Fréttablaðið - 13.09.2014, Blaðsíða 28

13. september 2014 LAUGARDAGUR| HELGIN | 28
verktakasamning sem sönnur
fyrir því að Jón Óttar hefði hald-
ið frá honum vitneskju um vinnu
sína fyrir skiptastjóra Milestone
ehf. sem kvartanir verjenda höfðu
meðal annars beinst að. Jón Óttar
segir að í yfirheyrslu í júlí 2012
hafi hann fengið að vita að Ólafur
Þór segði nú að samningurinn hefði
í raun verið gerður þann 2. janúar
2012, en ekkert hefði verið minnst
á vinnuna fyrir Milestone.
Jón Óttar segist hafa bent Sigríði
Friðjónsdóttur ríkissaksóknara á
það að þar færi Ólafur með rangt
mál. Samningurinn væri gerður
löngu eftir janúar sem sæist á því
að þar væri samkomulag um vinnu
hans fyrir Glitni sem byrjaði ekki
fyrr en vikum síðar. Í yfirheyrslum
hafi Ólafur Þór viðurkennt að hafa
dagsett skjalið aftur í tímann. Þá
segir Jón Óttar að tölvupóstur sem
Hólmsteinn Gauti Sigurðsson sak-
sóknari sendi skiptastjóra Milestone
sýni að það hafi verið Hólmsteinn
Gauti sem átti frumkvæðið að því að
gögn voru send frá sérstökum sak-
sóknara til Milestone.
Voru það mistök að vinna fyrir
Milestone og sérstakan saksókn-
ara á sama tíma? „Eftir á að hyggja
var þetta óeðlilegt, eins og margt
sem fram fór innan vébanda emb-
ættisins. Það sem gerði þetta að
verkum var þessi hugmyndafræði
innan embættisins, þetta eru allt-
af við á móti hinum,“ segir hann og
bætir því við að andrúmsloftið hafi
verið þannig að litið hafi verið svo
á að lögreglan og slitastjórnirnar
hefðu verið saman í liði gegn gömlu
bankamönnunum.
Setti líf okkar á hliðina
Jón Óttar segir að kæran gegn sér
hafi sett líf sitt verulega úr skorð-
um og orðið til þess að hann varð
gagnrýnni á verklag sérstaks sak-
sóknara. „Þessi kæra til ríkissak-
sóknara gersamlega setti líf mitt á
Jón Óttar hefur efasemdir um að það hafi verið rétt ákvörðun að stofna embætti
sérstaks saksóknara. „Ég held eftir á að hyggja, að það hefði átt að taka þennan
pening sem fór í að stofna sérstakan saksóknara og styrkja hina venjulegu lögreglu
í landinu. Flestar löggurnar sem voru að vinna hjá sérstökum voru að vinna hjá
lögreglunni í Reykjavík eða öðrum lögregluembættum sem segir manni bara að
þessar sömu löggur hefðu alveg getað unnið þessi mál á sínum gömlu stöðum,“
segir hann. Það hefði því vel komið til greina að styrkja efnahagsbrotadeild ríkis-
lögreglustjóra eða fjármunadeild lögreglunnar á höfuðborgarsvæðinu.
Hefði frekar vilja styrkja almenna lögreglu
Skeifan 4, 108 Reykjavík

Mögulega
hægt að fá heimsent.
Kostar 1.000 kr.Með lágmarkspöntun 3500 kr.
eða www.yummy.is
HLERANIR Jón Óttar segist hafa orðið þess strax áskynja að sérstakur saksóknari hleraði símtöl verjenda við skjólstæðinga, en
slíkt er óheimilt samkvæmt sakamálalögum. FRÉTTABLAÐIÐ/PJETUR
Jón Óttar Ólafsson lauk doktorsnámi í afbrotafræði frá Cambridge 2004.
Fljótlega eftir að hann fluttist til Íslands var hann ráðinn í starf hjá ríkis-
lögreglustjóra sem sérfræðingur í afbrotafræði og fékk þá áhuga á starfi
lögreglunnar. „Ég hafði alltaf ætlað að verða fræðimaður eftir doktors-
námið. Árið 2005 fer ég í lögguskólann og fer svo að vinna aftur hjá ríkis-
lögreglustjóra árið 2006 þegar ég er búinn í skólanum,“ segir Jón Óttar.
