Fréttablaðið - 16.10.2014, Síða 30

Fréttablaðið - 16.10.2014, Síða 30
16. október 2014 FIMMTUDAGUR| SKOÐUN | 30 Undanfarnar vikur hefur verið mikil umræða um fyrirhugaða hækkun virðisaukaskatts á bækur og telja íslenskir bóka- útgefendur að að þeim sé vegið. Í umræðunni virðist gleymast að þessi atvinnugrein hefur getu til hagræðingar og ligg- ur það fyrst og fremst í tæknibreytingum þegar kemur að rafbókum. Að mínu mati þurfa bókaút- gefendur að horfast í augu við að rafræn útgáfa (leiga eða kaup) er líklega það sem koma skal, að minnsta kosti þegar horft er til kennslubóka bæði á framhalds- skólastigi, háskólastigi og jafnvel hluta skáldsagna. Bókaútgefendur hafa bent á að rafræn útgáfa sé lítið ódýrari en hefðbundin bókaútgáfa. Ég tel að birgðahald, prentun og dreifing vegi þyngra en af er látið. Raf- bókavæðing hefur möguleika á að ná betur til yngri lesenda með minni tilkostnaði. Yngri lesend- ur sækja sér nú þegar efni gegn- um netið, sjónvarpið eða símann. Þegar kemur að fræðibókum og kennslubókum ætti rafbókin að geta haslað sér völl bæði á fram- haldsskólastigi og sér í lagi á háskólastigi. Háskólastigið hefur ákveðna sérstöðu þegar kemur að kennslu- efni. Þar er um hærri fjárhæðir að tefla og líftími bóka þar er mun styttri – sem gerir útgáfu þeirra á prenti óhagkvæmari til lengri tíma litið. Um 75% þeirra eru erlendar og þar með innfluttar og kemur langstærsti hluti þeirra frá Bretlandi og Bandaríkjunum. Umræðan hefur verið að nem- endur útvegi sér auknum mæli námsefni á netinu, oft án end- urgjalds. Hættan hér er að það námsefni uppfylli ekki þau gæðaviðmið sem háskóla- stigið gerir í raun kröfu um eða á að gera. Hvar liggur ávinningurinn? Fjárhagslegur ávinningur af notkun rafbóka fer vax- andi, auk þægindanna sem klárlega eru fyrir hendi. Segja má að sú kynslóð sem nú vex úr grasi hafi ekki eins sterk tengsl við prentaða bók. Sú aðferðafræði sem hefur verið að hasla sér völl hjá þeim sem bjóða upp á rafrænt námsefni er að bjóða það til leigu til dæmis í 180 til 360 daga. Verðlagning rafræna efnisins hefur líka verið að mót- ast og er verð rafbókar oft 60% af verði prentaðrar, sem gerir að sjálfsögðu innflutning hennar að mun dýrari valkosti. Sjá dæmi í þessum hlekk: http:// www.coursesmart.co.uk/options- futures-and-other-derivatives- global/john-hull/dp/9781447919230 Hvar liggja heildarhagsmunirnir? Vandinn í dag liggur í því að það færist í vöxt að nemendur kaupi færri bækur og jafnvel engar bækur. Það hefur að sjálfsögðu áhrif á gæði námsins sem háskól- ar landsins hafa síður vilja ræða sérstaklega síðustu árin þar sem fjárframlög til þeirra hafa verið skert. Kennsluefni er að lækka í verði með tilkomu rafbókanna – Hverjir hagnast? Höfundarréttur er varinn; Nemandi borgar minna; Gæði náms aukast ef fleiri nemendur nálgast kennsluefnið. Hvar liggur hindrunin? Safna þarf upplýsingum um hvaða titlar/bækur séu lagðir til grund- vallar í námskeiðum á háskóla- stigi. Þetta nær til skyldulesning- ar auk hliðsjónarbóka. Það er enginn gagnagrunnur til sem heldur utan um bækur á E-formati sem nær til virkra kennslubóka á háskólastigi á Íslandi. Sama gildir um kennslu- bækur á framhaldsskólastigi. Hver væri draumastaðan? Virkar kennslubækur á fram- halds- og háskólastigi í boði á einu svæði eða í gegnum eina veitu þar sem öll formöt koma fram. 1 Hér er spurningin hvort menntamálaráðuneytið eigi að draga sig í hlé og láta einkaaðila spreyta sig við að miðla náms- efni rafrænt til nemenda en að svo stöddu er enginn innlendur aðili að miðla virku námsefni á framhalds- og háskólastigi á raf- rænu formi. 