Þjóðlíf - 01.04.1991, Qupperneq 16

SKAKMENN
VERJAST TÖLVUM
Þungir þankar, — eða innrás vélanna í skákheiminn. — Um árabil hafa menn
veltfyrir sér þeim möguleika að tölvur yrðu notaðar til að rannsaka biðskákir —
sá möguleiki hefur orðið nœrtœkari með árunum þótt slíkt teldist vitaskuld
argasta svindl
ÁSKELL ÖRN KÁRASON
Ein af þeim fjölmörgu þjóðsögum sem til
eru um uppruna skáklistarinnar er á þá
leið að hirðmaður indversks fursta hafi
fundið hana upp til að stytta stundir kol-
lega sinna. Þegar drottinn hans vildi
verðlauna hann fyrir þessa snjöllu upp-
finningu baðst hinn lítilþægi hirðmaður
undan gulli og gimsteinum en óskaði sér
í staðinn nokkurra hrísgrjóna; fjöldi
þeirra skyldi samsvara fjölda reita á
skákborðinu, þannig að hann fengi eitt
fyrir fyrsta reit og síðan tvöfaldaðist tala
þeirra fyrir hvern reitanna 64.
etta fannst furstanum sanngjörn
krafa og taldi sig raunar sleppa frem-
ur vel. Gleði hans dvínaði þó verulega
þegar farið var að reikna nánar út endur-
gjaldið. í ljós kom að þetta var meiri fjöldi
hrísgrjóna en hægt var að safna saman í
gjörvöllu ríki hans.
í þessari sögu er ýjað að margbreytileika
skákarinnar og jafnframt því að hún er til
muna flóknara fyrirbrigði en sumir leik-
menn virðast halda. Þrátt fyrir að svo mik-
ið sé teflt sem raun ber vitni og þúsundir
manna stundi yfirgripsmiklar skákrann-
sóknir eru engar líkur á að allar stöður
verði kannaðar til þrautar í nánustu fram-
tíð.
Við lifum á tölvuöld eins og alþjóð er
kunnugt og það á einnig við um skákheim-
inn. Þar vinna tölvurnar lönd eins og víð-
ast annarsstaðar. Það er þó ekkert nýtt að
reynt sé að búa til skákvélar. Seint á átj-
ándu öld lét ungverski baróninn von
Kempelen smíða vélmenni eitt ógurlegt
sem nefnt var „Tyrkinn“ vegna þess að
það klæddist tyrkneskum þjóðbúningi.
Þetta ferlíki var flutt milli borga í Evrópu
og raunar einnig vestur um haf og tefldi
við hvern sem vera skyldi og vitaskuld
gegn borgun. Tyrkinn lék listir sínar í
Evrópu og Norður-Ameríku í meira en
hálfa öld og malaði eiganda sínum gull
enda tefldi hann listavel. Galdurinn við
þessa skákvél var eitt best varðveitta
leyndarmál sinnar samtíðar. Nú vita
menn að í „vélinni“ leyndist snjall skák-
maður, en hann var svo vel falinn að óhætt
var að „leyfa mönnum að skoða“ áður en
teflt var og leita af sér allan grun.
Sá vandi sem von Kempelen leysti með
klækjum hefur æ síðan verið stærsti höf-
uðverkur þeirra sem framleiða skáktölv-
ur; hvernig á að kenna reiknivélum að
tefla jafnvel — eða betur — og holdi
klæddir meistarar. Hvernig hægt sé að fá
vélræna hugsun til að höndla leyndar-
dóma skáktaflsins svo hún standi hinni
mannlegu á sporði.
Taflmennska fyrstu skáktölvanna var í
upphafi ófullkomin og oft beinlínis hjá-
kátleg. Veikleiki tölvunnar er sá að hún
getur aðeins reiknað og kann ekki að meta
stöður á huglægum forsendum, hefur ekki
stöðutilfinningu eins og allir góðir skák-
menn. Hún kann ekki heldur að læra af
mistökum sínum, (hefur víst ekki hug-
mynd um hvað mistök eru og er alveg
sama þótt hún tapi!) Með því að reikna
eingöngu leikjaraðir ná menn (og tölvur!)
ekki langt í skákinni.
Mögnuðustu tölvur geta ekki með góðu
móti skoðað alla möguleika nema 7-8 leiki
fram í tímann; eftir það verður vinnan of
mikil mælt í tíma og orku. Forritarar hafa
því þurft að leita leiða til að kenna tölv-
unni að velja út afbrigði sem hún skoðar
nánar en hafna öðrum. Einnig að gefa
ýmsum stöðulegum einkennum tölugildi
og meta stöðuna á þann hátt, sem er geysi-
flókið viðfangsefni. í því sambandi hefur
verið reynt að sundurgreina hvernig skák-
meistarar leggja mat á stöður en það er
ekki auðunnið verk enda byggist stöðu-
mat á tilfinningu sem tölvur eiga erfitt
með að tileinka sér. Hér miðar forriturun-
um þó eitthvað áleiðis en mestu framfarir
síðustu ára hafa þó byggst á aukinni
vinnslugetu tölvanna.
16 ÞJÓÐLÍF