Hann vann þar í ellefu eða tólf mánuði og færði sig þá til lögreglunnar
á höfuðborgarsvæðinu og var þar lögreglumaður í venjulegum rann-
sóknum og í upplýsingadeildinni hjá lögreglunni í Reykjavík þangað til
2009. Það ár byrjaði hann að vinna fyrir sérstakan saksóknara og fór að
rannsaka mál sem tengdust hruninu.
Á meðal fyrstu starfsmanna saksóknara
Fréttablaðið bar fullyrðingar
Jóns Óttars Ólafssonar undir
Ólaf Þór Hauksson, sérstakan
saksóknara, sem hafnar þeim.
Embættið tjáir sig
ekki að svo stöddu um
þessar fullyrðingar
fyrrverandi starfsmanns
að öðru leyti en því að
það hafnar að nokkuð
óeðlilegt hafi átt sér stað
varðandi þau tilvik sem
um er spurt af hálfu
blaðamannsins.
segir Ólafur í svari til Fréttablaðsins.
➜ Hafnar ásökunum
Jóns Óttars
staks saksóknara og dómara var
gríðarlega náið og hlutirnir voru
gerðir í gegnum síma. Í eitt skipti
fór ég ásamt einum lögreglumanni
og náði í úrskurð heim til dómara.
Þegar það var gert opinbert varð
allt vitlaust. Þá fór varnarmekan-
isminn í gang aftur. Menn fóru að
dreifa sögum um það að ég væri að
ljúga af því að ég fengi borgað fyrir
þetta og ég væri bara á launum hjá
þessum fyrrverandi bankamönn-
um, Hreiðari Má, Sigurði og fleir-
um,“ segir Jón Óttar.
Hann segir að það hafi verið
mikið samráð milli sérstaks sak-
sóknara og Fjármálaeftirlitsins
annars vegar og sérstaks saksókn-
ara og slitastjórna og skiptastjóra
hins vegar. Samstarfið hafi gengið
svo langt að starfsmenn sérstaks
saksóknara hafi leiðbeint starfs-
mönnum FME um það hvernig
kærur frá FME til sérstaks sak-
sóknara ættu að líta út. „Og það var
samstarf milli dómara og sérstaks
frá upphafi sem er mjög óheppi-
legt af því að sakborningarnir hafa
engan fulltrúa í þessum samskipt-
um. Það er enginn lögmaður sak-
borninga sem er vitni að samskipt-
um dómara og sérstaks. Þetta er
svo rosalega mikið í gegnum síma,“
segir hann. Hann segir að eitt sinn
hafi hann farið og sótt heimild til
hlerunar til dómara. Þegar dómar-
inn veitti heimildina hafi hann sagt:
„Náið svo þessum andskotum.“
Ertu bitur eftir þessa atburða-
rás? „Já, ég get ekkert neitað því.
Ég neita því ekkert að ég er bitur
út í marga aðila inni í kerfinu eftir
þessa atburðarás, hvernig þeir tóku
á þessu,“ segir Jón Óttar og bætir
því við að hann telji að annað væri
ómögulegt. Hann segist hins vegar
gera sér betur grein fyrir því að
núverandi starfsmenn kerfisins séu
ekki vont fólk. Heldur sömu fórn-
arlömb ákveðins brenglaðs hugar-
fars gagnvart rannsókn opinberra
mála og hann var sjálfur þegar
hann starfaði innan kerfisins. „Þess
vegna er ég líka að benda á þetta.
Af því að þetta verður ekkert lagað
nema við förum yfir þetta á hlut-
lausan, rólegan og yfirvegaðan hátt.
Við bara skoðum þetta kerfi okkar.
Eins og þetta sem búið er að benda á
að í yfir 99 prósentum tilvika heim-
ila dómarar hlustun eftir að löggan
biður um það,“ segir Jón Óttar. Það
sé ótrúlegt að í svo mörgum tilfell-
um sé fallist á beiðni lögreglunnar.
