbyggingu vís-
indasamfélagsins á landsbyggð-
inni og er uppbygging alþjóðlegs
þekkingarseturs í Gunnarsholti á
Rangárvöllum liður í því starfi.
Setrinu er ætlað að miðla þekk-
ingu um samspil manns og nátt-
úru og áhrif þess á landhnignun,
endurheimt eyddra vistkerfa, jarð-
vegsvernd, vatnsbúskap og sjálf-
bæra nýtingu náttúruauðlinda.
Það mun bjóða upp á margvísleg
þverfagleg námskeið og vinnu-
fundi þessu tengt og það mun
einnig leggja áherslu á að byggja
upp og taka þátt í þverfaglegum
rannsóknum á ofannefndum við-
fangsefnum. Setrið stefnir fyrst
og fremst á að sækja fram á meðal
erlendra og innlendra faghópa og
bjóða þeim að nýta aðstöðuna í
Gunnarsholti til vinnufunda og
námskeiðahalds.
Gunnarsholt býður upp á stór-
kostlegt tækifæri til að læra af
náttúrunni sjálfri. Eins og annars
staðar á Íslandi og víða um heim
er nýtingarsaga staðarins mörkuð
af samspili manns og náttúru og
hvernig ofnýting náttúruauðlinda,
svo sem beit og viðarhögg í sam-
spili við óblíð náttúruöfl, rústaði
viðkvæmum vistkerfum. Myndir
frá því snemma á síðustu öld bera
þess glögglega merki.
En – nýtingarsaga Gunnarsholts
og svæðanna í kring einkennist
líka af árangursríkri endurheimt
eyddra vistkerfa og natni heima-
manna við að klæða landið gróðri
á ný, stuðla að nýmyndun frjósams
jarðvegs og koma vatnsbúskap
svæðanna í samt lag. Gunnlaugs-
skógur er til að mynda áhrifa-
ríkt dæmi um birkiskóg sprottinn
upp af birkifræi sem dreift var á
örfoka svæði fyrir um hálfri öld
og sjálfssáning víðis inn í gamlar
uppgræðslur sýnir vel hvers nátt-
úran er megnug þegar búið er
aðstoða hana við að koma ferlum
sínum í gang á ný.
Lykiláhrif
Landnýting hefur lykiláhrif á
ástand og þanþol vistkerfa. Þar
sem landnýting er mjög fjölbreytt
á suðurhluta Íslands býður miðlæg
staðsetning Gunnarsholts upp á
margvísleg tækifæri til vettvangs-
ferða og rannsókna. Nálægð við
til að mynda Heklu, Þjórsá, Þórs-
mörk og hálendisbrúnina gefur
óendanlega möguleika á að dýpka
skilning á áhrifum mismunandi
landnýtingarforma á vistkerfi og
nálægðin við eldfjöll og jökla sýnir
bein áhrif náttúrunnar sjálfrar á
vistkerfin og hugsanlegar afleið-
ingar ef þau eru ekki í stakk búin
til að taka við áföllum af völdum
eldgosa, flóða eða annarra nátt-
úruhamfara.
Þekkingarsetrið mun nýta
Sagnagarð, fræðslusafn Land-
græðslunnar, í sínu starfi. Þar er
mjög góð aðstaða til námskeiða-
halds og fyrirlestrar um hnign-
un og endurreisn vistkerfa verða
sem ljóslifandi meðal gamalla ljós-
mynda og sýningargripa safnsins.
Setrið hefur einstaka gistiaðstöðu
fyrir allt að 30 manns og vel útbúin
kennslurými til námskeiðahalds.
Þekkingarsetrið mun hafa aðgang
að fyrirlestrarsal sem rúmar um
100 manns og hentar því líka vel
til styttri funda og ráðstefnuhalds.
Eins og ljóst má vera af ofantöldu
eru möguleikarnir sannarlega til
staðar og þá ætlum við að virkja.
Alþjóðlegt þekkingar-
setur í Gunnarsholti Það voru framsýnir menn sem stofnuðu til Landssam-
bands eldri borgara (LEB)
fyrir 25 árum, nánar tiltek-
ið 19. júní 1989. Í fyrstunni
hét það Samtök aldraðra
en var seinna breytt í það
sem nú er. Stofnfundurinn
var á Akureyri og fyrsti
formaður var Aðalsteinn
Óskarsson, Akureyri. Tíu
félög eldri borgara stóðu að
stofnun landssambandsins
en í dag eru þau 54 með
tæplega 21.000 meðlimi.
