Skessuhorn - 30.03.2011, Blaðsíða 10

10 MIÐVIKUDAGUR 30. MARS
Einu sinni var ort, Volga, Volga
mikla móða. Borg firð ing ar eiga
mikla móðu, Hvítá sem er móð­
urá margra bergvatns áa. Mál þing
um vatna svæði Hvít ár, bú svæði og
sjálf bærni til fram tíð ar, var hald­
ið í Reyk holti fyrr í þess um mán­
uði. Þing ið var hald ið í sam vinnu
Snorra stofu og Veiði mála stofn un­
ar. Fund ar stjóri var Óð inn Sig þórs­
son for mað ur Veiði fé lags Hvít­
ár og Lands sam bands veiði fé laga
en frum mæl end ur voru Þor steinn
Þor steins son á Skálpa stöð um, Sig­
urð ur Már Ein ars son, Guðni Guð­
bergs son og Ingi Rún ar Jóns son,
all ir starfs menn Veiði mála stofn un­
ar.
Arð ur nærri tvö hund ruð
millj ón ir
Berg ur Þor geirs son for stöðu­
mað ur Snorra stofu setti þing ið og
fól síð an Óðni Sig þórs syni fund­
ar stjórn. Fyrsti frum mæl andi var
Þor steinn Þor steins son sem rakti
veiðinýt ingu í Borg ar firði frá land­
námi og til dags ins í dag. Í er indi
Þor steins kenndi margra fróð legra
grasa. Með al ann ars að í forn um
bók um sé mest tal að um lax veiði
í Borg ar firði og Húna þingi sem
hann túlki svo að þar hafi lax veiði
ver ið meiri en á öðr um stöð um.
Þor steinn fór yfir þró un á veið um,
veið ar fær um og upp haf stang veiði
í Borg ar firði og á land inu öllu. Til
er veiði stöng, frá ár inu 1852, sem
Andr és Fjeld sted í Ferju koti eign­
ast og kenn ir bænd um að veiða með
slíku veiði tæki. Jafn framt nefndi
Þor steinn geymslu og vinnslu að­
ferð ir á laxi áður fyrr og hvaða þýð­
ingu þessi hlunn indi hafa, bæði
fyrr og ekki síst nú. Sam töl ur fyr­
ir nokkr ar ár í Borg ar firði gefa til
kynna að árið 2009 hafi arð ur til fé­
lags manna í veiði fé lög um í Borg ar­
firði numið sam tals 200 millj ón um
króna en þá eru brúttó tekj ur auð­
vit að tölu vert mik ið hærri. Nefndi
hann til gam ans vegna nýt ing ar á
laxi hér áður fyrr að sagn ir hermdu
að vinnu hjú hefðu sett sem skil­
yrði á sum um bæj um að ekki yrði
lax nema 2­3 í viku. Önn ur saga,
þessu tengd, hef ur einnig heyrst,
að hund ar hafi hlaup ið að heim­
an þeg ar þeir fundu lykt af soðn um
laxi. En hvern ig sem því hef ur öllu
vik ið við er ljóst að þessi hlunn indi
hafa ver ið Borg firð ing um afar dýr­
mæt að fornu og nýju.
Bú svæð in skipta
öllu máli
Næst ur á mæl enda skrá var Sig­
urð ur Már Ein ars son for stöðu­
mað ur úti bús Veiði mála stofn un ar á
Dala byggð ger ir út tekt
á rekstri Silf ur túns
„Hér eins og víða ann ars stað­
ar hef ur rekst ur dval ar heim il is­
ins ver ið þung ur og sveit ar fé lag ið
þurft að borga með því tals verða
pen inga á hverju ári. Ósk að hef ur
ver ið eft ir leið rétt ingu og að út­
tekt verði gerð á starf sem inni. Við
höf um ósk að eft ir þátt töku rík is­
ins í því, en við því hef ur ekki ver­
ið orð ið. Því á kvað sveit ar stjórn­
in að standa sjálf fyr ir út tekt inni,“
seg ir Sveinn Páls son sveit ar stjóri
Dala byggð ar í sam tali við Skessu­
horn, en nú ligg ur fyr ir út tekt­
ar skýrsla á rekstri hjúkr un ar­ og
dval ar heim il is ins Silf ur túns.
