Þjóðlíf - 01.04.1991, Page 8

INNLENT
VIÐEYJARUNDRIÐ
Ný stjórn á teikniborðinu frá þvífyrir kosningar? Sérstœð kosningabarátta.
Viðeyjarstjórn á undraskömmum tíma. Alþýðuflokkurinn í stjórn gegn vilja
kjósenda sinna? Vargöld í vœndum. Víðtœkur ótti við okurvexti og verðbólgu
ÓSKAR GUÐMUNDSSON
Stjórnarmyndun tók undraskamman
tíma. Og þegar leiðtogarnir tveir settust
að kveldi fyrsta dags ríkisstjórnarinnar á
rauðan sófann, ættarveldissófann frá
nítjándu öld, fannst flestum eins og ríkis-
stjórnin væri þegar orðin aldin að árum.
—Þessi einmanalega stjórn frá Viðey átti
sér aðdraganda sem að nokkru leyti má
rekja til kosningabaráttunnar.
osningabaráttan fór hægt af stað.
Óneitanlega setti það strik í reikn-
inginn að Sjálfstæðisflokkurinn skipti um
formann skömmu fyrir kosningar. Það
hefur áreiðanlega ýtt undir nýja herlist
Sjálfstæðisflokksins, —að koma hvergi
með ákveðna stefnu í neinu máli. Með
þessu móti gat flokkurinn haldið ákveð-
inni mýkt í ímynd sinni þó honum hafi
verið brugðið um stefnuleysi. Flokkurinn
varð óræðari fyrir vikið og margir töldu
þetta há honum síðustu dagana fyrir kosn-
ingar, —þá er stefnuleysið byrjaði að
hrópa framan í frambjóðendurna. Hitt
kann og að vera að harðari stefnumótun
hefði stuðað væntanlega kjósendur og
flokkurinn tapað enn meira á því en þeirri
óræðu ímynd sem hann hélt allt til enda
kosningabaráttunnar.
Fráfarandi stjórnarflokkar lentu
snemmendis í hár saman og keyrðu ekki
eftir þeim brautum sem beinast lágu til
áframhaldandi stjórnar. Margir höfðu
bent á að Sjálfstæðisflokkurinn hagnaðist
mest á sundurlyndi flokkanna og því væri
þeim sæmst og happadrýgst að reyna að
sýna samstöðu. Það gerðu þeir ekki og
Sjálfstæðisflokkurinn gat sett gömlu plöt-
una um sundurlyndið á fóninn síðustu
dagana fyrir kosningar, þó sá sinfónn
hefði ekki jafn trúverðugan hljómgrunn
og oft áður. Að mörgu leyti átti Alþýðu-
bandalagið frumkvæði í herferð á hendur
Alþýðuflokknum, m.a. í Reykjanesi og
seinheppin og síðbúin skeyti Framsóknar-
flokksins til kratanna bættu ekki úr skák.
Iflestu tilliti háði Alþýðubandalagið
lang faglegustu kosningabaráttunna.
Það notfærði sér Ólaf Ragnar Grímsson
óspart í áróðri og keyrði á snyrtilegum og
ísmeygilegum auglýsingum auk þess sem
ýmsar afhendingarsermoníur spiluðu
undir. En flokkurinn veigraði sér ekki
heldur við að gera sem mest úr meintum
ágreiningi við Alþýðuflokkinn með alvar-
legum afleiðingum.
Framsóknarflokkurinn átti í meiri erf-
iðleikum en framan af kosningabaráttunni
virtist flokkurinn vera í greinilegri sókn,
enda með vinsælasta stjórnmálamann
þjóðarinnar í forsæti. Einhvern veginn
náði hin sterka staða Steingríms Her-
mannssonar ekki að halda sókninni út
kosningabaráttuna. Álykta má að flokkur-
inn hafi gert strategísk mistök með því að
fá ekki Steingrím til framboðs í Reykja-
vík. Og feilnótur um Evrópubandalagið
og þjóðrembusláttur síðustu daga fyrir
kosningar drógu mjög máttinn úr flokkn-
um.
Alþýðuflokkurinn var lengi að fara af
stað í kosningabaráttunni. Og þrátt fyrir
að mörgu leyti góða málefnastöðu létu
talsmenn hans eins og þeir væru alltaf í
vörn. Ef til vill má skýra það eftir á með
því að Viðeyjarförin hafi þegar verið
ákveðin og flokkurinn því átt erfitt með að
sýna sitt rétta andlit? Síðustu daga féll
flokkurinn í sama farið og samstarfsflokk-
arnir; með hnýfilyrðum og brigslum í
þeirra garð.
Samtök um kvennalista háðu hefð-
bundna kosningabaráttu í þriðja sinn en
þó mátti greina að reynslan er farin að
segja til sín. Hnignandi gengi sýnir að
Kvennalistinn er ekki eilífðarvél fremur
en aðrir flokkar. Samt sýndi reynslan sig
enn betur að afloknum kosningum.
Smáflokkarnir sýndu og sönnuðu að
þeir eru styrkur fyrir lýðræðið en mörgum
fannst það ansi tímafrek sönnun í kynn-
ingarþáttum. Að ýmsu leyti voru þeir þó
að segja hluti sem voru frekar í samræmi
við það sem háttvirtir kjósendur voru að
segja en stærri stjórnmálaflokkar.
argt var sérstætt við kosningabar-
áttuna. Þetta var í fyrsta skipti í
manna minnum að umræðan var ekki
bundin einhverjum tilteknum erfiðum
málum og aðstæðum; óðaverðbólgu, verk-
föllum, verðhruni á mörkuðum, úrsögn
úr Nató eða öðru álíka erfiðu viðfangs.
Þvert á móti var nú siglt lygnan sjó. Þetta
gjörbreytti kosningabaráttunni. Vegna
þessa héldu margir að nú yrði tækifærið
notað til að ræða hinar ýmsu leiðir þjóðar-
innar til hagsældar og framtíðar en sú von
brást að mestu. Tækifærið var ekki notað.
Kynningar sjónvarpsins úr kjördæm-
um ollu mörgum hugarangri. Svo berlega
kom í ljós ginnungagap milli þéttbýlis-
kjördæmanna syðra og svonefndra lands-
byggðarkjördæma. Víða virðist ekki litið
svo á að stjórnmál snúist um leikreglur og
mismunandi lífsviðhorf. Þau snúast meira
um reddingar. í kynningarþáttunum kom
oft fram að kjósendur létu í ljós vilja sinn
um að þingmennirnir redduðu bryggju-
sporði hér, vegaspotta þar. Að sönnu
kvörtuðu kjósendur undan miðstýringu
að sunnan og fírringu valdsins en samtím-
8 ÞJÓÐLÍF