Þjóðlíf - 01.02.1990, Side 68

VÍSINDI
UMSJÓN HÁLFDAN
ÓMAR
HÁLFDANARSON OG
ÞURÍÐUR
ÞORBJARNARDÓTTIR
Erfða-
tækni
og vín-
gerð
Við framleiðslu eðalvína þarf
góðar vínþrúgur, réttan jarð-
veg og kunnáttu. Vínfram-
leiðendur í Frakklandi og víð-
ar hafa nú snúið sér til erfða-
tækninnar til að leysa vanda
sem hefur vaidið því að marg-
ar milljónir lítra af góðu víni
fara til spillis á ári hverju.
Við bruggun þrúgnanna er
yfírleitt sett í löginn sér-
stakt, sérvalið ger til að fá þau
víngæði sem sóst er eftir. Það
er yfirleitt nefnt gerstartari eða
gerræsir. Flestir framleiðend-
ur nota til þessa ger sem er
framleitt í stórum stíl undir
ströngu eftirliti. Stærsti ger-
framleiðandi í heiminum er
fyrirtæki eitt í Montreal í Kan-
ada. Það hefur nýlega sótt um
leyfi hjá frönskum yfirvöldum
til að prófa ger sem framleitt er
með erfðatækni. (Það er al-
gengur misskilningur að ger
séu gerlar (bakteríur). Gerið er
af ætt sveppa og telst til ger-
sveppa. Þeir eru einfrumungar
sem fjölga sér með einfaldri
skiptingu.)
Mikið vín fer forgörðum
vegna óheppilegs, náttúrulegs
gers sem er fyrir á hýði vín-
þrúgnanna og nær yfirhönd-
inni í gerjunarkerjunum. Það
fjölgar sér við gerjunina og gef-
ur frá sér eiturefni sem drepa
startarana og eyðileggja bragð
Þrúgnatínsla í Beaujolais-héraði í Frakklandi.
vínsins. Áður var engin ein-
föld aðferð til sem kom í veg
fyrir að þetta gerðist. Það kom
þó fyrir að aðskotagertegundir
bættu bragðgæði vínsins og
þær hafa þannig reynst nota-
drjúgar. Vínframleiðendur
notuðu stundum þessar ger-
tegundir sem startara árið eft-
ir. Nú eru mörg víngeraf-
brigða á markaðnum til kom-
in, a.m.k. að hluta, á þennan
hátt.
Hagkvæmu, náttúrulegu af-
brigðin mynda þó enn eitur-
efni en þau rýra þó ekki gæði
vínsins. Þau stuðla hins vegar
að því að halda öðrum aðskota-
afbrigðum á þrúgunum í skefj-
um, þó ekki öllum. Þar kemur
erfðatæknin til sögunnar. Nú
er reynt að gera startarana með
öllu ónæma fyrir eiturefnum
annarra gertegunda. Það er
gert með því að einangra genin
sem mynda eiturefnin úr
hættulegu afbrigðunum.
Hlutum úr þeim er síðan kom-
ið fyrir í næmum gerstofnum
og þannig fást ný afbrigði af
þeim. Prófanir sýna að þetta
ger þolir vel eiturefni og vín-
smakkarar hafa lýst því yfir að
vín sem framleitt var í litlum
mæli með þessu geri hafi verið
óspillt og hið ágætasta.
Móhár (e. mohair) fæst af
tyrkneskri geitartegund
(Capra angorensis), angóru-
geitinni, sem kennd er við
hérað í Tyrklandi er áður hét
Angora (nú Ankara). Angóru-
geitin er oftast hvít, líkt og
tíbetska kasmírgeitin, en hin
fyrrnefnda sker sig frá öllum
öðrum kynjum í því að reyfið
er eingöngu úr löngum (allt
að 30 cm), afar fíngerðum,
silkigljáandi og bylgjóttum
hárum en er laust við grófar
illhærur.
Þessi gerð ullar virðist hafa
komið fram við stökk-
breytingu, líkt og átt hefur sér
stað hjá sumum langhærðum
Angóruullin fró
sauðfjárkynjum, en enginn
veit hvenær það hefur verið.
Það er þó ljóst að þessi eigin-
leiki er ríkjandi hjá kynblönd-
uðum dýrum.
Uppruni angórugeitar er
einnig hulinn nokkurri þoku.
Hún virðist hafa komið fram í
Tyrklandi síðla á miðöldum en
orðið móhár er þó dregið af
arabísku orði (Makhayar) en
ekki tyrknesku. Fyrstu heim-
ildir um angórugeit í Evrópu
eru frá 1554 og angóruull barst
til álfunnar um öld síðar með
hárkollumeisturum sem
kynntu gæði ullarinnar. Tyrk-
ir bönnuðu hins vegar útflum-
ing á óunninni ull allt til 1820.
Á 19. öld jókst eftirspurn til
mikilla muna og Tyrkir brugð-
ust við með því að kynblanda
angórugeitur við önnur inn-
lend kyn.
Hver þráður í angóruull er
um 30 míkrómetrar að þykkt,
sem er tvöfalt meira en hjá
kasmírgeit. Angórugeitur fara
ekki úr reyfinu og eru þær því
klipptar tvisvar á ári. Angóru-
ullin er ekki jafn verðmæt og
kasmírull en á móti kemur að
hver angóruskepna gefur af sér
meiri ull en hver kasmírgeit.
ngórugeitur voru fyrst
fluttar út frá Tyrklandi
1838 til Suður-Afríku, og til
Bandaríkjanna bárust þær tíu
j
68 ÞJÓÐLÍF