Finnst þér fleiri þvingunarúr-
ræðum en hlerunum hafa verið
misbeitt? „Hlustanirnar voru það
sem maður varð mest var við. Þær
eru gríðarlega íþyngjandi fyrir
þá sem lenda í því. Rannsakarar
komast þannig á snoðir um dýpstu
leyndarmál einstaklinga. Hand-
tökurnar voru framkvæmdar án
aðkomu dómara.“ Hann segir að á
þeim tíma sem hann var starfsmað-
ur embættisins hafi hann hvorki
gagnrýnt gæsluvarðhaldsúrskurði
né símhleranir. „Ég get ekki sagt
að ég hafi séð þetta í sama ljósi og
ég geri nú,“ segir hann. Það sé hans
mat í dag að þvingunarúrræðum
hafi verið beitt í of ríkum mæli, en
það hafi ekki verið hans mat þá.
Ólafur Hauksson, sérstakur sak-
sóknari, og aðrir saksóknarar hjá
embættinu horfa kannski núna
sömu augum og þú á það núna?
„Þeir hafa ekki verið kærðir sjálf-
ir, þannig að þeir horfa allt öðrum
augum á þetta. Þeir hafa ekki lent
í því að vera í fréttunum á kvöld-
in marga daga i röð. Þeir hafa ekki
lent í því að fara í Hagkaup í Garða-
bæ um miðnætti af því að maður
veigraði sér við að hitta annað fólk.
Það er það sem vekur mig. Þegar
ég lendi sjálfur í þessu og fæ á mig
kerfið af öllu afli,“ segir hann.
Sannarlega framin brot
Jón Óttar segist vonast til þess að
hægt verði að gera hrunið upp með
aðeins afslappaðri hætti. „Að þeir
fari í fangelsi sem eiga að fara í
fangelsi. Sannarlega voru framin
brot þarna. Ég er alls ekki að segja
að þetta hafi allt verið búið til af
sérstökum saksóknara. Ekki til í
dæminu. Það eru klárlega mörg brot
þarna og menn eiga að fara í fang-
elsi. En við eigum að gera þá kröfu
að embætti sérstaks saksóknara
fylgi lögum í landinu og rannsaki
þetta rétt á rólegan og yfirvegaðan
hátt,“ segir hann.
En kannski sé til of mikils mælst
að ætlast til þess, vegna þess and-
rúmslofts sem ríkti þegar rann-
sóknin átti sér stað. „Það voru allir
öskrandi á blóð og að það yrðu ein-
hverjir settir í fangelsi. Ég held að
sú pólitíska pressa, fjölmiðlafár og
múgæsing sem var í Guðmundar- og
Geirfinnsmálunum, það gerðist bara
aftur. Þrýstingurinn breytti okkur
öllum sem vorum að vinna í þessu,“
segir hann. Það var allt of mikill
þrýstingur á starfsmenn sérstaks
saksóknara um að ná fram árangri í
rannsóknum og sakfellingum.
Ertu með öðrum orðum að segja
að stofnun sérstaks saksóknara
hafi verið mistök? „Ég held eftir
á að hyggja, að þá hefði átt að taka
þennan pening sem fór í að stofna
sérstakan saksóknara og styrkja
hina venjulegu lögreglu í land-
inu. Flestar löggurnar sem voru
að vinna hjá sérstökum voru að
vinna hjá lögreglunni í Reykjavík
eða öðrum lögregluembættum sem
segir manni bara að þessar sömu
löggur hefðu alveg getað unnið þessi
mál á sínum gömlu stöðum,“ segir
hann. Til dæmis hefði mátt efla
efnahagsbrotadeild ríkislögreglu-
stjóra eða fjármunabrotadeild lög-
reglunnar á höfuðborgarsvæðinu.
hliðina. Hún hafði gríðarleg áhrif á
fjölskylduna og alla í kringum mig
og ég var atvinnulaus mánuðum
saman. Þetta hafði rosaleg áhrif
á mann að vera kærður og þegar
fyrrverandi vinnufélagar manns
til margra ára eins og Hólmsteinn
Gauti sökuðu mann um verknað sem
margra ára fangelsi lá við, með því
að fara af stað með ásakanir sem
þeir vissu að voru ekki réttar, halda
eftir gögnum sem sönnuðu sakleysi
mitt að lokum, og hafa til þessa dags
ekki sýnt þann manndóm að biðjast
afsökunar,“ segir Jón Óttar.