Í slíkum fjölda getur verið mik-
ill styrkur ef samstaða næst um
málin.
Meginmarkmið Landssambands
eldri borgara er að vinna að hags-
munamálum eldri borgara og koma
fram fyrir hönd aðildarfélaganna
gagnvart stjórnvöldum. Það gerir
landssambandið með því að veita
stjórnvöldum ráðgjöf varðandi
stefnumótun og áform um aðgerðir
í þágu eldri borgara. Einnig með því
að gefa umsögn um lagafrumvörp
sem snerta að einhverju leyti hag
eldri borgara og var á sl. vetri gefin
umsögn um 15 frumvörp og/eða
þingsályktunartillögur á Alþingi.
Jafnframt hefur landssambandið
tekið fyrir sl. ár að halda fræðslu-
fundi með aðildarfélögunum úti um
landið um hin ýmsu mál
sem snerta hag eldri borg-
ara og veita upplýsingar um
starf LEB, að hvaða málum
sé verið að vinna og hvaða
árangur hafi náðst. Lands-
sambandið rekur einnig
heimasíðu, leb.is, og gefur
út tvisvar á ári tímaritið
Listin að lifa, sem sent er
frítt til allra meðlima félag-
anna. Nú í vor var gefið út
veglegt afmælisblað af List-
inni að lifa, sem prentað
var í tvöföldu upplagi eða
45.000 eintökum og sent á öll heimili
landsins þar sem bjuggu einhverjir
60 ára eða eldri. Dreifing blaðsins
var meiri en venjulega vegna 25 ára
afmælisins.
Starfið fram undan
Það hefur verið ákaflega gefandi
starf og skemmtilegt að heimsækja
félög eldri borgara. Sjá hvaða starf-
semi er í gangi, hvernig aðstaðan er
og hversu lifandi starfið er í hverju
félagi. Ég vænti þess að á næsta
vetri takist okkur í stjórn LEB
að heimsækja þau félög sem við
náðum ekki sl. vetur, en veðurfarið
í janúar og febrúar var ekki beint
hagstætt til ferðalaga í dreifbýlinu
og þurfti því nokkrum sinnum að
aflýsa fyrirhuguðum fundum.
Með samningi sem við höfum
gert við velferðarráðuneytið höfum
við tekið að okkur setu í mörgum
starfshópum á vegum stjórnvalda,
svo sem um endurskoðun almanna-
trygginga, um endurskoðun laga
um málefni fatlaðra og félagsþjón-
ustu sveitarfélaga, starfshópi um
velferðartækni í félagsþjónustu,
um húsnæðismál og um mótun fjöl-
skyldustefnu. Einnig eigum við full-
trúa í stjórn Framkvæmdasjóðs
aldraðra. Það má því nærri geta
að það hefur verið nóg að gera hjá
stjórn LEB, því stjórnarmenn hafa
tekið að sér flest þessi verkefni, svo
að stjórnin hefði yfirsýn yfir málin.
Í þessum starfshópum er fjallað um
mörg hagsmunamál okkar, svo sem
húsnæðismál, almannatrygging-
ar, lífeyrismál, starfslok, heima-
þjónustu og hjúkrunarheimili. Það
væri hægt að tíunda margt fleira úr
starfi Landssambands eldri borg-
ara. Ritnefndin gefur út og safnar
efni í Listin að lifa. Fjármálaráðið
leitar eftir styrktaraðilum og gerir
samninga við fyrirtæki. Kjara-
nefndin fylgist með kjaramálum á
breiðum grundvelli og sendir frá sér
ályktanir. Velferðarnefndin tekur
fyrir allt er varðar heimaþjónustu
og hjúkrunarheimilin.
Í vetur hefur stjórnin lagt mikla
áherslu á að stofnað verði Öld-
Samstaðan skiptir máli
Seint í desember á síð-
asta ári var lista verkið
Þúfa vígt vestan við
gamla hafnarmynnið í
Reykjavík, nánar tiltekið
við suðausturgafl nýrrar
kæligeymslu HB Granda.
„Þúfan“ er 8 metra há,
þvermál hennar er 26
metrar og hún vegur 5.000
tonn. Efst á henni er lítill
fiskhjallur sem er upp-
lýstur á veturna. Þúfan
er þegar orðin eitt helsta
kennileiti gömlu hafnarinnar,
hvanngræn og kafloðin núna í júní.
Hún er verk Ólafar Nordal en hún
vann samkeppni sem HB Grandi
hélt að tilhlutan Faxaflóahafna.
