Ægir - 01.05.2004, Blaðsíða 39

39
F I S K I M J Ö L
Niðurstöður
Prófuð voru mismunandi sýni af
loðnu-, síldar- og kolmunna-
mjöli, og gerð á þeim stöðug-
leikapróf, hefðbundnar þránunar-
mælingar og ýmsar aðrar lítt
reyndar mælingar eins og mæling
á flúrljómandi efnum, litarmæl-
ingar og mælingar með rafnefi.
Margar þeirra aðferða sem próf-
aðar voru á fiskimjölinu reyndust
gefa misvísandi svör, það er
mæligildin ýmist hækkuðu eða
lækkuðu með geymslutíma.
Áreiðanlegustu aðferðirnar reynd-
ust vera stöðugleikapróf með Ox-
ipres-tæki og mælingar á litar-
breytingum sem verða á mjöli
með tíma. Þessar aðferðir reynd-
ust hafa háa fylgni hver við aðra (r
= 0,77) og við ýmsar aðrar mæl-
ingar sem sýndu hækkun með
geymslutíma mjölsins. Það voru
einkum mælingar á litarbreyting-
um á mjöli sem sýndu háa fylgni
við mæliþætti eins og brún litar-
efni mæld með ljósgleypnimæli
og magn flúrljómandi efna og
konjúgeraða tríena í mjölfitunni.
Hins vegar sýndi hvorug þessara
aðferða marktæka fylgni (P <
0,05) við magn pólaðra efna í
mjölfitunni, en sú mæling er
mikið notuð til þess að ákvarða
gæði steikarfitu eftir hitun. Kost-
urinn við mælingar á stöðug-
leikaprófi með Oxipres-tæki og
mælingar á litarbreytingum með
tíma í mjölinu, er sá að ekki er
þörf á neinni meðhöndlun á fiski-
mjölinu fyrir mælingu. Flestar
mælingar á gæðum fitu krefjast
þess að fyrst sé fitan einangruð úr
sýninu með lífrænum leysum,
sem gerir kröfu um sérstakar var-
úðarráðstafanir og auk þess er
fituútdrátturinn tímafrekur. Stöð-
ugleikapróf með Oxipres-tæki,
eða sambærileg próf, hafa þekkst
um nokkurt skeið og er einkum
notuð á fitu og olíu, en einnig er
hægt að nota þau á fiturík mat-
væli, fóður og mjöl. Oxipres
mælingar krefjast ákveðinna
tækja, tækni og útreikninga við
að meta niðurstöður, sem væntan-
lega hefur gert það að verkum að
aðferðin hefur ekki náð mikilli
útbreiðslu. Litarmælingar eru
hins vegar mikið notaðar við
gæðaeftirlit á matvælum, en að-
ferðin hefur ekki náð útbreiðslu í
gæðaeftirliti á fóðri og mjöli svo
vitað sé. Í þessari rannsókn var
sett upp einfalt geymsluþolspróf
þar sem fiskimjölið var mælt fyrir
og eftir tveggja mánaða geymslu
við 10°C. Liturinn á mjölinu var
mældur með litarmæli (Minolta
CR-300 Chroma meter, Minolta
Camera Co., Ltd., Osaka, Japan)
fyrir og eftir geymslutímann. Í
flestum tilfellum jókst guli litur
mjölsins við geymsluna (Mynd
1), en það var mæling á heildar-
litarbreytingu (_E*ab) sem gaf
áreiðanlegustu niðurstöðurnar
(Mynd 2), þ.e. því hærra _E*ab,
því minni var stöðugleiki mjöls-
ins á Oxipres-prófi og fyrrgreind-
um aðferðum eins og mælingu á
brúnum litarefnum, flúrljómandi
efnum og konjuúgeruðum tríen-
um í mjölfitunni. Til samanburð-
ar við tveggja mánaða geymslu-
tíma var prófað að geyma mjölið í
tvo tíma við 105°C og mæla lit-
inn á mjölinu fyrir og eftir hitun.
Niðurstöður gáfu jákvæðar vís-
bendingar um að hægt væri að
flýta geymsluþolsprófinu með því
að hækka hitann, því fylgnin á
milli þessara tveggja prófa var
marktæk með fylgnistuðulinn, r
= 0,72 (P < 0,05).
Lokaorð
Markaður fyrir fiskimjöl er vax-
andi, einkum vegna aukningar í
fiskeldi í heiminum. Samkvæmt
mati Alþjóðasamtaka fiskimjöls-
framleiðenda munu gæðakröfur
til fiskimjöls aukast í framtíðinni,
því fóðurframleiðendum er í mun
að þróa fóður sem eykur vaxtar-
hraða og bætir fóðurstuðla. Fiski-
mjölsiðnaðurinn hefur mikla
möguleika til þess að bæta gæði
framleiðslu sinnar og þar er mik-
ilvægt að hafa aðgengilegar mæli-
aðferðir til þess að tryggja gæði
mjölsins.
Í þessari rannsókn var gerð um-
fangsmikil prófun á mismunandi
aðferðum við mælingar á stöðug-
leika fiskimjöls gagnvart þránun.
Margar þessar aðferðir, sem ekki
hafa verið prófaðar á Rf áður, eru
nú notaðar í öðrum verkefnum og
mælingar á stöðugleika með Ox-
ipres-tæki hafa verið nýttar við
ýmsar samanburðarmælingar.
Niðurstöður þessarar rannsókn-
ar eru upplýsingar um breytileg-
an stöðugleika fiskimjöls eftir
vinnslu og gerð hráefnisins. Af
þeim mælingum sem prófaðar
voru á fiskimjölinu reyndust
stöðugleikapróf með Oxipres-
tæki og litarmælingar með ein-
faldri gerð af litarmæli gefa hvað
besta raun.
Heimildir
(1) Miller, E. L. and Pike, I. H. 1988.
Special product fish meals - An outline
of projects undertaken by association
members. Int. Assoc. Fish Meal Manuf.,
September.
(2) Watanabe, T. 1982. Lipid nutrition
in fish. Comp. Biochem. Physiol., 73B:
3-15.
(3) Opstvedt, J. 1975. Influence of Res-
idual Lipids on the Nutritive Value of
Fish Meal. VII. Effect of Lipid Oxidation
on Protein Quality of Fish Meal. Acta
Agriculturæ Scandinavica, 25, 53-71.
(4) Heiða Pálmadóttir, Elísabet Pálma-
dóttir og Geir Arnesen. 1987. Fitusýrur í
íslensku fiskmjöli, Skýrsla Rf, pp 1-12.
(5) Snorri Þórisson og Margrét Braga-
dóttir. 1994. Oxidative stability of fish
meal. - A report for the IAMS company
and SR-meal Ltd. Skýrsla Rf 35, pp 1-7.
(6) Soffía Vala Tryggvadóttir 1992.
Stöðlun fiskmjöls til fiskfóðurgerðar.
Eldisfréttir, 8(2): 8-10.
(7) Margrét Bragadóttir. 2001. On the
Stability of Icelandic Capelin Meal. MS
thesis. University of Iceland, pp 1-87.
Margrét Bragadóttir og Margrét Geirsdóttir við litarmælingar á fiskimjöli.