Skessuhorn - 21.11.2012, Blaðsíða 18

18 MIÐVIKUDAGUR 21. NÓVEMBER 2012
Það var í norð aust an næð ingi sem
blaða mað ur Skessu horns ók sem
leið lá upp gamla Borg ar hrepp­
inn skömmu eft ir dag mál fyr ir
tæp ri vik u síð an. Jörð var hvít og
úti skóf vind ur inn þjóð veg núm­
er eitt ör ugg lega. Er indi blaða­
manns að þessu sinni í Borg ar fjörð­
inn var að Brenni stöð um að heim­
sækja bræð urna Svein og Guð mund
Bjarna syni sem hafa ver ið á bú end­
ur á jörð inni í meira en hálfa öld.
Þeg ar að Brenni stöð um var kom­
ið knúði blaða mað ur dyra og eft ir
stutta stund kom Sveinn til dyra og
heils aði með handa bandi. ,, Gjörðu
svo vel og gakktu í bæ inn," sagði
Sveinn við skjálf andi blaða mann og
vís aði að svo búnu veg inn til stofu.
Sveini var tíð rætt um ill viðr ið sem
gekk yfir land ið þenn an morg un.
,,Við slepp um á gæt lega hér," sagði
Sveinn og und ir það tók blaða mað­
ur og rifj aði upp frétt ir morg uns ins
sem greindu frá vind hvið um allt að
70 m/s á nokkrum stöð um á land­
inu. Allt var þó með kyrr um kjör­
um í hlýrri stof unni á Brenni stöð­
um og fljót lega kom Guð mund­
ur einnig, bauð góð an dag inn og
sett ist hjá bróð ur sín um og blaða­
manni.
Tóku snemma þátt
í bú störf um
Guð mund ur og Sveinn eru fædd ir og
upp ald ir í Eski holti í Borg ar firði. Guð­
mund ur er fædd ur árið 1929 og Sveinn
árið eft ir. For eldr ar þeirra hétu Bjarni
Sveins son og Krist ín Guð munds dótt ir
og voru þau bænd ur í Eski holti á samt
Finni Sveins syni, bróð ur Bjarna, og
eig in konu hans Jó hönnu Mar íu Krist­
jáns dótt ur. Bjarni og Finn ur voru frá
Kols stöð um í Mið döl um, syn ir hjón­
anna Sveins Finns son ar og Helgu Ey­
steins dótt ur, og áttu þeir fjöl mörg
systk ini, þeirra á með al Ás mund
Sveins son mynd höggv ara. Krist ín var
aft ur á móti frá Skálpa stöð um í Lund­
ar reykja dal, dótt ir Guð mund ar Auð­
uns son ar hrepp stjóra og Guð bjarg­
ar Ara dótt ur ljós móð ur. Þeir bræð ur
eiga því kunn ætt menni í ætt boga sín­
um. Árin í Eski holti voru góð að sögn
bræðr anna en bær inn var í al fara­
leið líkt og Brenni stað ir nú, við þjóð­
Á þriðja hund rað mættu í blóð­
syk ur s mæl ingu í versl un ar mið­
stöð ina við Smiðju velli á Akra nesi
sl. laug ar dag. Það var deild Fé lags
syk ur sjúkra á Vest ur landi, Lions­
klúbb ur inn á Akra nesi og Ap ó tek
Vest ur lands sem stóðu fyr ir mæl­
ing unni. Að sögn Jóns Sól mund­
ar son ar for manns deild ar Fé lags
syk ur sjúkra var að sókn in góð og
já kvætt hversu marg ir vildu láta
fylgj ast með þess um heil brigð­
is þætti. Jón seg ir að nokkrum
hafi ver ið ráð lagt í kjöl far nið ur­
stöðu mæl inga að leita lækn is eða
láta mæla blóð syk ur inn að nýju
á fastandi maga. Þess má geta að
sama dag var einnig boð ið upp á
blóð syk ur s mæl ingu í Smára lind
í Kópa vogi og mættu þar 1150
manns. Hlut falls lega var því mæt­
ing in á Akra nesi mjög góð. mm
Arn ar Freyr Jóns son, son ur Jóns Sól mund ar son ar, á samt Láru Gísla dótt ur
hjúkr un ar fræð ingi fóru með blóð syk ur s mæl inn í Brekku bæj ar skóla í síð ustu
viku í til efni Al þjóða dags syk ur sjúkra. Voru marg ir nem end ur og starfs menn
skól ans sem nýttu sér það.
