Frjáls verslun - 01.03.2013, Page 69

FRJÁLS VERSLUN 3. 2013 69
ekki að koma að heilbrigðiskerfinu, heldur
eigi alfarið að reka það út frá félagslegum
markmiðum. Þeir telja að hætta sé á að
starfsemi einkafyrirtækja leiði til ofnot k­
un ar á þjónustunni og að einkaaðilar sem
vilja lágmarka kostnað og auka afköst geti
mögu lega gert það á kostnað öryggis sjúkl­
inga.
Guðbjartur Hannesson heilbrigðisráð­
herra skipaði ráðgjafarhóp um skipulag
heil brigðisþjónustu og ráðstöfun fjár ­
muna sem kom að nokkru leyti inn á
þessa þætti. Hópurinn, sem vann með
ráð gjafar fyrirtækinu Boston Consulting
Group, skilaði niðurstöðum sínum haustið
2011. Þar kom m.a. fram að kostnaður
vegna sérgreinalækna hefði aukist um 7%
frá árinu 2008 á sama tíma og útgjöld til
flestra annarra þátta heilbrigðisþjónustu
hefðu dregist saman. Því þyrfti að innleiða
þjónustustýringu, sem einnig hefur verið
kallað tilvísanakerfi, milli heilsugæslu,
sérgreinaþjónustu, göngudeilda og bráða ­
móttaka sjúkrahúsa, en slíkt tíðkast að
nokkru hjá nágrannaþjóðum. Jafnframt
benti hópurinn á að skipulag Heilsugæslu
höfuðborgarsvæðisins þyrfti að endur­
skoða í ljósi þess að mikil óskilvirkni væri í
rekstri stofnunarinnar.
Má því segja að niðurstöður hópsins hafi
í raun dregið fram sjónarmið bæði þeirra
sem mæla með einkarekstri og hinna
sem mæla gegn honum – þar var bæði
sýnt fram á ákveðinn ofvöxt í starfsemi
einka reknu stöðvanna vegna aukinna um ­
svifa, en einnig dregið fram óhagræði í
opinberum rekstri.

