Þjóðlíf - 01.10.1987, Blaðsíða 38

INNLENT
JENS ALEXANDERSSON A
Odæmigerð
• Inga Snæland: „Gætu sleppt einu kampavinsglasi!“.
Fjögurra barna ung móöir
SVO SEM SEGIR í grein Baldurs Kristjánssonar hefur frjósemi
íslendinga farið hríðlækkandi undanfarin 30 ár - fæðingartíðni er
orðin það lág að með sama áframhaldi mun þjóðin ekki ná því að
endurnýjast. Fyrir um 25 árum átti hver kona að jafnaði um fjögur
börn; nú er meðaltalið 1.9 börn.
Inga Snæland eignaðist sitt fjórða barn í septembermánuði - en
ætlar líka að láta þar við sitja. Hún er aðeins 28 ára gömul, en segist
nú þegar vera búin að sinna skyldu sinni við samfélagið! Börn hennar
og eiginmannsins, Óla Más Guðmundssonar, eru átta, sex og þriggja
ára fyrir utan hinn nýfædda svein. Pau eru búsett í Ólafsfirði.
Aðspurð segir Inga að yngsta barnið sé skipulagt slys; hún hafi alla
tíð stefnt að því að eignast þrjú börn, jafnvel fjögur, en kannski ekki
endilega á þessum tíma. Á þessum tímum er sjaldgæft að hitta konur
sem gefa út yfirlýsingar af þessu tagi - er hún barnagæla?
Hún brosir hamingjusamlega og segir að þetta sé alltaf jafn
yndislegt. „Sarna hversu mörg þau eru." En hún vill ekki fleiri.
Hún segir að fólk gefi sér engan tíma til neins núorðið. „Það eru
allir að berjast í bökkum við að eignast sem mest," segir hún.
„Annars er þetta talsvert öðru vísi úti á landi finnst mér heldur en hér
í Reykjavík. Úti á landi er algengt að konur eigi þrjú börn, og þar
ríkja önnur viðhorf í garð barneigna heldur en hér í höfuðborginni.
Börn þykja fyrir í Reykjavík."
Inga segir að stjórnvöld mættu margt af Svíum læra í sambandi við
aðstoð í garð barnafólks. Þau mættu gera miklu meira en gert er til að
létta undir með barnafólki og ungum mæðrum - „þeir gætu t.d. sleppt
einu kampavínsglasi í einhverri veislunni og látið okkur hafa í stað-
inn."
hefur tjölgað um 35% á aðeins 4 árum.
Borgarsjóður sparar stórfé á þessari þróun,
því foreldrar (aðrir en einstæðir) kosta að
öllu Ieyti dagvistun hjá dagmæðrum. Með
þessu móti hefur yfirvöldum tekist að halda
tjárframlögum sínum því sem næst óbreytt-
um að raungildi í 5 ár eða lengur (Árbók
Reykjavíkurborgar, 1986). Annað sem hef-
ur enn frekar grafið undan dagvistarkerfinu
eru lág laun til fóstra og starfsfólks. Hlutfall
starfskrafta með uppeldismenntun fer jafnt
og þétt minnkandi.
Þrátt fyrir að dagvistarheimilin búi nú
þegar við fjársvelti leita ráðamenn allra leiða
til að losa sig enn frekar við þennan rekstrar-
lið. Rætt er um að koma rekstrinum í hendur
einkaaðila. Borgarstjóri hefur sagt að e.t.v.
væri best að leggja dagvistarheimilin niður í
sinni núverandi mynd, en afhenda foreldrum
þess í stað þá upphæð sem borgarsjóður
greiðir til þessa málaflokks. Ef upphæðinni
væri deilt á milli allra barna í Reykjavík á
aldrinum 0-6 ára kæmu tæpar 1500 krónur á
mánuði í hlut hvers barns (Á.R., 1986). All-
ar ráðagerðir í þessa veru fela í sér gífurlegan
kostnaðarauka og óöryggi fyrir smábarna-
foreldra. Fjársveltistefna ráðamanna er farin
að bera ávöxt, þó beiskur sé hann. Mánaðar-
gjald á einkadagheimili sem starfrækt er, er
17.000 krónur fyrireitt barn á mánuði.
Engum dettur í hug að spyrja smábarna-
foreldrana álits á hvers konar dagvistun þeir
kjósa sjálfir fyrir börnin sín. Skv. „Jafnréttis-
könnun í Reykjavík 1980-1981" (Kristinn
Karlsson, 1982) taldi fólk dagmæður lang-
lakasta dagvistarkostinn. Leikskólar nutu
langmests álits. (60% aðspurðra taldi þá
besta).
Lesendur kunna að spyrja: Hvernig
stendur á að þetta unga fólk læturekki meira
í sér heyra úr því það er beitt svona miklu
harðræði? Svarið við spurningunni er tví-
þætt:
Smábarnaforeldrar eru að jafnaði ungir
að árum. Þeir eru ekki í áhrifastöðum í þjóð-
félaginu. Hve margir alþingismenn teljast til
ungs barnafólks? Hve margir í borgarstjórn?
Hve margir í stjórn dagvistar í Reykjavík?
Og svo mætti áfram telja.
Hópurinn er mjög sundurleitur og hefur
því engan öflugan málsvara, svo sem verka-
lýðshreyfinguna, sem gætir hagsmuna þeirra.
Álit annarra (t.d. eldra fólks, sem ól upp
sín börn við gjörólíkar aðstæður) í dagvistar-
málurn og öðrum málum sem varða barna-
tjölskyldur, vega miklu þyngra en vilji barna-
fólksins sjálfs. Smábarnaforeldrarnir eru
seinast spurðir álits. Skeytingarleysi gagn-
vart barnafólki getur hins vegar orðið þjóð-
inni dýrkeypt.
AFLEIÐINGARNAR. Hér hafa verið skýrð-
ar orsakir og afleiðingar lækkandi frjósemi.
Vegna þess hve þjóðfélagsmótun er skamnit
á veg komin er lækkandi frjósemi með öllu
ótímabær hér á landi. Er fram líða stundir
munu afleiðingarnar varpa dökkum skuggaa
allt þjóðlífið.
Þjóðskipulagið hefur breyst á aðeins fáum
áratugum úr þjóðlélagi þar sem verulegt
gagn var að börnum í þjóðfélag þar sem engu
er líkara en börn séu jafnt vinnuveitendum.
stjórnvöldum sem foreldrum til ama.
Konur eru settar í þá erfiðu stöðu að
verða að velja milli launavinnu og barneigna.
Vegna skorts á heildarstefnu í barna- og
fjölskyldumálum hafa óeðlilega miklar álög'
ur verið settar á herðar ungs barnafólks-
Viðhorf ráðamanna og þorra fólks eru þann-
ig að ekki þykir við hæfi að hlúa sérstaklega
að börnunt og ungu barnafólki. Opinbef
dagvistun, og annað sem er börnunt og barn-
eignum til hagsbóta, þykir of dvrt fyr,r
skattborgarana. Kostnaðinum er því vísað ■
vaxandi mæli á foreldrana. Sífellt tleira ung1
fólk telur hins vegar að barneignir seu
keyptar of dýru verði. Þar við situr.
Islendingar geta snúið þessari háskalegu
þróun við með því að marka stefnu í barna'
og tjölskyldumálum, þar sem barneignirerU
aftur gerðar aðlaðandi. Það er að storka °r'
lögunum að virða hagsmuni barna og barna
fjölskyldna að vettugi. Nálúsarháttur í galC
barna hefnir sín fyrr eða síðar.
• Baldur Kristjánsson
36