Það voru þær Guð rún J. Jóns­
dótt ir fram kvæmda stjóri Heil­
brigð is stofn un ar Suð aust ur­
lands á Horna firði og Jó hanna
S. Krist jáns dótt ir sér fræð ing ur
á heil brigð is sviði frá Há skól an­
um á Ak ur eyri sem voru fengn ar
til að vinna út tekt ina. Fram kem­
ur í skýrsl unni að mögu lega sé
hægt að hag ræða nokk uð í rekstri
Silf ur túns, m.a. með breyt ing­
um á vakta fyr ir komu lagi. Í skýrsl­
unni kem ur einnig fram, að sögn
Sveins, að sam kvæmt gild andi
við mið um eigi sveit ar fé lag ið rétt
á greiðsl um frá rík inu vegna fleiri
hjúkr un ar rýma í Silf ur túni en við­
ur kennt hafi ver ið.
Að spurð ur seg ir sveit ar stjóri
að láta muni nærri að Dala byggð
þurfi að greiða um 15 millj ón­
ir með rekstri Silf ur túns fyr ir síð­
asta ár. Deil an við rík is vald ið hef­
ur stað ið um að rík ið vill ein ung­
is greiða fyr ir átta hjúkr un ar rými
í Silf ur túni en heima menn hafa
talið að þau þurfti að vera á bil­
inu 10­12. „Í dag eru átta hjúkr­
un ar rými og sex dval ar rými á
heim il inu en hluti ein stak linga í
dval ar rým um er að fá hjúkr un ar­
þjón ustu án þess að rík ið taki þátt
í þeim kostn aði,“ seg ir Sveinn.
Út tekt ar skýrsl an verð ur á næst­
unni rædd inn an sveit ar stjórn ar
og einnig kynnt starfs fólki Silf ur­
túns, en þar starfa 23 í rúm lega 16
stöðu gild um.
þá
Vatna svæði Hvít ár í Borg ar firði:
Laxauð ug asta svæði á Ís landi
Vest ur landi. Hann fjall aði um bú­
svæði og bú svæða val ferskvatns fiska
í Borg ar firði á samt því hvaða teg­
und ir finn ast á svæð inu. Kom þar
margt merki legt fram eins og að
sum ar teg und ir lax fiska hafa held ur
ver ið að hopa úr vatna svið inu und­
an far in ár en aðr ar sótt í sig veðr­
ið í stað inn. Sér stak lega hafa menn
á hyggj ur af bleikju og jafn framt
af land námi flundru eða ó salúru
sem lík lega er nýjasti land nem inn.
Hún virð ist eta ým is legt og spurn­
ing hvaða á hrif það hef ur á við gang
ým issa stofna svæð is ins. Sig urð­
ur Már sagði að þeg ar kæmi að af­
komu ánna og getu þeirra til sjálf­
bærni skiptu bú svæð in miklu máli,
botn gerð in og sam setn ing vatns ins.
Vatna svæð ið er mynd að af dragám
og lind ám, að mest um hluta. Vatn­
ið væri af fjöl breytt um upp runa
sem skipti máli, en einnig mis jafn­
lega frjósamt og hita kært. Stað­
an væri mjög góð í þverám Hvít­
ár þeg ar kæmi að lax in um. Góð ar
end ur heimt ur og góð ir stofn ar. Að­
gerð ir sem hefðu leitt til bóta væru
með al ann ars stækk un fram leiðslu­
svæða með fisk vega gerð, svæða­
frið un, veiði til hög un, veið ar á flugu
og með slepp ing um á laxi. Upp taka
á net um úr Hvítá væri þó lík lega
stærsta fisk rækt ar að gerð sem fram­
kvæmd hefði ver ið á Ís landi. Hann
nefndi einnig að Hvítá væri sjötta
vatns mesta á lands ins við ós og um
400 kíló metr ar væru fisk geng ir í
Hvítá og hlið arám henn ar. Tutt ugu
pró sent af allri stang veiði lands ins
væri á svæð inu og ef árn ar vest ur
á Mýr um væru tald ar með, eins og
Langá in, þá færi tal an í 30%. Hér
væri laxauð ug asta vatna svæði á Ís­
landi og brýn asta verk efn ið væri að
tryggja sjálf bæra nýt ingu á Atlands­
haf s lax in um sem væri sá lax sem
veidd ur er í Borg ar firði.
