Neytendablaðið - 01.03.2009, Blaðsíða 13

Jóhannes Gunnarsson
forma›ur Neytendasamtakanna
Svo mikið hefur verið fjallað um erfiða fjáhagslega stöðu heimilanna
að það er kannski að bera í bakkafullan lækinn að gera það hér.
En miðað við þann vanda sem blasir við fjölmörgum heimilum
verður ekki hjá því komist, enda ber Neytendasamtökunum að gæta
hagsmuna heimilanna og hafi þess einhvern tímann þurft er það
einmitt nú.
Martröð heimilanna byrjaði í upphafi síðasta árs þegar íslenska
krónan tók að falla með tilheyrandi verðhækkunum á nauðsynja-
vörum. Vegna vísitölubindingar lána hækkuðu afborganirnar ört
milli mánaða, svo ekki sé talað um gengistryggðu lánin sem ruku
upp úr öllu valdi. Síðan hrundu bankarnir og efnahagur landsins
lagðist á hliðina. Þessa sögu þarf ekki að rekja frekar; svo skýrt
blasir hún við heimilunum sem mörg eru komin á vonarvöl.
Það er ljóst að staða heimilanna er mjög misjöfn. Staða sumra er
með þeim hætti að þau geta staðið við fjárhagslegar skuldbindingar
sínar, allavega enn. Hjá öðrum þarf einhver aðstoð að koma til
svo þeim verði komið á réttan kjöl á nýjan leik. Svo er það þriðji
hópurinn, einkum fólk á milli 30 – 40 ára, en þar er staðan oftar en
ekki verulega alvarleg og þar þarf að koma til mikill stuðningur ef
vel á að fara.
Því dugar ekki ein einföld aðferð til að leysa vanda heimilanna.
Raunar þarf að skoða vandann eins og hann blasir við hverju
heimili og leysa hann í samræmi við það. Þetta verða að vera
sértækar aðgerðir gagnvart heimilum.
Með fyrstu aðgerðum stjórnvalda var frestun á vandanum; lánin
voru fryst og nauðungaruppboðum heimila frestað. En þetta eru
bara tímabundnar aðgerðir.
Það mun hjálpa sumum að fá að taka út viðbótarlífeyri til
niðurgreiðslu skulda, eins og frumvarp ríkisstjórnarinnar gerir ráð
fryrir. En það gengur afar skammt, eins og ýmsar fleiri aðgerðir.
Það er skoðun mín að lög um greiðsluaðlögun séu besta og rétt-
látasta aðferðin til að bjarga heimilunum. Sá sem sækir um greiðslu-
aðlögun vegna greiðsluörðugleika fær greiðslugetu sína metna
miðað við þær tekjur sem heimilið hefur. Hægt er að grípa til
nokkurra aðgerða, þar á meðal að fella niður höfuðstól þannig að
heimilið geti staðið í skilum. Vissulega er hér um tímafreka aðgerð
að ræða en stjórnvöld verða að tryggja að hægt sé að ráðast í þetta
verk og það á sem skemmstum tíma.
Þegar þetta er skrifað heyrist lítið um þetta frumvarp en spenningur
stjórnmálamannanna var það mikill fyrir nokkrum vikum að fram
komu ekki færri en þrjú frumvörp um þetta efni. Neytendasamtökin
leggja höfuðáherslu á að þetta mál nái fram að ganga á þessu
þingi.
Jafnframt harma Neytendasamtökin hve mörg ár hefur tekið
að afgreiða þetta mál. Á ráðstefnu sem Neytendasamtökin héldu
árið 1991 var greiðsluaðlögun kynnt og ellefu sinnum hafa verið
flutt lagafrumvörp um þetta efni en þau hafa aldrei náð að koma
til afgreiðslu. Það hefði verið til mikilla bóta ef þessi lög hefðu
verið samþykkt á sínum tíma. Þá hefði verið komin góð reynsla á
framkvæmd þeirra auk þess sem búið væri að sníða af þeim ýmsa
agnúa.
Lagafrumvarpinu um greiðsluaðlögun sem dómsmálaráðherra lagði
fram er mikilvægt að breyta. Þar má nefna að þetta eiga að vera
sérlög en ekki hluti af flóknum lagabálki, gjaldþrotalögum. Þessi
lagasetning er mjög mikilvæg fyrir almenning og lögin þurfa því
að vera aðgengileg. Einnig er rétt að öll mikilvæg atriði komi fram
í lögunum sjálfum en ekki í greinargerð frumvarpsins, þar á meðal
að þeir sem fá greiðsluaðlögun ástundi „hóflega neyslu“ og slíka
neyslu þyrfti einnig að skilgreina betur.
Það er dapurlegt að það hafi þurft efnahagshrun til að koma málinu
á dagskrá.
Að lokum er ástæða til að leggja áherslu á að vextir verði lækkaðir
tafarlaust og það mikið. Vextirnir eru að drepa heimilin en þeir eru
líka að drepa atvinnulífið. Og hvar er hagur heimilanna án atvinnu-
lífs?
Til hjálpar heimilunum
1 NEYTENDABLA‹I‹ 1. TBL. 2009