2 Vilja stjórnvöld hafa einhver áhrif á hvernig efninu verður miðlað til framtíðar til dæmis í gegnum einhverja sameiginlega veitu, ef til vill í samstarfi við aðila á Norðurlöndunum þar sem nám á háskólastigi er svipað að uppbyggingu og hér? Hér gæfist til dæmis tækifæri til að inn- heimta svokallað námsefnisgjald milliliðalaust samhliða skrásetn- ingargjaldinu. Ég held að í ljósi þeirra tækni- breytinga sem við höfum verið að sjá undanfarin misseri sé mikil- vægt að móta skýra stefnu til framtíðar í þá veru að aðgengi okkar að námsefni sé með hag- kvæmum hætti hvort sem það er á prenti eða því miðlað rafrænt. Umræðan í þætti Kast- ljóss þann 6. október síð- astliðinn er áhugaverð. Þar voru rifjuð upp rúm- lega 70 ára gömul sam- keppnisbrot Mjólkursam- sölunnar (MS) sem var sökuð um að setja Korp- úlfsstaði, bú Thors Jens- ens, á hausinn. Eins og venjulega báru stjórn- málamenn enga ábyrgð, bara Mjólkursamsalan, sem var á þessum tíma dreifingaraðili á mjólk fyrir á þriðja tug mjólk- urbúa um allt land. Ég hef ekki lesið mér sérstaklega til um hvers vegna lög um jöfnun flutn- ingsgjalds voru sett á. Líklega var það til að tryggja næga mjólk fyrir höfuðborgarsvæðið. Lang- stærsta bú landsins, sem hafði stærðarhagkvæmni í rekstri, gat ekki borgað gjald sem var jafnt dreift á alla selda mjólkurlítra í landinu. Korpúlfsstaðabúið hlýt- ur að hafa verið illa rekið. Það var fleira. Í Kastljósi segir Valdimar Hafsteinsson í Kjörís að Mjólkurbú Flóamanna (MBF) hafi beitt fjölskyldu hans ofbeldi. Fyrst með því að stöðva osta- framleiðslu föður hans og síðan með því að fara í samkeppni við Kjörís um ísgerð. Mjólkurbú Flóamanna, sem var stærsta mjólkurbú landsins á þessum tíma, beitti líka bolabrögðum með því að hætta niðurgreiðslu á smjöri til þess að setja rekst- ur Kjöríss á hausinn. Eðlilega fannst Valdimari fúlt að Mjólk- urbú Flóamanna hefði ákveð- ið að beita stjórnvaldsaðgerð og hætta niðurgreiðslum á smjöri til ísgerðar. Þáttagerð- armaður Kastljóss áttaði sig ekki á að hvorki MBF né MS gátu tekið stjórn- valdsákvarðanir. Það var í höndum þáverandi land- búnaðarráðherra, sjálf- stæðismannsins Ingólfs Jónssonar á Hellu. Viðreisnarstjórnin, sem allir gamlir sjálfstæðis- menn og kratar tala um eins og himnaríki með rjóma, sat á árunum frá 1959 til 1971. Allan tímann var Ingólfur Jónsson við völd sem landbúnaðarráðherra. Greinilega, eins og skilja má á Valdimar, hefur Mjólkurbú Flóa- manna haft Ingólf í vasanum og því getað beitt honum fyrir sig gegn fjölskyldufyrirtæki Valdi- mars. Það hefur ekki verið fallega gert af Mjólkurbúinu og bráðum 50 árum síðar situr þetta enn í Kjöríssystkinunum. Þar sem heiftin er enn svo mikil finnst mér merkilegt að þau systkinin skuli vera í framvarð- arsveit sjálfstæðismanna á Suður- landi, en systir Valdimars, Aldís, er fyrsti maður á lista Sjálfstæð- isflokksins í bæjarstjórn Hvera- gerðis og bæjarstjóri. Það hlýt- ur að fara um Aldísi þegar hún gengur inn í musteri flokksins við Háaleitisbraut að sjá þar mynd af manninum sem hlýddi skipunum, væntanlega að ofan, og gerði allt til að koma fjölskyldu hennar á vonarvöl. Tímabær umræða Ég velti fyrir mér hvers vegna fólk hafi þá viðleitni að leita þangað sem illa er farið með það. Ég skil ósköp vel að þau systkin séu alveg brjáluð út í MS en ég skil ekki hvers vegna þau starfa síðan fyrir Sjálfstæðisflokkinn, sem var svo innilega leiðitamur Mjólkurbúi Flóamanna. Það er til málsháttur um þetta: Þangað leitar klárinn sem hann er kvald- astur. Mannlegt eðli er erfitt að skilja og þar sem ég er nú bara bóndi en ekki sálfræðingur, verð ég að lifa við að skilja þetta