„Ég vildi að ég gæti sagt að augu
mín hefðu opnast á meðan ég starf-
aði hjá sérstökum. En ég var fastur
eins og aðrir í þessu brenglaða hug-
arfari,“ segir Jón Óttar. Hann segist
þó hafa misst nokkuð trúna á sér-
stakan saksóknara um vorið 2011.
„Það var ákveðið atriði sem olli
því að ég fór að missa trúna. Á vor-
mánuðum 2011 er ákveðið að halda
seminar þar sem öllum rannsökur-
um hjá embættinu er smalað saman
upp í lögregluskóla, þar sem á að
stilla saman strengi þannig að menn
séu sammála um það hvað teljist til
umboðssvika. Það var vegna þess
að yfirmenn hjá sérstökum, eins og
Sigurður Tómas Magnússon, fóru að
skynja það þegar þeir gengu á milli
vinnuhópanna að það var mjög mis-
jafn skilningur á því hvað markaðs-
misnotkun er og hvað umboðssvik
eru og hvernig samspil þessara
brota er í raun og veru. Og þetta er
2011, þarna erum við búin að rann-
saka í tvö ár og eigum þá fyrst að
fara að stilla saman strengi varð-
andi hvað umboðssvik eru. Og þarna
verður maður að spyrja sig; ef lögg-
an veit ekki hvað umboðssvik eru
2011 hvernig áttu bankamenn árið
2008 þá að vita það?“
Hleraði símtöl verjenda
Jón Óttar segist hafa orðið þess
strax áskynja að sérstakur sak-
sóknari hleraði símtöl verjenda við
skjólstæðinga, en slíkt er óheimilt
samkvæmt sakamálalögum. Hann
segist hafa nokkrum sinnum orðið
vitni að því þegar símtöl lögmanna
hafi verið spiluð í hátalara á borði
svo saksóknarar og aðrir gætu
heyrt hvað mönnum fór á milli, er
lögmennirnir ráðlögðu sakborn-
ingum og fóru yfir vörn þeirra.
„Stemmingin í kringum þetta var
eins og hjá krökkum í sælgætisbúð;
nú vissu menn betur hvernig verj-
endur sakborninga myndu stilla
vörninni upp,“ segir Jón Óttar.
Hann hafi sagt Sigríði Friðjóns-
dóttur ríkissaksóknara frá þessu
árið 2012 í greinargerð sem hann
skilaði til hennar vegna rannsókn-
ar á þagnarskyldubrotunum.
„Það er í greinargerðinni okkar
nákvæm lýsing á þessu, að það er
verið að hlusta á símtöl lögmanna.
Samt segist hún ekki hafa haft vitn-
eskju um þetta fyrr en í fyrra og þá
hafi öll málin verið fyrnd. Árið 2012
voru málin ekkert fyrnd. Hún hefði
alveg getað rannsakað þetta,“ segir
Jón Óttar. „Það er líka það sem kom
manni svolítið á óvart hvað kerfið
ver sig. Það lokast allt og það pass-
ar upp á að svona spyrjist ekki út.
Ríkissaksóknari gerði ekki neitt. Ég
hefði haldið, miðað við hvernig þeir
töluðu við mig um það sem sérstak-
ur hafði gert, að þeir myndu rann-
saka sérstakan saksóknara,“ segir
hann.
Jón Óttar starfar núna sem sjálf-
stæður ráðgjafi, meðal annars fyrir
Samherja. Að öðru leyti harðneit-
ar hann því að hafa nokkurn tíma
þegið laun frá mönnum sem hafi
haft réttarstöðu sakborninga hjá
embætti sérstaks saksóknara. „Ég
hef verið sakaður á opinberum vett-
vangi um að þiggja greiðslur fyrir
að upplýsa um brot í starfsemi sér-
staks saksóknara og því neita ég
alfarið. Ég hef aldrei fengið greitt
fyrir að upplýsa um það sem miður
fór. Aldrei,“ segir hann, spurður um
málið.
Hann hafi hins vegar verið ósátt-
ur, eftir að hann lét ríkissaksókn-
ara vita að símtöl lögmanna og
sakborninga væru hleruð, við að
ekkert væri gert í því. „Í fyrra-
haust þegar ég sá að ekkert var
að fara að gerast lét ég verjendur
sakborninga vita um hlustanir sem
fengust með ólögmætum hætti að
mínu mati. Þar sem samstarf sér-