Listin að lifa - 01.12.2000, Síða 14

Efrí aldursmörk í hópleit
Leitarstöðvar Krabbameinsfélagsins
Margar cldri konur hafa látið í Ijós
undrun yfir að vera ckki lengur
boðaðar í brjósta- og leghálsskoð-
anir hjá Krabbameinsfélaginu eftir
69 ára aldur. Ritstjóri lagði því leið
sína í Leitarstöð félagsins til að
spyrjast fyrir um þetta og hitti þar
Kristján Sigurðsson yfirlækni Leitar-
stöðvar og Baldur F. Sigfússon yfir-
lækni röntgendeildar. Svör þeirra
fara hér á eftir.
„Hópleit að legháls- og brjóstakrabba-
meini er miðuð við mismunandi ald-
ursskeið og í flestum löndum eru efri
aldursmörk 69 ára. Hérlendis er eldri
konum að sjálfsögðu frjálst að mæta
þótt þær séu ekki lengur boðaðar með
bréfi, en við leggjum ekki út í þann
kostnað að hækka aldursmörk boðun-
ar,“ segir Kristján.
„Leit að krabbameini í leghálsi
byrjar við 20 ára aldur og endar við 69
ár. Forstig þess er unnt að greina og
fjarlægja með lítilli aðgerð og koma
þannig í veg fyrir sjúkdóminn. Engin
fræðileg rök eru fyrir því að boða
konur eftir 69 ára aldur, þar sem búið
er að greina forstig sjúkdómsins fyrir
þann aldur svo fremi þær hafi mætt
reglulega áður.
Brjóstakrabbamein er hins vegar
sjaldan unnt að greina á forstigi og
mjög umdeilt hvenær rétt sé að hefja
leit að því. Aldursmörkin hér á landi
eru 40-69 ára, en í vísindaheiminum
er deilt um hvort neðri mörkin eigi að
vera til dæmis 40 eða 50 ár. Við á-
kvörðun beggja aldursmarka í slíkri
leit erlendis er líka horft til efnahags
þjóðar ásamt aðgengi að menntuðu
starfsliði og tækjabúnaði."
Baldur segir að erlendis séu efri
aldursmörk við hópleit með brjósta-
myndatöku yfirleitt 69 ára eða lægri.
Einkum er byggt á vandaðri og viða-
mikilli samanburðarrannsókn á vegum
sænskra heilbrigðisyfirvalda sem
hófst í Mið-Svíþjóð árið 1977 og tók
til kvenna á aldrinum 40-74 ára. Nið-
urstöður, sem birtust í læknaritinu
Lancet árið 1985, sýndu 31% lækkun
dánartölu úr sjúkdómnum eftir átta ár,
miðað við hópinn í heild. Mun minni
og ómarktækur ávinningur var þó hjá
konum 70-74 ára, og alls enginn þegar
rannsókninni hafði verið fylgt eftir í
um það bil fimmtán ár.
„Mér er ekki kunnugt um neinar
aðrar rannsóknir sem taki til kvenna
yfir sjötugt, og hugsanlegur ávinning-
ur af hópleit með brjóstamyndatöku í
þeim hópi er því ósannaður," segir
Baldur.
„Reynslan erlendis sýnir líka að
þátttaka í hópleit minnkar eftir því
sem aldurinn færist yfir. Stöðugt fleiri
konur eru þá orðnar veikar eða las-
burða og eiga erfitt með að komast í
rannsóknir, auk þess sem mörg
krabbamein, sem myndu finnast við
hópleit í elstu aldurshópunum, hefðu
aldrei greinst að öðrum kosti meðan
konan lifði. Sú spurning kemur því
upp, hvort almenn boðun eldri kvenna
í leit sé siðfræðilega og læknisfræði-
lega réttlætanleg.
Frá sjónarmiði heilbrigðs einstak-
lings horfir þetta kannski öðruvísi við.
Kona í fullu fjöri getur alltaf komið
sjálfviljug í rannsókn, enda gera það
margar.
- Samtvinnun leitar að krabbameini
í leghálsi og brjóstum hér á landi er
einstæð í heiminum,“ segir Kristján.
„Leitin hefur minnkað leghálskrabba-
mein svo mikið að nú finnst það að
mestu á forstigi. Öðru máli gegnir
með brjóstakrabbamein sem er miklu
erfiðara að greina á forstigi. Hætta á
krabbameini í brjóstum er alltaf til
staðar.“
Læknarnir hafa miklar áhyggjur af
lélegri mætingu í brjóstamyndatöku
hérlendis. „Við erum með 60-65%
mætingu miðað við leit á tveggja ára
fresti, á móti 75-90% mætingu í ná-
14