Vel mætt í
blóð syk ur s mæl ingu
Jón Sól mund ar son mæl ir hér blóð syk ur inn í Lions mann in um Gesti Svein­
björns syni sem að stoð aði við mæl ing arn ar á laug ar dag inn á samt fleir um.
Hafa ver ið í bú skap í hálfa öld
Sveinn og Guð mund ur Bjarna syn ir á Brenni stöð um tekn ir tali
veg eitt. ,,Tölu verð um ferð var fram­
hjá bæn um á þess um árum en þarna lá
þjóð leið in norð ur, en þó ekk ert mið­
að við um ferð ina sem er í dag fram hjá
Brenni stöð um. Eski holts fólk stund aði
hefð bund inn bú skap á þess um árum
en búið þótti ekki lít ið þar sem tvær
fjöl skyld ur bjuggu á bæn um. Sam tals
voru þar um tutt ugu kýr og svo nokk­
uð af sauð fé. Við tók um ung ir þátt í
bú störf um heima, hirt um dýr in og
sinnt um heyslætti," seg ir Sveinn um
æsku ár in í Eski holti.
Fengu konfekt
frá her mönn um
At burð ir í heims mál um settu sinn svip
á bernsku ár in í Eski holti. Í maí 1940
her námu Bret ar Ís land með það að
mark miði að verja land ið gegn mögu­
legri inn rás Þjóð verja. Fá ein um mán­
uð um síð ar var sveit frá her námslið­
inu send í Borg ar nes til að sinna land­
vörn um í hér að inu. Með al varnar úr­
ræða her námsliðs ins var að koma fyr­
ir sprengju hleðsl um á brúm í Borg ar­
firði, m.a. Hvít ár brú í ná grenni Eski­
holts og stunda eft ir lit í upp sveit um.
Af þess um sök um voru um svif her­
manna um tals verð við Eski holt. Her­
flokk ar hafi ver ið á stöð ugu sveimi
um svæð ið í eft ir lits ferð um. ,,Bret­
arn ir settu upp sand poka virki á vega­
mót um Borg ar nes veg ar ins og þjóð­
veg ar ins og þá voru þeir af ein hverj­
um or sök um með bragga á móti Stað,
eða Stað ar hús um eins og bær inn heit­
ir í dag. Í bragg an um voru þetta fjór­
ir til fimm her menn að jafn aði," seg ir
Sveinn en á þess um árum lá eini veg­
ur inn til Borg ar ness frá þess um vega­
mót um. ,,Ekki er ég viss um hvað þeir
voru að gera í bragga hjá Stað ar hús­
um, þar sem Stað ur var nokk uð úr
leið, nokkrum kíló metr um frá þjóð­
veg in um," bæt ir Sveinn við. ,,Auk þess
gátu þeir ekki far ið mik ið ef það var
blautt, þannig að þetta var frek ar sér­
stök stað setn ing," bæt ir Guð mund­
ur við. ,,Þó gat ver ið að bæki stöð in
hafi ver ið varð stöð, hún tengd Borg­
ar nesi með tal stöð. Því hafi þeir geta
lát ið fé laga sína vita ef t.d. flug vél ar
ó vin ar ins væru á lofti," seg ir Sveinn.