óvissa vegna nýs
landsPítala
Annað stórt mál sem tengist stjórnmálum
og samspili opinberrar heilbrigðisþjónustu
og einkarekinnar er fyrirhuguð bygging
nýs Landspítala. Eins og kemur fram í
viðtali við Kristján Guðmundsson hér
annars staðar í greininni eru margir lækn­
ar á einkareknu stöðvunum uggandi
um stækkun spítalans og þau áhrif sem
verk efnið kann að hafa á heilbrigðismál á
Íslandi.
Óvissuþættirnir eru reyndar margir
þegar kemur að byggingu spítalans. Fyrri
áform stjórnvalda um að fá einkaaðila til
að fjármagna verkefnið hafa ekki gengið
eftir og því samþykktu stjórnvöld undir
lok síðasta þings breytingar á lögum um
byggingu nýs Landspítala sem heimila
hinu opinbera að ráðast í verkefnið sem
hefðbundna opinbera framkvæmd.
Í athugasemdum fjárlagaskrifstofu fjár ­
mála­ og efnahagsráðuneytis um frum ­
varpið kemur hins vegar fram að í laga ­
setn ingunni felist ekki ákvörðun Alþingis
um að heimila framkvæmd irn ar né veita
fjárheimild til þeirra. Heildarkostnaðurinn
sem í verkefninu felst er 85 milljarðar
samkvæmt athugasemdunum en lækkar
í 70 milljarða nettó þegar tekið er tillit til
virðisaukaskattstekna af framkvæmdum
og tækjakaupum. Það gerir bygginguna
að „langstærsta fjárfestingarverkefni sem
hið opinbera hefði nokkurn tímann ráðist
í og einnig er ljóst að það gæti líka haft
afgerandi áhrif á þróun rekstrarkostnaðar
við heilbrigðiskerfið“ eins og segir í at­
hugasemdum fjárlagaskrifstofunnar.
Þar segir jafnframt að ljóst sé „… að
verkefni af þessari stærðargráðu rúmast
ekki innan núverandi ríkisfjármála­
áætl unar, hvorki til skemmri tíma litið
hvað varðar markmið um að ná afgangi
á heildar afkomu ríkissjóðs né til lengri
tíma litið hvað varðar markmið um að sá
afgangur fari vaxandi og dugi til að lækka
skuldabyrði hins opinbera umtalsvert, eða í
a.m.k. 60% á innan við áratug“.
Með öðrum orðum sé stækkun spítalans
svo stórt verkefni að það setji allar áætl­
anir um lækkun skulda hins opinbera
í uppnám, en skuldalækkunin er eitt
mikil vægasta verkefni ríkisfjármálanna,
að mati fjárlagaskrifstofunnar. Síðar í
athugasemdunum segir jafnframt að til
að stækkun spítalans verði að veruleika
þurfi að breyta áformum um fjárfestingar
hins opinbera, t.d. með samdrætti í sam­
gönguframkvæmdum eða með enn frekari
tekjuöflun fyrir ríkissjóð.
Þarf að leita að „Plani b“?
Af þessu má ráða að þótt pólitískur vilji sé
vissulega fyrir hendi hvað varðar byggingu
nýs Landspítala sé alls óljóst hvort ríkis­
sjóður hafi raunverulega burði til þess
að ráðast í verkefnið í núverandi mynd.
Það verður í það minnsta athyglisvert að
sjá hversu áfjáð ný ríkisstjórn verður í að
hefjast handa við byggingu nýja spítalans.
Í ljósi athugasemda fjárlagaskrifstofunnar
má líka velta upp þeirri spurningu hvort
enn sé ef til vill ekki of seint að leita að
„plani B“ í lausn á húsnæðisvanda Land ­
spítalans. Væri til að mynda hægt að setja
fram lausn sem fælist í hógværari bygg ­
ingarframkvæmdum fyrir Landspítala og
tilfærslum verkefna til annarra aðila, s.s.
einkarekinna læknastöðva?
Ekki verður hér lagt mat á hvort þetta
sé raunhæfur kostur eður ei. Sé hins
veg ar litið til reksturs einkareknu skurð ­
stofanna sést að þær eru færar um að
framkvæma mikinn fjölda flókinna skurð ­
aðgerða sem annars hefðu endað á borði
opinberra heilbrigðisstofnana. Þar hefðu
þau ýmist lengt biðlista eða krafist aukins
mannafla, tækja­ og húsakosts, þannig
að segja má að nú þegar leysi einkareknu
stöðvarnar aðstöðuvanda opinberra heil ­
brigðisstofnana.

öryggismál í brennidePli
Eins og nærri má geta í eins umfangsmik­
illi, mikilvægri og viðkvæmri þjónustu og
læknar veita skiptir öryggi þjónustunnar
miklu máli. Reglulega kemur upp um ­
ræða í þjóðfélaginu um hvort öryggi á
einkareknum læknastöðvum sé ábótavant
og er skemmst að minnast „brjóstapúða ­
málsins“ sem upp kom í byrjun árs 2012. Í
kjölfar þess fól velferðarráðherra sérstökum
ráðgjafarhópi um heilbrigðiskerfið að
kanna stöðu almennings gagnvart einka­
reknum læknastofum.
Hópurinn skilaði ítarlegri skýrslu í októ ber 2012 og ef marka má niður stöð ur hennar virðist ekki
sem öryggi sé ábóta vant á einkareknum
sjúkrastofn unum. Til að mynda berast
álíka margar kvartanir vegna starfsemi
Landspítala og stofa í einkarekstri, en
kvartanir vegna heilsugæslunnar eru
heldur færri. Í skýrslunni kemur hins vegar
fram að pottur sé brotinn hvað varðar
aðkomu hins opinbera að þjónustunni, t.d.
með því að hafa ekki gildandi samninga
milli Sjúkratrygginga Íslands og sjálfstætt
starfandi lækna. Í niðurstöðunum segir
m.a. að þannig hafi „lagaskyldum heil ­
brigðis yfirvalda nánast verið vikið til
hliðar“, sem veiki réttarstöðu sjúklinga og
leiði til óvissu og óöryggis meðal fólks. Því
þurfi að „leita allra leiða til að samningar
takist enda skylt samkvæmt lögum“, eins
og segir í niðurstöðum hópsins.
„Að mati þeirra sem
starfa í greininni er
minni yfirbygging,
hag kvæmari rekstur,
skjótari afgreiðsla, færri
fundir, styttri boð leiðir
og hraðari inn leiðing
á nýjungum í læknis -
meðferðum.“