Ægir - 01.05.2004, Blaðsíða 47

47
H O R F T U M Ö X L
Þegar maður sest niður ein-
hversstaðar á sjávarbakka og
horfir út á hafið, koma oft upp í
hugann frásagnir gömlu
trillukarlanna sem réru á grunn-
mið fyrr á árum og voru án alls
þess mikla tækjabúnaðar sem
menn eiga að venjast í dag. Ég
hef reyndar aldrei upplifað frá-
sagnir hinna „eldgömlu“ sem
réru með handaflinu einu sam-
an.... og þó, handaflið var óspart
notað hjá þeim körlum sem ég
umgekkst sem strákur. Þessir
karlar höfðu gaman af að segja
stráklingum sögur, bæði til
fróðleiks en örugglega einnig til
að monta sig aðeins og ganga í
augun á strákunum. Og það
tókst þeim svo sannarlega, því
þegar sögunum lauk urðu þessir
menn sannar hetjur, hraustir og
sterkir og létu sér fátt fyrir
brjósti brenna. Þessir menn voru
sönn náttúrubörn, með ríka eðl-
isávísun og tilfinningu fyrir um-
hverfinu og ég er handviss um
að marga hefur dreymt fyrir því
hvert skyldi halda í róður dag-
inn eftir. Engin fiskileitartæki,
engin staðsetningartæki, aðeins
gamall „kompás“ sem flaut á
einhvern dulafullan hátt í hrör-
legum trékassa inni í stýrishúsi.
Fastheldni
Mikil hjátrú og, að því að mér
fannst stundum, sérviska fylgdi
sjómennskunni og gerir eflaust
enn þann dag í dag. Á mínum
bernskuslóðum, á Borgarfirði
eystra, tíðkaðist það að setja trill-
urnar á land þegar vetur gekk í
garð, enda ekki hafnaraðstaða til
að mæta ágangi norðaustanáttar-
innar. Þetta var talsvert fyrirtæki.
Það þurfti að draga bátana langa
leið eftir að þeir voru komnir á
þurrt og tryggja þurfti að þeir
væru á öruggum stað yfir vetur-
inn. Það var síðan ekki alltaf sama
hvaða vikudag bátarnir voru sjó-
settir á vorin, því þá gilti gamla
þulan „mánudagur til mæðu“
o.s.frv. Hjá sumum kom ekki til
greina að byrja sjósókn að vori
fyrr en seinnipart viku og þá voru
laugardagar eða sunnudagar vin-
sælastir. Ég bar alltaf virðingu
fyrir þessari fastheldni, þó mér
fyndist hún stundum tefja fyrir
og gera hlutina kannski örlítið
erfiðari.
Í nöp við þokuna
Hvort hjátrú réði því eða eitthvað
annað, þá virtist sumum þessara
gömlu manna illa við að róa í
þoku. Kannski ósköp skiljanlegt
að þeim væri í nöp við þokuna,
með gamla „kompásinn“ einan að
vopni og frumstæðan þokulúður
sem hljómaði hálf draugalega
þegar vart sást lengra en yfir
borðstokkinn. Þokan gat skollið á
fyrirvaralaust og þá var eins gott
að hafa það á hreinu hvar bátur-
inn var staddur, því eina tækið til
að stýra eftir var miðið á „komp-
ásnum“. En áralöng reynsla og
þekking á umhverfinu varð alltaf
til þess að bátnum var stýrt á ná-
kvæmlega réttan stað við landið.
Leyndardómar fiskimiðanna
Faðir minn var einn þessara
gömlu manna og þegar ég fór
sjálfur að skreppa í róðra með
honum, sá ég fljótt hver meining-
in á bakvið orðið „mið“ var. Fiski-
mið voru nefnd þessu nafni vegna
þess að karlarnir áttu sína veiði-
staði sem þeir miðuðu við ákveð-
in kennileiti í landi. Allt voru
þetta afmörkuð svæði sem öll
höfðu að geyma einhverja dular-
fulla leyndardóma um fiskigengd
sem mér var hreint ómögulegt að
skilja. Og greinilegt var að það
var ekki verið að stoppa bátinn
„bara einhversstaðar“ heldur var
þetta allt gert samkvæmt ein-
hverjum gömlum vísindum sem
ég skildi hvorki upp né niður í.
Sterkbyggðir hrammar
Fyrir þessa menn hlýtur dýptar-
mælirinn að hafa verið mikil
bylting, þegar þeir gátu séð fiski-
torfur í lóðningunum sem nálin í
dýptarmælinum rispaði eins og
Höfundur greinar-
innar er Ágúst
Ólafsson, starfs-
maður Athygli ehf.
á Austurlandi.
Ágúst er fæddur og
uppalinn á Borgar-
firði eystra.
„Gömlu mennirnir“
Á handfæraveiðum á grunnslóð sunnan Borgarfjarðar eystra.