Bræð urn ir segja að her menn irn ir sem
voru í Borg ar firði hafi átt erfitt með
að venj ast ís lensk um að stæð um, sem
voru þeim aug ljós lega fram andi. ,,Eitt
skipti voru nokkr ir þeirra á ferð í bíl
hér fram hjá bæn um. Þeir urðu fyr ir
því ó happi að velta bíln um ofan í Eski­
holts læk inn hér skammt hjá. Fólk ið í
Eski holti kom þeim til að stoð ar, lét
þá fá hrein föt til skiptana. Þetta var
um vet ur þannig að þeir voru kald­
ir og hrakt ir. Her menn irn ir voru afar
þakk lát ir fyr ir þessa hjálp og laun uðu
okk ur í Eski holti síð ar með konfekti
í rósa dalli þeg ar þeir skil uðu föt un­
um," seg ir Sveinn sem bæt ir því við að
stund um náðu þeir bræð ur að sníkja
sér far með her bíl um á leið is í skól ann,
sem fram fór í fé lags heim il inu Val felli.
Eru bræð urn ir sam mála um að þeir
her menn sem þeir höfðu kynni af hafi
ver ið prýð is menn.
Tan kvæð ing in
ruddi braut ina
Það var árið 1958 sem bræð urn ir
fluttu að Brenni stöð um. Þar tóku þeir
við á höfn fyrri á bú enda, 11 kýr og um
100 kind ur. Þeir hófust strax handa
við að byggja nýtt fjós á bæn um en þar
var áður torf fjós. Hug ur bræðr anna
stóð til þess að stækka bú stofn inn og
eft ir nokk ur ár voru þeir komn ir með
20 mjólk andi kýr, en þann fjölda kúa
höfðu þeir að jafn aði árin þar á eft­
ir. Fjár stofn inn var einnig stækk að­
ur og fór í um 400 kind ur þeg ar mest
var. Bræð urn ir byggðu sér af þess um
sök um nýtt fjár hús árið 1966. Ó hætt
er að segja að þeir hafi upp lif að tím­
ana tvenna í land bún aði. Ekki höfðu
þeir ver ið mörg ár í bú skap þeg ar
tan kvæð ing in svo kall aða knúði dyra.
Nú skyldi mjólk ekki leng ur safn að
í mjólk ur brúsa, held ur beint í kæld­
an mjólk ur t ank í fjósi sem tank bíll frá
Mjólk ur sam lagi Borg firð inga flytti
með sér í mjólk ur bú ið í Borg ar nesi
til frek ari vinnslu. ,,Þeg ar við eign uð­
umst Brenni staði keypt um við strax
mjalta græjur sem voru í fjósi skammt
frá Hamri, við hlið ina á kók dósinni
frægu. Þar var sum ar fjós þeirra Borg­
nes inga sem voru með kýr. Þess ir
menn geymdu kýr sín ar að Hamri yfir
sum ar ið. Sér stak ur mað ur sá um að
hirða kýrn ar og mjólka, og fengu eig­
end ur kúnna það an senda mjólk nið ur
í Borg ar nes," seg ir Sveinn. ,,Það var
svo einn morg un árið 1965 að Sig urð­
ur Guð brands son mjólk ur bús stjóri í
Borg ar nesi birt ist á hlað inu hjá okk ur
og vildi að við fengj um tank í til rauna­
skyni. Úr varð að við feng um okk­
ur mjólk ur t ank, 400 lítra Wed holms
tank frá Sví þjóð, og vor um við með
þeim fyrstu í hér að inu til að tan kvæð­
ast," bæt ir Sveinn við. ,, Þetta var mik­
il breyt ing," skýt ur Guð mund ur inn í,
"sér stak lega með til liti til þrifa, en það
fór ó heyri leg ur tími í að þrífa mjólk­
ur brús ana aft ur og aft ur, og flytja þá
fram og til baka af brúsa palli." Sveinn
bæt ir því við að nokk ur and staða var
við tan kvæð ing una í fyrstu með al
margra bænda, helst á þeim for send­
um að veg ir að bæj um þóttu ekki sér­
lega góð ir fyr ir stóra tank bíla. Upp
hafi kom ið krafa um að veg ir yrðu lag­
að ir og burð ar þol þeirra auk ið. Tan­
kvæð ing in ruddi því braut ina í hin­
um dreifðu byggð um í mörgu til­
liti, en í Borg ar firði átti hún sér meira
og minna stað á ár un um 1965­1975
og þótti mik ið fram fara spor með al
bænda.