Verð mæti lax ins
auk ist gíf ur lega
Guðni Guð bergs son fjall aði um
laxa stofna Borg ar fjarð ar tutt ugu
árum eft ir upp töku neta en bænd­
ur við bergvatns árn ar í Borg ar­
firði gerðu árið 1991 samn ing sín á
milli um að kaupa upp neta lagn ir af
Hvít ár bænd um, yfir göngu tíma lax­
ins. Guðni nefndi að verð á með al­
laxi í stang veiði væri gíf ur lega hátt,
reynd ar svo að fáar grein ar aðr­
ar næðu að toppa það. Að taka upp
net in á sín um tíma hefði því auk­
ið verð mæt in því stanga veidd ur lax
væri marg falt verð mæt ari en sá sem
veidd ist í net. Aukn ing í stang veiði
varð einnig með minnk andi neta­
veiði en ekki að sama skapi aukn ing
á afla og því hefðu stofn ar einnig
stækk að. Þum al fing urs regl an væri
sú að um 50% af göng unni, hvert
ár, virð ist veið ast. Í þeim sam an­
burði sem Veiði mála stofn un hef ur
gert á Borg ar firði og öðr um svæð­
um virð ist sem aukn ing in hafi orð­
ið meiri á þessu svæði en ann ars­
stað ar, vegna upp töku net anna úr
Hvítá. Jafn framt hefði ver ið sett
bann við lax veið um í sjó. Það hefði
ver ið mik il vægt skref í alla staði,
bæði vegna stofna, orð spors og
í mynd ar. Öll nýt ing á laxi verð ur
því í fersku vatni og þar af leið andi
gíf ur leg fiski rækt. Guðni nefndi
einnig að ef hvert laxap ar gæfi af sér
tvö af kvæmi, stæði stofn inn í stað.
Allt um fram það væri aukn ing og
að sama skapi rýrn un ef þessi fjöldi
næð ist ekki. Nátt úr an þyrfti ætíð að
njóta vafans, tryggja að bú svæði áa
séu full set in og haldi há marks fram­
leiðslu eft ir hvert for eldri.
Bleikj an að hverfa
Síð ast ur á mæl enda skránni var
Ingi Rún ar Jóns son. Hann ræddi
um rann sókn ir á bleikju sem hafa
far ið fram í Hvítá og uppi í Lamb­
eyr ar kvísl, sem er lít il á uppi í Hvít­
ár síðu. Þar virð ist bleikj an hrygna
en ekki dvelja lengi. Á stæð an fyr ir
þess um rann sókn um var ótti manna
um að bleikj an væri að hverfa og
virð ist sá ótti því mið ur eiga við
rök að styðj ast. Fylgst hef ur ver ið
með bleikj unni með rad íó merkj um
og hef ur á þann hátt mátt fylgj ast
með ferð um henn ar, bæði í Hvítá
og einnig út í Borg ar fjörð. Beit ar­
svæði fisks ins virð ist vera í Borg ar­
firði yfir sum ar tím ann en vet ur seta
að mestu neðst í vatna kerfi Hvít­
ár. Hún virð ist nýta sér ósa svæð ið
meira en talið var og verð ur kyn­
þroska í kring um þriggja ára ald ur­
inn. Er líða fer á haust ið fer bleikj­
an að fikra sig í átt til hrygn ing ar­
stöðv anna en er horf in það an aft ur
í kring um ára mót. Af hverju stofn­
inn hef ur minnk að svo mjög sem
allt bend ir til, hafa menn ekki greið
svör við. Frek ari rann sókna er þörf
á þess um fiski sem veidd ur var bæði
í net og á dorg veið um í geng um ís,
hér áður fyrr.
Pall borðsum ræð ur
og slit
Fram sögu menn sátu fyr ir svör­
um að ræð um lokn um. Á hugi á er­
ind um fjór menn ing anna var mik­
ill enda bæði hags mun ir og mik­
ill á hugi á veiði skap í hér að inu. Að
lokn um fyr ir spurn um þakk aði Óð­
inn Sig þórs son fram sögu mönn um
fyr ir þeirra fróð legu er indi, fund ar­
mönn um þátt tök una og sleit mál­
þing inu. Þótti þeim er sóttu, vel til
takast.
bgk
Fram sögu menn sem mættu frá Veiði mála stofn un. F.v. Sig urð ur Már Ein ars son for stöðu mað ur úti bús ins á Vest ur landi, Ingi
Rún ar Jóns son og Guðni Guð bergs son.
Berg ur Þor geirs son for stöðu mað ur
Snorra stofu setti mál þing ið og bauð
fram sögu- og fund ar menn vel komna.
Óð inn Sig þórs son for mað ur Vf. Hvít ár
og Lands sam bands veiði fé laga var
fund ar stjóri.
Þor steinn Þor steins son á Skálpa stöð-
um hef ur starf að lengi að veiði mál um
í hér að inu. Hann flutti afar fróð legt
er indi sem hann nefndi lax ar og laxa-
kall ar.