ekki. En látum nú af tali um fornminj- ar. Umræðan um MS finnst mér tímabær. Tvær afurðastöðvar hafa komið fram og kvartað yfir því að MS vilji ekki selja þeim mjólk á lægra verði en MS borg- ar mér fyrir afurðir mínar. En hvers vegna kaupa þessar afurða- stöðvar ekki bara beint af bænd- um fyrst MS er svona ósann- gjarnt í viðskiptum? Ég vona að samkeppnisyfir- völd nái sínu fram þannig að ASÍ og BSRB hætti að ráðskast með verðlagningu og þar með álagn- ingu einokunarfyrirtækinu MS á mjólkurvörum í gegnum verð- lagsnefnd búvara. Ég á nefnilega hlut í MS, fyrirtæki sem fær aldrei að greiða arð og er með lélega ávöxtun á eigið fé. Ég vil fá 30%-50% ávöxtun á eigið fé á ári eins og samkeppnisfyrirtækið Hagar, dótturfélag Lífeyrissjóða ASÍ og Samtaka atvinnulífsins, fær. Samkeppni, já takk! Hvers vegna eru Kjöríssystkin- in enn í Sjálfstæðisfl okknum? Hækkun vsk. á bækur – og fer þá allt í vaskinn? Því betri innri uppbygg- ing ferðaþjónustunnar á Íslandi, því meiri gæði. Í sumar hafa væntanlega komið fleiri ferðamenn til landsins en nokkru sinni fyrr og að sama skapi hefur umræðan um hvers konar þætti ferðaþjónustunnar sjaldan verið meiri. Oftar en ekki hefur umræðan snúist um það sem miður hefur farið – bæði hjá ferðamönnunum sjálfum og innri uppbyggingu í ferða- þjónustunni. Mjög nýleg dæmi um þetta er útlendi fjöl- skyldufaðirinn sem fór á fólksbíl upp á Langjökul með konu sína og þrjú börn. Hvað fór úrskeiðis hér sem orsakaði að hann lagði fjöl- skyldu sína í hættu á þennan hátt? Síðan varð illa búinn ferðamaður innlyksa úti í Gróttu þegar flæddi að og hræðileg sár voru skilin eftir í náttúrunni eftir utanvegarakstur. Margt fleira neikvætt væri hægt að nefna og einnig margt jákvætt en þessum pistli er ætlað að vekja athygli á einum innri þætti ferða- þjónustunnar þar sem fagmennska er höfð að leiðarljósi. 40 ára fagmennska Leiðsögumenn hafa starfað sem stétt innan ferðaþjónustunnar í rúm 40 ár en Félag leiðsögumanna var stofnað árið 1972, að frumkvæði leiðsögumanna sem unnið höfðu við starfið um árabil. Starfið og stéttin hefur gengið í gegnum súrt og sætt en þó jafnt og þétt verið að vaxa og eflast. Nám leiðsögumanna hefur sömuleiðis þróast í áranna rás, í samræmi við kröfur ferðaþjónust- unnar, og er í stöðugri þróun. Nú er svo komið að þrír skólar bjóða leið- sögunám þar sem kennt er sam- kvæmt námskrá menntamálaráðu- neytisins: Leiðsöguskóli Íslands sem staðsettur er í MK, Endurmenntun HÍ og Endurmenntun HA, og í vor hafa væntanlega útskrifast rúmlega 100 nýir leiðsögumenn. Að loknu námi í þessum skólum geta nemend- ur gengið í Félag leiðsögumanna en við aðild að fagfélaginu öðlast þeir rétt til að bera merki félagsins, sem sýnir að þar er um fag- menntaðan leiðsögumann að ræða en eingöngu slík- ir fá að bera merkið. Allir sem starfa innan ferðaþjón- ustunnar geta síðan gengið í stéttarfélag félagsins, sem fer með samningsrétt fyrir hönd félagsmanna og semur um laun sem að lágmarki skal greiða fyrir störfin. Eingöngu fagmenntaða Allir ferðaþjónustuaðil- ar sem vilja tryggja sem best gæði í ferðum sem þeir bjóða eru með fagmenntaða leiðsögumenn í ferðum sínum, enda kveða kjarasamningar leið- sögumanna á um að það sé gert. Í áranna rás hefur sú saga komist á kreik að ekki sé til nægur fjöldi leiðsögumanna til að anna leið- sögn í landinu. Því er til að svara að á skrá félagsins eru rúmlega 800 leiðsögumenn – en mun fleiri fag- menntaðir leiðsögumenn hafa þurft að snúa sér að öðrum störfum því aðrir hafa verið ráðnir í þeirra stað. Rútubílstjórar eru hafsjór þekking- ar á því hvaða vitleysur og undar- legu uppákomur