Ægir - 01.05.2004, Blaðsíða 14

14
M Á L M S M Í Ð I
sem hann notaði síðan í tvígang
áður en hann sneri sér aftur að
eldri tækni,“ segir Róbert.
Frumkvöðullinn lærði í Dan-
mörku og Noregi
En hverfum þá um stund tæpa
öld til baka.
Forsvarsmenn Gramsverslunar
á Þingeyri höfðu samið við Guð-
mund J. Sigurðsson um að læra
þar járnsmíði gegn því að hann
yrði styrktur til utanfarar í eitt ár
til að læra vélsmíði og vinna að
því loknu um tíma hjá
Gramsverslun. Úr varð að Guð-
mundur fór utan og var um fjórt-
án mánaða skeið í Danmörku og
Noregi - á árunum 1906-1907.
Guðmundur starfaði sem lærling-
ur í skipasmíðastöð, járnsteypu-
og vélaverksmiðjum auk þess sem
hann sótti tíma í teikningu.
Stofnuð í janúar 1913
Áður en Guðmundur sneri heim
til Þingeyrar keypti hann fótstig-
inn rennibekk, handsnúna borvél,
skrúfstykki og handverkfæri. Eft-
ir að heim var komið hélt Guð-
mundur áfram að starfa hjá sínum
gamla lærimeistara á Þingeyri,
Bjarna Guðbrandi Jónssyni, og
starfaði með honum allt til ársins
1913, en 13. janúar það ár setti
Guðmundur á stofn Vélsmiðju
Guðmundar J. Sigurðarsonar &
co. hf. í samstarfi við Gramsversl-
un.
Einn af frumkvöðlunum
Óhikað má fullyrða að Guð-
mundur hafi verið einn af frum-
kvöðlum alhliða vélsmiðjurekst-
urs á Íslandi. Síðar kom sonur
hans, Matthías, að rekstri vél-
smiðjunnar, en hann lærði iðn-
nám við vélsmiðjuna á Þingeyri
og fór síðan til náms í Reykjavík
og loks í véltækninám til Odense
í Danmörku. Þegar heim var
komið, árið 1937, tók Matthías
upp þráðinn þar sem frá var horf-
ið í vélsmiðju föður síns á Þing-
eyri og starfaði þar um áratuga-
skeið.
Landsþekkt smiðja
Í samantekt Stefáns Atla Ást-
valdssonar um vélsmiðjuna á
Þingeyri er það orðað svo að und-
ir stjórn þeirra feðga, Guðmundar
og Matthíasar, hafi vélsmiðjan
verið landþekkt fyrir góða og
vandaða þjónustu. Um 1920 var
sett upp málmsteypa við vél-
smiðjuna. Settur var upp svokall-
aður „kuppelofn“ með miklum
tilkostnaði. Ofninn var aðeins
notaður við tvær steypur, því í
ljós kom að útilokað var að reka
slíkan ofn. Farið var þá út í að
nota grafítdeiglur sem kynntu
undir með olíubrennara og er sá
búnaður enn í notkun.
Vélsmiðjan á Þingeyri hafði
nokkra sérstöðu vegna málm-
steypunnar, en að öðru leyti átti
hún margt sameiginlegt með öðr-
um vélsmiðjum á landsbyggð-
inni.
Þessi starfsemi vélsmiðjanna
var gríðarlega mikilvægur þáttur
í uppbyggingu vélbátaútgerðar á
Íslandi og einnig nýttu útgerðir
erlendra fiskiskipa á Íslandsmið-
um sér þjónustu vélsmiðjanna.
Vélsmiðjan hafði mikla þýðingu
fyrir atvinnulífið á Þingeyri og
sjávarútveginn í heild sinni, enda
þróaði smiðjan í samvinnu við
sjómenn búnað, t.d. línuspil.
Málmsteypan
Með málmsteypunni voru fram-
leiddir varahlutir fyrir vélbátaút-
gerðina og síðan var farið út í
fjöldaframleiðslu á spilum í bát-
ana, línuspil, drgnótarspil, tog-
Kristján Gunnarsson á skrifstofu vélsmiðjunnar. Þarna er forláta
ritvél, sem hefur að geyma bæði há- og lágstafi.