Neytendablaðið - 01.03.2007, Blaðsíða 8

Nú liggja fyrir tveir dómar Héraðsdóms
Reykjavíkur vegna krafna um skaðabætur
vegna verðsamráðs olíufélaganna. Í
báðum tilvikum voru olíufélögin dæmd til
að greiða bætur. Annarsvegar er um að
ræða skaðabætur til Reykjavíkurborgar og
hins vegar til einstaklings en að baki þess
máls stóðu Neytendasamtökin.
Samráðið staðfest
Lengi hafði almannarómur haldið því fram
að samkeppni olíufélaganna væri ekki með
eðlilegum hætti. Þetta var staðfest þegar
fyrri hluti skýrslu Samkeppnisstofnunar
lak í fjölmiðla sumarið 2003. Þar kom fram
að samráð olíufélaganna var staðreynd.
Mikil reiðialda greip um sig í samfélaginu
enda töldu flestir hér um mjög gróft
brot að ræða. Þetta leiddi ekki aðeins til
hækkunar á þeim vörum sem olíufélögin
seldu því samráðið leiddi einnig til þess að
verð á ýmsum öðrum vörum og þjónustu
hækkaði. Loks leiddi samráðið til þess
að vísitölubundin lán hækkuðu. Það er
því ljóst að tjón neytenda var verulegt. Í
skýrslu Samkeppnisstofnunar var beint tjón
af samráðinu áætlað 6,5 milljarðar króna
á því átta ára tímabili sem það stóð og
samfélagslegt tap var áætlað 40 milljarðar
króna.
Hagnast ekki á samráði!
Raunar hafa olíufélögin haldið því fram
að ólögmætt samráð þeirra hafi ekki
leitt til aukins hagnaðar þeirra. Þessu
hafa fjölmargir aðilar hafnað, meðal
annars Héraðsdómur Reykjavíkur með
áðurnefndum dómum. Enda verður
það að teljast afar hæpið að aðilar í
viðskiptum skuli sammælast um að brjóta
eina mikilvægustu grein samkeppnislaga
nema til þess að hagnast umfram það sem
þau hefðu gert ella. Einnig liggur fyrir
viðurkenning olíufélaganna á ólögmætu
samráði, en þau báðust afsökunar á
framferði sínu með auglýsingum í kjölfar
úrskurðar samkeppnisyfirvalda.
Neytendasamtökin höfða
skaðabótamál
Í desember 2004 héldu Neytendasamtökin
opinn fund um samráð olíufélaganna. Í
kjölfar hans var ákveðið að hvetja neytendur,
sem áttu bensínkvittanir frá því tímabili
sem verðsamráðið stóð yfir, að skila þeim
til Neytendasamtakanna. Á annað hundrað
neytendur sendu Neytendasamtökunum
gögn um viðskipti sín við olíufélögin. Í
framhaldi af því fólu Neytendasamtökin
Lögfræðistofu Reykjavíkur að höfða mál
fyrir einn þeirra sem sendu samtökunum
gögn og annaðist Steinar Guðgeirsson hrl.
málflutninginn fyrir hönd viðkomandi
einstaklings. Neytendasamtökin tóku á sig
fjárhagslega ábyrgð vegna málsins enda
var litið á það sem prófmál sem greitt gæti
götu annarra neytenda.
Niðurstaða Héraðsdóms Reykjavíkur
Þann 6. desember sl. var svo kveðinn upp
dómur hjá Héraðsdómi Reykjavíkur, en
málið var höfðað gegn Keri hf. (Olíufélaginu).
Ker hf. var sýknað af aðal- og varakröfu, en
þrautavarakröfu og þrautarþrautarvarakröfu
var vísað frá dómi auk kröfu um
viðurkenningu á skaðabótaskyldu. Að mati
Neytendasamtakanna var þessi niðurstaða
mikið áfall fyrir neytendur enda hafa
fjölmargar rannsóknir sýnt að samráð
fyrirtækja leiðir til hækkaðs verðs og þar
með stórfellds tjóns fyrir neytendur. Auk
þess var það mat Neytendasamtakanna og
Lögfræðistofu Reykjavíkur að slaka þyrfti
á sönnunarkröfum í máli sem þessu. Í
dómnum var hluta krafnanna vísað frá með
þeim rökstuðningi að stefnandi hefði getað
aflað sér mats til stuðnings kröfum sínum.
Það er ljóst að mat hagfræðinga á svona
flóknu máli hefði kostað óhemju mikla
fjármuni og ekki fyrir einstaklinga að leggja
út í það og reyndar ekki fyrir samtök með
takmarkaða fjármuni á milli handanna.
Kært til Hæstaréttar
Stjórn Neytendasamtakanna samþykkti
í framhaldinu að kæra til Hæstaréttar
niðurstöðu Héraðsdóms um að vísa hluta
málsins frá. Hæstiréttur kvað síðan upp
dóm þann 18. janúar sl. þar sem lagt var
fyrir Héraðsdóm að taka kröfuna um
bætur að álitum til efnismeðferðar, þ.e.
að Héraðsdómur tæki efnislega afstöðu til
kröfunnar. Í framhaldi af þessu var kveðinn
upp dómur í Héraðsdómi 16. febrúar sl. þar
sem Keri hf. var gert að greiða viðkomandi
neytanda skaðabætur. Dæmdar skaðabætur
voru reyndar ekki háar, eða 15.000 krónur,
en dómurinn verður engu að síður að teljast
sigur fyrir neytendur enda er hann fyrstur
sinnar tegundar á Íslandi. Fram hefur komið
í fréttum að Ker hf. muni áfrýja niðurstöðu
Héraðsdóms til Hæstaréttar.
Lög um hópmálsókn
Samráð olíufélaganna hefur sýnt ljóslega
nauðsyn þess að sett verði lög um
hópmálsókn. Ef slík lög væru fyrir hendi
hefðu Neytendasamtökin í einu máli getað
höfðað skaðabótamál fyrir stóran hóp
neytenda. Neytendasamtökin skrifuðu Birni
Bjarnasyni dómsmálaráðherra bréf þann
12. apríl sl. þar sem hann var hvattur til að
beita sér fyrir að samið yrði frumvarp um
þetta efni að norrænni fyrirmynd og lýstu
Neytendasamtökin sig reiðubúin til samstarfs
um þetta. Dómsmálaráðherra sendi þetta
erindi til umsagnar réttarfarsnefndar en
Neytendasamtökunum hefur ekki borist
formlegt svar við erindinu.
Samráð olíufélaganna
– skaðabætur dæmdar
 NEYTENDABLA‹I‹ 1. TBL. 2007
Cl
ick
to
b
uy
N
OW
!PD
F-
XCh
ange Viewer
w
w
w.docu-track
.c
om
Cl
ick
to
b
uy
N
OW
!PD
F-
XCh
ange Viewer
w
w
w.docu-track
.c
om