eiga sér stað þegar „hver sem er“ leiðsegir í ferð um Ísland. Stundum eru það útlending- ar sem hafa aldrei komið til Íslands áður eða Íslendingar sem eru tilæk- ir þá stundina og geta talað viðkom- andi tungumál! Fagmenntaðir leiðsögumenn leiðsegja þannig að ferðamenn fá sem réttasta mynd af landi og þjóð. Þeir hafa lært það helsta sem snýr að öryggismálum og slysavörnum, og þeir sem fara með ferðamenn í óbyggðir læra enn meira, þeir þekkja innviði landsins og fylgjast með fréttum. Allt þetta, og meira, tryggir betur en ella að koma megi í veg fyrir að erlendir ferðamenn fari sér að voða – eða skaði land- ið. Það sjá því allir að það er ekk- ert nema ávinningur af því að engir nema leiðsögumenn fagmenntaðir á Íslandi leiðsegi í hópferðum um Ísland – og síðan má nýta sér fag- þekkingu þeirra á ýmsan máta til að leiðbeina ferðamönnum sem kjósa að ferðast á eigin vegum. Fagmennska ferðaþjónustunnar Í tengslum við allsherjar- þing Sameinuðu þjóðanna sem fram fór á dögun- um boðaði Ban-Ki Moon, aðalritari samtakanna, leiðtoga ríkja heimsins til fundar um loftslagsmál. Tilefnið var að finna leið- ir til að sporna við lofts- lagsbreytingum af manna völdum og leggja grunn að nýrri stefnu Sameinuðu þjóðanna í loftslagsmálum fyrir loftslagsráðstefnuna í París á næsta ári. Ban- Ki Moon lét þar þau orð falla að „aldrei hefðu svo margir leiðtogar komið saman og heitið því að grípa til aðgerða vegna loftslagsbreyt- inga“ og átti þar bæði við leiðtoga risavelda á borð við Bandaríkin og Kína sem og litla Íslands. Það er því almenn samstaða um að aðgerða sé þörf en hvað er hægt að gera? Rúmlega fjórðungur af öllum útblæstri gróðurhúsalofttegunda er vegna samgangna, það er að segja flutninga á fólki eða vöru frá einum stað til annars. Um það bil helmingur af því er tilkominn vegna flutninga á vöru. Þar sem Ísland er eyja í miðju Norður-Atl- antshafi segir það sig því sjálft að vöruflutningar til landsins fela í sér gríðarmikinn útblástur gróð- urhúsalofttegunda. Til landsins er flutt mikið af vörum sem ekki er hægt að fram- leiða hér á landi af ýmsum ástæðum en við höfum á móti náð miklum árangri við framleiðslu á annarri vöru. Því er rétt að skoða betur hvort Ísland geti aukið innlenda framleiðslu til að draga enn frekar úr flutningi til hagsbóta fyrir umhverfið. Í þessu felst tækifæri til aðgerða. Íslenskur landbúnaður getur séð landsmönnum fyrir umhverfisvænni kjötvöru og grænmeti. Aðföng til landbúnað- ar á Íslandi koma að litlu leyti að utan. Þá hafa tilraunir hér á landi við kornrækt bæði til manneldis og ekki síður til fóðurgjafar gefið það góða raun að miklar líkur eru á að hægt verði að draga nokkuð úr inn- flutningi á fóðri á næsta áratug. Það er ekki bara verkefni þjóð- arleiðtoga að bregðast við þeim þeim vanda sem hlýnum jarðar er. Þó vandamálið sé hnattrænt geta allir lagt sitt af mörkum til þess að leysa það. Með því að leggja áherslu á að neyta umhverf- isvænna matmæla sem fram- leidd eru í nágrenninu er hægt að draga úr útblæstri gróðurhúsa- lofttegunda vegna vöruflutninga. Þar skiptir íslenskur landbúnaður miklu máli. Landbúnaður og loftslagsmál UMHVERFIS- MÁL Hörður Harðarson formaður Félags svínabænda SKATTUR Sigurður Pálsson viðskiptafræðingur SAMKEPPNI Ómar Helgason bóndi FERÐA- ÞJÓNUSTA Bryndís Kristjánsdóttir leiðsögumaður og stjórnarmeðlimur Félags leiðsögu- manna ➜ Rafbókavæðing hefur möguleika á að ná betur til yngri lesenda með minni tilkostnaði. ➜ En hvers vegna kaupa þessar afurðarstöðvar ekki bara beint af bændum fyrst MS er svona ósanngjarnt?

x

Fréttablaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.