Þjóðlíf - 01.04.1991, Síða 35

'mm
Jón aftur og þakkaði honum fyrir blöðin
sem hann hafði sent honum.
Dr. Jón hafði hitt Björnsterne Björn-
son tvisvar í Kaupmannahöfn. En þegar
hann tók á sig ferð til Noregs til að þýða
Gulaþingslög á ensku fyrir bankastjóra
Hambros banka, þá vildi hann sækja heim
skáldið. Var honum boðið að gista að óða-
lsbýlinu Álastað yfir helgi. Hann ákvað að
koma ríðandi á hesti að íslenskum sið.
Björnsson var vant við látinn þegar hann
bar að garði og var honum boðið að bíða á
loftsvölum eftir skáldinu. „En ekki liðu
margar mínútur, uns mér varð hverft við,
því að þá sagði kvenrödd á íslensku:
„Komið þér sælir!“ Var þetta sagt skýrt og
hátt. Þarna var þá komin Nulle Finsen
dóttir Hilmars Finsen landshöfðingja.
Hún hafði dvalið í mörg ár hjá þeim Björn-
sonhjónum. Hún ritaði seinna merka bók
um heimilislíf þeirra.“ Skáldið kom svo og
ræddi við Jón um íslendinga. Björnson
kvað það hafa nokkrum sinnum komið
fyrir að íslendingar hefðu komið við þarna
í dalnum, en ekki mundi hann nöfn ann-
arra en Guðmundar Hjaltasonar(lýð-
skólamanns).
Jón hitti Ibsen á kaffihúsi í Osló og
bauð skáldið honum heim til sín þar sem
þeir drukku púrtvínsglas og ræddu um
söguleg leikrit Ibsens og þýðingu Jóns á
Gulaþingslögum.
Jón Stefánsson sogaðist inn í ýmislegt í
tíðarandanum af forvitni og opnum huga.
Þannig kynntist hann t.d. „núdistahreyf-
ingunni“, nektarhreyfingunni, sem hafði
aðsetur í skógarrjóðri um 30 km frá Lon-
don. Þetta fólk lifði á jurtafæðu og ástund-
aði heilbrigða lifnaðarháttu. Sömuleiðis
komst hann í kynni við hreyfingu Rudolfs
Steiners, sem átti marga áhangendur í
Englandi. Jón aðstoðaði við þýðingu á
einu verka Steiners.
Asextugsaldri, haustið 1918, giftist Jón
franskri konu af gamalli aðalsætt,
Adrienne Claire de Chazal. Sjálfur hefur
Jón verið nokkuð dæmigerður pipar-
sveinn, en „systir mín talaði utan að því
við mig, að mér bæri nauðsyn til að stað-
festa ráð mitt. Tókust svo ráðahagir með
okkur Adrienne, og má segja, að systir
mín réði mestu um það“. Adrienne var
ekkjufrú, frá eyjunni Mauritius í Ind-
landshafi. Þangað fóru þau hjónin í mikla
ferð, með viðkomu í Marokkó og Mada-
gasgar. Einnig komu þau við á Italíu og í
Frakklandi. Á Mauritius bjuggu þau um
skeið, en eftir nokkra mánuði veiktist Jón
af malaríu og læknar réðu honum að fara
til Evrópu. Og óðara var hann sestur á
sinn gamla stað á British Museum. Þau
hjón skildu eftir skamma sambúð.
Jón Stefánsson hitti að máli Lloyd
George fyrrverandi forsætisráðherra
Breta, sem og eins og áður var drepið á,
Mac Donald, sem var forsætisráðherra í
mörgum ríkisstjórnum. „Eg hef haft
kynni af Churchill síðan 1930“, skrifar
Jón. Og hann segir frá samtölum þeirra
Churchill um íslendinga á þjóðveldisöld.
Þeir hittust fyrst hjá ríkri frú sem hafði
þann sið að bjóða til sín stjórnmálamönn-
um, menntamönnum, listamönnum og
skáldum. Og þeir héldu sambandi eftir
það. „Þetta mikilmenni hefur sýnt mér
þann heiður að skrifast á við mig um Is-
land fyrstu ár þess ófriðar, sem lauk
1945“.
Um áratugaskeið vann Jón að því sem
í dag væri kallað landkynningar-
starfsemi. Hann þýddi fjölmargt, svosem
Hávamál á ensku, hann aðstoðaði menn
Ibsen bauð Jóni upp á púrtvínsglas Björnsterne Bjömson tók höfðinglega á móti Jóni
heimahjá sérþar sem þeir ræddu málin. sem kom ríðandi á hesti heim í hlaðið á Alastað.
Adrienne Claire de Chazal afgamalli aðalsætt
var gefin Jóni er hann var vel á sextugsaldri.
Jón segir að systir hans hafi ráðið mestu um
þetta hjónaband sem entist ekki lcngi.
við að læra íslensku o.s.frv. Árið 1916 kom
út á ensku eftir hann Dana saga og Svía
með ágripi af sögu íslands og Finnlands.
Þá hóf Jón sagnfræðirannsóknir og ritun
Islandssögu á ensku. Hann mun hafa
verið fyrstur fræðimanna til að rannsaka
15. öldina og fann skjöl og skilríki sem
sýndu fram á mikla verslun og samskipti
íslendinga og Englendinga — á „ensku
öldinni". Jóni var haldið mikið samsæti á
áttræðisafmæli sínu í London, en þegar
hann var kominn á níræðisaldur ákvað
hann að fara heim og settist til starfa á
Landsbókasafninu eins og hann hafði í
hálfa öld setið á British Museum. En þá
sat enginn Lenín í næsta sæti. Ævisögu
sína skrifaði hann 87 ára gamall 1949, en
hann lést 20.júlí árið 1952. í munnmælum
og reyndar í öðrum ævisögum er sums
staðar minnst á Jón Stefánsson og þá hálft
í hvoru gefið í skyn að hann hafi verið
dálítið sérkennilegur. Hvernig svo sem
það hefur verið, er ævisaga hans skemmti-
leg lesning. Bókin er til í fornbókaverslun-
um og kostar lítið.
0
ÞJÓÐLÍF 35