Listin að lifa - 01.06.2006, Qupperneq 9

Greinarhöfundur, Sigurður Hreiðar, sýnir hér innviði Lágafellskirkju, þar sem hann sat lengi i
sóknarnefnd. Tvisvar er búið að byggja við kirkjuna, meðal annars reisa safnaðarheimili sem fellur
mjög vel við kirkjuskipið. Lágafellskirkja var byggð árið 1888 og vígð 24. febrúar 1889
Hlunnindi Mosfellspresta
Drjúgur spölur er milli Leirvogsvatns
og Mosfells. Samt á Mosfellskirkja ítök í
Leirvogsvatni og grennd, veiðirétt og að
mig minnir hrístekju. Þeir Mosfellsprestar
sem ég hef þekkt hafa verið linir að not-
færa sér þessi hlunnindi. Þeir hafa ugg-
laust verið duglegri við það áður fyrr.
Raunar tognaði nokkuð á tengslunum
þegar kirkjurnar í Mosfellssveit, að Mos-
felli og Gufunesi, voru sameinaðar í einni
nýrri kirkju á Lágafelli árið 1889 en hinar
tvær lagðar niður. Kirkjuhúsið, sem nú
stendur á Lágafelli, er að stofni til elsta
bygging Mosfellsbæjar. Breytingar og end-
urbætur hafa þó verið gerðar: nýr turn
1931 og 1956 var kirkjan lengd um þrjá
metra og kórinn, einnig byggt skrúðhús út
frá kórnum; 1990 var bætt við nýju skrúð-
húsi og nú nýtist það eldra sem milli-
gangur milli skrúðhúss og kirkju.
Þó Mosfellsdalur sé hluti af Mosfellsbæ
hafa Dalbúar lengst af verið nokkuð sjálf-
stæðir og viljað hafa sitt hjá sér. Þeir voru
til að mynda aldrei sáttir við að kirkja
væri af lögð á Mosfelli. Saga er til af því
að Hrísbrúingar hafi hnuplað klukku
Mosfellskirkju þegar hún var rifin og
falið í fjóshaugi svo hún yrði ekki flutt
burt úr Dalnum. Um þetta má lesa í
Innansveitarkróníku Halfdórs Laxness. Þó
er kannski rétt við lestur þeirrar bókar eins
og fleiri góðra króníka að minnast þess að
aldrei má góð saga gjalda sannleikans.
Nema hvað að Hrísbrú rambaði eitt
sinn einstæðingur á barnsaldri sem hafði
hugsað sér að vaffa norður í land - og nú
er vert að muna að á þeim tíma lá alfara-
leiðin norður þarna um Dalinn og síðan
gegnum Esjuna um Svínaskarð ofan í Kjós.
Stefán hét þessi drengur og var Þorláksson.
Til að gera langa sögu stutta staldraði hann
við á Hrísbrú næstu 20 árin og fór reyndar
aldrei alfarinn úr Mosfellssveitinni eftir
þetta heldur keypti þar hús og jarðir eftir
því sem honum líkaði því honum varð
flest að gulli. Þegar hann lést árið 1959,
enn jafn fjölskyldulaus og þegar hann bar
að Hrísbrú forðum daga, kom í ljós að
hann hafði haft fyrirhyggju um það sem
eftir hann kynni að liggja. Meðal annars
hafði hann lagt svo fyrir að drjúgan hluta
þess skyldi nota til að reisa aftur kirkju að
Mosfelli og reka hana síðan sem sjálfseign-
arkirkju. Það var gert og kirkjan vígð 1965
og gamla klukkan komin heim aftur og
hafði ekki látið á sjá. Mosfellskirkja hefur
raunar verið afhent Mosfellsprestakalli til
eignar og umsjár og er nú önnur tveggja
sóknarkirkna í Mosfellsbæ.
íbúunum fjölgar hratt
Samt er svo komið að 11 fermingar-
messur þurfti fyrir þau 130 fermingarbörn
sem staðfestust á þessu vori og ef þarf að
jarða er vissara að leita í aðrar sóknir með
húsnæði undir það ef syrgjendur eiga ekki
aðallega að híma úti undir vegg. Enda er
nú ýmislegt með öðrum blæ í sókninni en
þegar kirkjurnar tvær voru sameinaðar í
einni að Lágafelli. Þá voru sóknarbörnin
403. Elsta mannfjöldatala í Mosfellssveit,
sem ég finn á vef Hagstofunnar, er frá 1911.
Þá voru 306 íbúar í sveitinni. Að vísu var
sóknin nokkuð stærri, því til hennar heyra
einnig Kjalnesingar innan Kleifa, það er
þeir sem eiga heima Mosfellssveitarmegin
við Kollafjarðarbotn. Fyrsta desember
2005 voru Mosfeffingar 7.157 og skipt-
ust þannig eftir aldri: 0-14 ára 1879
manns. 15—64 ára 4859. 65 ára og eldri
voru 419. Árið sem ég fæddist, 1938, voru
Mosfellingar 406, 11 færri en bara 65 ára
og eldri voru um síðustu áramót. Mann-
fjöldaspá bæjarins gerir ráð fyrir að árið
2010 eigi 10632 sálir heima í Mosfellsbæ
og að óbreyttum sóknarmörkum verður
nú enn að bæta við í huganum þeim sem
einnig heyra sókninni til en eiga heima í
norðurbæ Reykjavíkur, Kjalarnesi.
Af þessu má sjá að nokkru varðar að í
sókninni rísi sem fyrst nýtt og stærra guðs-
hús, þó hin tvö verði áfram góð til athafna
sem þeim hæfir.
Mosfellingar áfram
Upp miðri öldinni sem leið fóru sveit-
arhagir að breytast. Farið var að hyggja
að búsetu þó enginn væri bústofninn,
einbýlishús reist og vísir myndaðist að
þéttbýli hér og hvar um sveitina. Smám
saman fækkaði býlum en fjölgaði tómt-
húsmönnum. Skjöldur og Skrautur hurfu
smám saman, líka Flekkur og Golsur, en
Skjónum og Gránum fjölgaði því meir
sem minna þurfti að smala. Árið 1987
fékk sveitarfélagið kaupstaðarréttindi.
Því fylgdi sú skylda að taka upp nýtt nafn
sem lögum samkvæmt skyldi enda á -
bær. Það kom því nokkuð af sjálfu sér að
Mosfellssveit breyttist í Mosfellsbær, því
íbúarnir vildu vera Mosfellingar áfram.
Sú breyting sem helst blasir við nær
sjötugum skrifara er að nú er búið að
leggja undir malbik, lóðir og hús mikið af
þvi sem áður voru tún og hagar eða bara
hálfber holt. Kotið á bökkum Lambhagaár
er horfið og sléttan orðin að dal sem meira
að segja hefur nú fengið nafn þótt hvorki
sé það fallegt í munni né á prenti. Á holt-
inu sunnan við þar sem Reykvíkingar fóru
í berjamó og tíndu fullar fötur og brúsa
standa nú hallir sem hýsa fólk í hundraða-
tali. Húsin á Hulduhólum standa enn og
munu gera áfram þó hólunum hafi fækkað
og túnin eru komin undir byggð, meira að
segja kominn gríðarstór grunnskóli þvert
um Stóratúnið. Langatangi, þar sem viðum
í Lágafellskirkju var skipað upp fyrir rúm-
9