Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.06.1993, Síða 30

Tímarit Máls og menningar - 01.06.1993, Síða 30
smáborgaraskapar. Núorðið heyrir slík þakklætiskennd víst til fyrri kynslóðum, jafnt smáborgara sem annarra. f stað þess að ljá þakklætiskennd rúm í sögunni gerir hann velgerðarmanninn ósjálfbjarga; gerir hann að deyjandi holdi. Finna má af frá- sögninni að vanmátturinn er talinn hafa ver- ið hans allan tímann þrátt fyrir auð og indverska dulspeki. í heimferðinni er vel- gerðarmaðurinn heltekinn af sjúkdómi og ófær til allra hluta. En sögumaður hrærist ekki til meðaumkunar; meðan klefanautur hans tærist upp af krankleikanum veltir hann sér upp úr bókmenntaástum til til- fallandi kvenpersónu um borð sem ekkert skilur í honum í náttúrulegri einfeldni sinni. Þeirri lífssýn sem Steinar býður fram í stað dulspekinnar er torlýst enda hætt við að hún glati að einhverju leyti merkingu sinni við að samræmast samfelldu mynd- máli. Þetta var vandi Steinars á höfundar- ferli hans. Sögur hans eru hrollvekjur, sú sýn sem hann reyndi að gera skil með þeim óhjákvæmilega brotakennd með því að sundrungin, ósamræmið var eitt með öðru sem fól í sér skelfileika hennar. Maðurinn þráir en getur ekki orðið heill. Ástríðan sundrar en listin setur skilyrði urn einingu og hvemig verður þá sú list sem lýsir ástríð- um? Steinar þreifaði fyrir sér við að sernja hroll- vekjur af því ístöðuleysi að engin slík hefð fyrirfannst í íslenskum bókmenntum þótt til séu einstök verk af því tagi frá fyrri tíð. Og hann hafði ekki hlotið þá menntun að geta plantað sér í erlenda hefð og hafið innflutn- ing. í annan stað var Steinar alla sína tíð afsprengi sjávarþorpsins, Hellissands og Skaga, og því þegar flakkari á framandi slóðum er hann gerði að lífsinntaki sínu að takast á við skáldsagnasmíðar. Rætur ís- lensks skáldskapar gróa inn til dala en ekki út með sjó. En svo virðist sem aldurinn hafí fært hann nær marki sínu fremur en nokkuð annað. Dvínandi ástríður og þar með kröfur um afdráttarleysi í lýsingum gerðu honum fært að hnika saman táknmynd og efni uns saman gekk upp úr miðjum aldri. Djúpið (1973) er vaðall, mikið safn af setningum, sumum skemmtilega skringilegum en óneitanlega lítið annað. Ekkert vægi er milli lesanda og sögumanns, engin leið að fækka svo möguleikunum á merkingartengslum að úr verði saga, sýn, eða lýsing á viðvar- andi sálarástandi. Þetta er ekkert annað en óheftar hugrenningar, og það í grunntóninn óviðfelldnar því að þær eru vaktar af tón- listarflutningi en ekki sjálfgefnar. Tilfinn- ingaflæði sem minnir á sjálfsfróun. En bíddu nú við, svona óheft skrif voru á þeim tíma sem þau komu út gilt framlag til bók- mennta sem voru að kafna úr virðuleika. / Síngan Rí (1986) tekst honum að ná saman vaðlinum og skýrum táknmyndum, hafs og skógar. Vaðallinn um allt og ekkert opnar leið til frumstæðs hugarástands sem þessi tvö náttúrufyrirbæri eru látin tákna með sígildum hætti. En hver verður reisn mannsins sem leggur á djúpið þar sem ekk- ert þrífst nema fiskar? Taktu eftir því hversu algeng lífssýnin er í íslenskum skáldskap seinni ára sem á annað borð ber með sér að vera tilraun til að brjótast niður úr yfir- borðsmennskunni; brjótast út úr persónu- leikanum. Samkvæmt þeim sögum og ljóðum hættir sá sem það gerir á að hann máist út en stendur til boða sakleysi. Þessi lífsskoðun kemur fram í „Hel“ Sigurðar Nordals. Óminni varð hlutskipti Álfs að lokum sem jafnan hafði firrt sig ábyrgð og sekt. Samkvæmt þessari dulspeki efnis- 28 TMM 1993:2
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.