Listin að lifa - 01.06.2006, Blaðsíða 6

Tekið ofan af Úlfarsfelli á svalbjörtum sólskinsdegi í mars 2006. Séð yfir Mosfellsbæ með Hlíðartúnshverfi í forgrunni
og Lágafell með kirkjunni litlu fjær. Handan við það vinstra megin sér m.a. yfir Dvalarheimili aldraðra í Mosfellsbæ
í nábýli við leikskólana að Hlaðhömrum og Hlíð. Hægra megin standa Lönd og Asar undir vesturhluta Helgafells, en
lengra kúrir bærinn Hrísbrú undir Mosfellinu.
í faðmi fellanna sjö
Sigurður Hreiðar er innfseddur Mosfellingur og
kynnir þróun Mosfellsbæjar í faðmi fellanna sjö.
Einhvers staðar segir Halldór Lax-
ness frá því þegar hann var fluttur
ungur drengur úr Reykjavík upp í
Mosfellssveit, þar sem hann átti heima
síðan. Hann getur þess að þegar hann
kom á Ásana, þar sem Þingvallavegur
liggur nú frá Vesturlandsvegi, og sá fjöll
og fell ffamundan sér og allt um kring
hafi hann spurt: „Hvur hefur mokað alla
þessa hóla?“
Ef eitthvað eitt öðru fremur einkennir
landslag Mosfellsbæjar er það einmitt
„þessir hólar“. Kannski hefði byggðarlagið
einmitt átt að fá nafnið Fellabær þegar það
fékk kaupstaðarréttindi árið 1987 og mátti
ekki lengur heita Mosfellssveit. Nafnið
Fellabær var raunar frátekið austur á landi
og er enn. Við hefðum þá bara getað boðið
betur og kallað bæinn olckar Sjöfellabæ.
Bæjarbúar hefðu þá orðið Sjöfellingar og
hljómar í sjálfu sér ekki illa.
Ef við förum réttsælis um bæinn og
teljum fellin, verða þau fyrir okkur í þess-
ari röð: Úlfarsfell, Lágafell, Helgafell,
Reykjafell, Mosfell, Grímarsfell, Búr-
fell. Fleiri hæðir mætti hafa með, þótt ekki
beri þær fellsnafn: Æsustaðafjallið sem er
fjall þó að það hreyki sér ekki eins hátt
og frampartur þess sem heitir þó bara
Helgafelí. Og hvað með Reykjaborgina
með sína reisulegu kórónu, eða Hafrahlíð-
ina, gneypa til suðvesturs?
Allt eru þetta þægileg og kunnug kenni-
leiti sem að sínu leyti ramma inn byggð í
Mosfellsbæ og hafa enn fengið að halda
nöfnum sínum þótt tilfærsla hafi orðið á
sumum öðrum örnefnum.
Það er ekki ný bóla, það hefur gerst
víðar í tímans rás, og nú síðari áratugina er
eins og örnefni séu deyjandi. Sem kannski
er ekki að undra því nú eru komnar aðrar
aðferðir til að rata; þegar öllu er á botninn
hvolft voru örnefni framan af einkum eins
konar GPS punktar síns tíma. Því hvernig
átti að annars að rata eða vísa til vegar?
Landslag væri lítils virði ef það héti ekki
neitt, sagði skáldið.
Mosfellssveit - nú Mosfellsbær - var
lengst af landríkt sveitarfélag og er það
reyndar enn, þó óneitanlega hafi Reykjavík
gert verulegt strandhögg eftir að hún fór
að þenjast út fyrir tilkomu nýrrar sam-
göngu- og flutningatækni á öndverðri síð-
ustu öld. Þörf fyrir vatn, bæði heitt og lcalt,
ýtti enn frekar undir ásælni Reykjavíkur
og - þegar leið á 20. öldina - sívaxandi
landskortur. Leiðrétti mig hver sem getur,
en ég man ekki betur en ég hafi heyrt eða
lesið að landstærð Mosfellssveitar hefði
verið nálægt 300 ferkílómetrar um alda-
mótin 1900. Nú er hún 196 ferkílómetrar.
Elliðaár runnu í hreppaskilum
Um aldamótin 1900 runnu Elliðaár
í hreppaskilum; allt land hérna megin
var land Mosfellssveitar. Sjálfur fædd-
ist ég í Mosfellssveit fyrir nærri sjö ára-
tugum, í húsi á sléttunni milli Grafarholts
að sunnan en Lambhagafells að norðan;
Keldnaholt skýldi sléttunni að vestan en
Reynisvatnsásinn að austan. Nú heitir
þarna Úlfarsárdalur og er 3-4 kílómetra
innan marka Reykjavíkur. Já, Reykjavík
hafði af okkur áttunda fellið, Lambhagafell,
og nefndi það meira að segja upp á nýtt.
Nú heitir það Suðurhlíðar Ulfarsfells.
Þarna var mín eðlilega Mosfellssveit
fyrstu árin, svo og niður um Klofningana
að Kálfamóa og Keldum og eftir hitaveitu-
stokknum að Grafarholti þangað sem
móðurfólkið mitt bjó.
Fyrstu kynni mín í hina áttina voru
þegar ég fékk að fara með pabba og systur
minni á söngæfingar upp að Brúarlandi.
Þá var verið að stofna Söngfélagið Stefni,
fyrst sem blandaðan kór þó að konurnar
dyttu fljótlega úr skaftinu; ekki veit ég
hvers vegna. Síðan hafa verið stofnaðir að
minnsta kosti sex blandaðir kórar í sveitar-
félaginu, fyrir utan barnakóra tveggja
skóla, en karlakórinn er áfram einn.
Söngæfingarnar voru haldnar að
Brúarlandi, menningarsetri Mosfellinga.
Ég hef líklega ekki verið nema fjögurra
ára þegar ég fékk að fljóta með á fyrstu
söngæfinguna. Ég get ómögulega logið
því að ég muni eftir því atviki. En gerð-
ist fíkinn í þessa upplyftingu og man eftir
því að trítla við hlið pabba niður á veg til
að fá far á æfingu með Páli Halldórssyni
söngstjóra eða Sigurði Olafssyni hesta-
manni og söngvara sem þá bjó á Keldum