Framlag sjávarútvegs
Þúfan er á útivistarsvæði fyrir
almenning við höfnina í umsjón
Faxaflóahafna. Hún á sér rætur
í íslensku landslagi og íslenskri
menningu en felur um leið í sér
alþjóðleg minni um íhugunar- og
tilbeiðslustaði, eins og listamað-
urinn hefur sjálf orðað það. Ólöf
hefur sagt að hinn fjölmenningar-
legi heimur fiskvinnslunnar við
Vesturhöfnina, þar sem talaður er
fjöldi tungumála, hafi orðið sér inn-
blástur.
Í næsta nágrenni við þúfuna eru
nokkur öflugustu sjávarútvegs-
fyrirtæki landsins. Þar á
sér stað verðmætasköp-
un á heimsmælikvarða í
krafti þekkingar, hugvits
og hátæknivæddra fram-
leiðslufyrirtækja.
Árið 2013 nam verð-
mæti sjávarfangs sem
landað var í Reykjavík
tæpum 24 milljörðum.
Það er meira en á nokkr-
um öðrum stað á landinu.
Ný skýrsla sýnir að beint
framlag sjávarútvegs í
Reykjavík og á Akranesi er um 20
prósent af heildarframlagi sjávar-
útvegsins til landsframleiðslunn-
ar. Hlutfall óbeins framlags, það er
virðisauki sem skapast af aðföng-
um, þjónustu og vörum fyrir sjáv-
arútveginn í Reykjavík, er að öllum
líkindum mun hærra.
Nýtt aðalskipulag borgarinnar
tryggir sjávarútveginum nægt svig-
rúm til að dafna og þróast næstu
áratugi við gömlu höfnina.
Umhverfið
Kröfur til þjónustufyrirtækja á borð
við Faxaflóahafnir hf. aukast sífellt,
eins og von er. Hafnirnar þjóna
trillukörlum, hvalaskoðunarfyrir-
tækjum, stórum togurum, hátækni-
væddri fiskvinnslu, stærstu inn- og
útflutningsfyrirtækjum landsins,
stóriðjufyrirtækjum, varðskipum,
skútum og skemmtiferðaskipum,
svo eitthvað sé nefnt.
Kröfur viðskiptavinanna snú-
ast um skilvirka þjónustu og góða
aðstöðu. Eigendur fyrirtækisins,
fjögur sveitarfélög, gera á sama
tíma kröfur um hagkvæman rekstur
og arðgreiðslur. Ársskýrslur sýna ár
eftir ár að Faxaflóahafnir hf. eru
vel rekið og ábyrgt fyrirtæki.
Faxaflóahafnir hafa á undan-
förnum árum lagt sérstaka áherslu
á umhverfismál. Mikilvægt skref
var stigið árið 2012 þegar fyrirtæk-
ið mótaði sér heildstæða umhverfis-
stefnu. Þeirri stefnu var fylgt eftir
árið 2013 meðal annars með því
að teymi óháðra sérfræðinga var
ráðið til að gera úttekt á mengun-
armælingum á stóriðjusvæðinu við
Grundartanga.
Sólarkísill
Niðurstöðurnar sýndu að rétt væri
staðið að mælingum, þær sýndu
réttar niðurstöður og að mengun-
arstaðlar væru í takt við alþjóð-
lega staðla. Þeir væru jafnvel ívið
strangari hér á landi. En skýrsl-
an sýndi líka að mengun vegna
brennisteinstvíoxíðs, flúors og
svifryks væri að ná þolmörkum
við jaðar svæðisins.
Þessar niðurstöður hafa síðan
reynst fyrirtækinu vel við val á
iðnaðarfyrirtækjum inn á Grundar-
Sjávarfang, þúfa, sólarkísill
LANDVERND
Þórunn
Pétursdóttir
Landgræðslu
ríkisins
FAXAFLÓAHAFNIR
Hjálmar Sveinsson
fráfarandi stjórnar-
formaður Faxa-
fl óahafna
SAMFÉLAG
Jóna Valgerður
Kristjánsdóttir
formaður Lands-
sambands eldri
borgara.
➜Það er Landgræðsl-
unni sömuleiðis
einlægt kappsmál að
stuðla að efl ingu og
frekari uppbyggingu
vísindasamfélagsins
á landsbyggðinni og
er uppbygging alþjóð-
legs þekkingarseturs
í Gunnarsholti á
Rangárvöllum liður
í því starfi .