Mik il hugs un á bak við
verk Ás mund ar
Föð ur bróð ir Brenni staða bræðra var
Ás mund ur Sveins son mynd höggv ari
sem er með al þekkt ustu lista manna Ís­
lend inga. Hans þekkt ustu högg mynd ir
voru af fólki við ein föld störf en einnig
sótti hann inn blást ur í forn sög urn ar í
list sköp un sinni, t.d. í Ís lend inga sagn­
ir. Ás mund ur gerði að stór um hluta
abstrakt verk en verk hans þykja stór­
brot in og sér lega myn dauð ug líkt og
verk in ,, Kreppa" og ,,Fýk ur yfir hæð ir"
bera með sér. Bræð urn ir greina frá því
að þeir hafi nokkrum sinn um heim­
sótt frænda sinn á vinnu stofu hans í
Sig túni í Reykja vík og hafi Ás mund ur
ætíð tek ið vel á móti þeim. Ás mund ur
sýndi þeim oft ar en ekki verk sín og að
hverju hann væri að vinna þá stund ina.
Þá átti hann til að út skýra fyr ir þeim
hvaða hug mynd ir byggju að baki ein­
stök um verk um. ,,Við skild um sum
verk hans ekki í fyrstu, þau voru mörg
mjög fram andi. En svo þeg ar hann
hóf að út skýra þetta kom margt í ljós.
Til dæm is virð ist verk ið Vatns ber inn
ein falt við fyrstu sýn, fyr ir ferða mik­
ið verk þar sem þung lama leg kona er
að bera vatn. Ás mund ur út skýrði fyr ir
okk ar að þarna væri hann að lýsa erf­
iðri vinnu sem marg ar kon ur sinntu
á Ís landi hér áður fyrr, að bera vatn í
öll um veðr um inn í bæ, kannski oft á
dag. Fatn að ur fólks var ekki með besta
móti, kannski oft blaut ur, jafn vel freð­
inn, og því var raun in enn meiri ef fólk
var að bera þung ar vatns föt ur í köld­
um föt um kannski lang ar leið ir milli
lækj ar og bæj ar," seg ir Sveinn. ,, Svona
var lífs bar átt an bara, og þetta vildi Ás­
mund ur sýna," seg ir Guð mund ur.
Þing mað ur slær tún in
Bræð urn ir segj ast una sín um hag vel
að Brenni stöð um. Í dag hafa þeir um
100 kind ur en kúa bú skap hættu þeir
fyr ir þrem ur árum síð an. ,,Við höf­
um féð á fram til að hafa eitt hvað fyr ir
stafni, það er á gætt," seg ir Guð mund­
ur. Hey skap ur hef ur einnig minnk að
hjá bræðr un um í sam ræmi við þetta og
hafa þeir leyft öðr um bænd um að nýta
tún in í landi sínu. ,,Þver holta menn á
Mýr um nýttu tún in okk ar í sum ar. Og
þá gerð ust sögu leg ir at burð ir. Þing­
mað ur okk ar, Ás mund ur Ein ar Daða­
son, kom í eitt skipti og sló tún hér fyr­
ir föð ur sinn sem er einn eig andi Þver­
holta bús ins. Þetta er í fyrsta skipti sem
þing mað ur slær tún á Brenni stöð um,
svona breyt ist tím inn skemmti lega,"
seg ir Sveinn að end ingu. hlh
Verk ið Vatns ber inn eft ir Ás mund
Sveins son, föð ur bróð ir Brenni staða­
bræðra.
Bræð urn ir Sveinn og Guð mund ur Bjarna syn ir bænd ur á Brenni stöð um.
Brenni stað ir.