Neytendablaðið - 01.03.2009, Blaðsíða 19

með viðhlítandi hætti. Það er með öðrum orðum sagt fært um að
sinna hlutverki sínu með skipulegum og skilvirkum hætti. Íslenska
bankakerfið uppfyllir kröfur sem gerðar eru til þess og stenst vel
áhættupróf sem Fjármálaeftirlitið og Seðlabankinn hafa gert.“
Stjórnmálamenn lofa stöðugleika
Það var kannski ekki að undra að það orð sem oftast heyrðist í
kosningabaráttunni 2007 var „stöðugleiki“. Menn greindi þó á um
það hvort viðhalda ætti stöðugleikanum eða koma á stöðugleika.
ASÍ spáði enn og aftur mjúkri lendingu þrátt fyrir mikið ójafnvægi
í efnahagsmálum. Þó mætti ekki mikið út af bregða í hagstjórninni.
ASÍ gagnrýndi ennfremur óábyrg kosningaloforð sem leiddu til
óraunhæfrar bjartsýni meðal landsmanna og áréttaði í skýrslu
sinni; „Það sem almenningur þarf nú er ábyrg hagstjórn en ekki
loforð stjórnmálamanna sem allir vita að ekki er innistæða fyrir.“
Bjartsýn spá ASÍ 2007
Í haustskýrslu ASÍ 2007 er því áfram spáð að jafnvægi fari að nást
og var spáin tiltölulega bjartsýn: „Þrátt fyrir ójafnvægi og óvissu
teljum við að hagvöxtur muni verða þokkalegur. Hann mun dragast
eitthvað saman en við erum ekki að tala um samdrátt og því síður
kreppu.“ Vorskýrsla ASÍ árið 2008 ber nafn með réttu; Gamanið
kárnar, en það er síðasta spá ASÍ fyrir hrunið. ASÍ sá ekki fyrir
gjaldþrot heillar þjóðar frekar en aðrar hagdeildir. Gert var ráð fyrir
snarpri tveggja ára aðlögun, auknu atvinnuleysi, minni hagvexti og
hárri verðbólgu.
Fjármálakerfið traust en þörf á viðbúnaði
Í Fjármálastöðugleika SÍ vorið 2008 er reynt að meta styrk fjármála-
kerfisins við þær breyttu aðstæður sem ríktu og telur SÍ þær reyna
á viðnámsþrótt bankanna. Staða fjármálafyrirtækjanna var þó talin
ágæt og ársreikningar bankanna gáfu ekki annað til kynna en að
þeir væru þróttmiklir. Eiginfjárstaða, arðsemi og lausafjárstaða var
þannig viðunandi. SÍ bendir á ýmsa áhættuþætti en „á heildina
litið er niðurstaða Seðlabankans enn sú að fjármálakerfið sé í
meginatriðum traust. Íslenska bankakerfið uppfyllir kröfur sem
gerðar eru til þess og stenst álagspróf sem Fjármálaeftirlitið og
Seðlabankinn hafa gert.“
Bindiskyldan
Seðlabankar geta skyldað viðskiptabanka til að leggja ákveðið
hlutfall af innlánum inn á reikning í seðlabankanum, þar með
geta viðskiptabankarnir ekki lánað það fé út. Þetta er kallað
bindiskylda. Einnig geta seðlabankar skyldað viðskiptabanka til
að liggja með ákveðið hlutfall af innlánum sem seðla og mynt
(eða aðrar tilteknar eignir). Þetta er kallað lausafjárskylda. Líkt
og bindiskylda dregur lausafjárskylda úr getu viðskiptabanka
til útlána.
Heimild: Vísindavefurinn
Áhyggjur af útlánaþróun
Á ársfundi Seðlabankans árið 2005 lýsti Birgir Ísleifur Gunnarsson,
þáverandi seðlabankastjóri, yfir áhyggjum af útlánum bankanna en
þau höfðu aukist mikið og þá sérstaklega fasteignaveðlán. Birgir
Ísleifur nefndi að erlendar skuldir bankanna væru einna veikasti
þátturinn í efnahagslegri stöðu þjóðarbúsins og ábyrgð bankanna
væri því mikil. Orðrétt sagði Birgir Ísleifur:
„Af miklum útlánavexti verður ekki hjá því komist að álykta að
bankarnir hafi farið offari. Enginn vafi er á því að þessi mikla
aukning á verulegan þátt í vaxandi þenslu og þeirri verðbólgu
sem hún hefur haft í för með sér og kallar á hærri stýrivexti en
ella. Bankarnir eru mjög mikilvægur þáttur í efnahagskerfi okkar.
Þeir gera kröfur til Seðlabanka og ríkisvalds um að sýna aðhald og
stuðla að efnahagslegum stöðugleika og verða því einnig að gera
sambærilegar kröfur til sjálfra sín.“
Bankarnir lofa varkárni
Á ársfundi SÍ 2006 tók Davíð Oddsson seðlabankastjóri undir orð
Birgis Ísleifs og sagði að því miður hefðu aðvaranir Birgis ekki haft
áhrif því útlán bankanna höfðu vaxið sem aldrei fyrr og því yrði að
breyta. Davíð sagði að SÍ hefði átt fundi með bönkunum sem hefðu
lofað meiri varkárni. „Enn sem komið er heldur þó útlánaaukningin
Bankarnir fóru offari – hvað gerði Seðlabankinn?
1 NEYTENDABLA‹I‹ 1. TBL. 2009