Fréttablaðið - 12.08.2015, Blaðsíða 30

| 10 12. ágúst 2015 | miðvikudagur
Hin hliðin
Rakel Sölvadóttir
stofnandi Skema og
reKode.
Á undanförnum árum hafa stjórn-
völd stefnt að því að fækka opin-
berum stofnunum. Sérstaklega
hefur verið einblínt á sameiningu
smærri stofnana með það fyrir
augum að auka hagkvæmni í ríkis-
rekstrinum.
Síðustu ríkisstjórnir hafa unnið
að þessu. Stórar sameiningar áttu
sér stað á kjörtímabili ríkisstjórnar
Jóhönnu Sigurðardóttur. Aðferða-
fræðin við sameiningarnar var
að starfsfólk stofnananna fékk
að halda starfi sínu og hugað var
þannig að velferð mannauðsins í
umbótaferlinu enda lykillinn að því
að vel takist til.
Í fyrsta fjárlagafrumvarpi
núverandi ríkisstjórnar boðaði fjár-
málaráðherra stórfelldar breyting-
ar á ríkisrekstrinum. Meðal þeirra
var fækkun opinberra stofnana
um 50 og haldið var þannig áfram
á þeirri vegferð sem hófst rétt
fyrir aldamótin 2000. Framtíðar-
sýnin sem birtist í rökunum fyrir
ákvörðuninni var einnig skýr en í
frumvarpinu var eitt höfuðmark-
miðanna að einfalda ríkiskerfið og
minnka umfang þess með það að
leiðarljósi að auka skilvirkni.
Þó svo að markmiðið sé það sama
hefur margt breyst. Ef litið er til
þeirrar aðferðafræði sem notuð
hefur verið við sameiningu stofn-
ana á undanförnum árum má sjá að
nú hefur átt sér stað stefnubreyt-
ing. Hún birtist með þeim hætti
að stjórnvöld telja nú mikilvægt,
jafnvel nauðsynlegt, að segja öllu
starfsfólki upp við sameiningar
stofnana. Nýlegar sameiningar
sýna þetta með skýrum hætti. Nýj-
asta dæmið er frá síðasta starfs-
degi Alþingis fyrir sumarfrí með
stofnun Menntamálastofnunar.
SFR telur þessa leið ranga. Ein-
faldlega vegna þess að verkefnin
sem eru færð til nýrrar stofnun-
ar eru hin sömu og voru hjá fyrir-
rennurum hennar og því er aðeins
um breytingar á byggingu stofn-
ana að ræða en ekki um niðurlagn-
ingu starfa og verkefna svo um
ræðir. Starfsmönnum eru ýmist
boðin störf hjá nýrri stofnun við
sömu verkefni og áður, eða þeim
eru boðin ný verkefni. Það er veru-
legt áhyggjuefni að nú virðist vera
að færast í aukana að settur sé fyr-
irvari í lögin um að lækka megi
starfsfólk í starfsstigi.
Standi vilji stjórnvalda til þess
að gera breytingar á störfum er
til samræmis við meðalhófsreglu
að flytja störfin en ekki leggja þau
niður. SFR telur grundvallar atriði
að gætt sé jafnræðis gagnvart opin-
berum starfsmönnum við sam-
einingu stofnana. Engin rök eru
fyrir því að réttarstaða starfsfólks
þeirra stofnana sem lagðar eru
niður nú sé lakari en réttarstaða
starfsmanna við sambærilegar
sameiningar sem hafa átt sér stað.
Stjórnvöld hafa ekki markað sér
opinbera stefnu um hvernig þau
vilja standa að verkefnum eins og
sameiningum stofnana. Því hafa
þau ekki heldur tekið ákvörðun
um hvernig þau vilja búa að mann-
auðnum við slíkar aðstæður. Hing-
að til hefur það verið á forræði ein-
stakra stofnana eða ráðuneytis.
Þetta er algjörlega ótækt. Stjórn-
völd verða að vita hvert þau ætla að
fara og hvernig þau ætla að komast
þangað.
Tryggja þarf að á bak við ákvörð-
un um sameiningu stofnana liggi
fjárhagslegar, rekstrarlegar,
stjórnsýslulegar, samfélagslegar,
faglegar og hugsanlega pólitískar
forsendur þannig að markmiðið
með breytingunum sé á hreinu og
leiðirnar að því séu skýrar. Undir-
búningur er alltaf mikilvægur enda
getur ávinningur af umbótum orðið
lítill sem enginn ef ekki er staðið
vel að málum frá upphafi. Stjórn-
sýslan á að starfa með faglegum
hætti og gæta jafnræðis og meðal-
hófs enda er mikilvægt að gætt
sé samræmis við ákvörðunartöku
stjórnvalda.
Stefnubreyting við
sameiningu stofnana
S
kattgreiðendur borga 16-18 milljarða króna með
íslenska landbúnaðarkerfinu á ári hverju. Kerfi
sem allir tapa á og engri ríkisstjórn virðist takast
að breyta vegna sterkrar stöðu sérhagsmunaafla
sem standa vörð um það.
Bjarni Benediktsson, fjármála- og efnahags-
ráðherra, hefur boðað afnám allra tolla, að tollum á matvöru
undanskildum, hinn 1. janúar 2017. Afar jákvætt skref en
spyrja má, hvers vegna ekki að nota tækifærið og afnema
líka tolla á matvæli?
Forsvarsmenn Bændasamtakanna telja að ef tollvernd á
innfl utt kjöt verði afnumin muni myndast „ruðningsáhrif“.
Þau muni birtast í því að neytendur fari frekar í erlent kjöt
en til dæmis íslenska lambið. Þeir hafa engar rannsóknir
eða vísindi á bak við þessa ályktun.
Bara einhvers konar tilfi nningu eða
huglægt mat.
Munu íslenskir neytendur hætta að
borða íslenskt lambakjöt þótt annað
dýrakjöt, erlent, verði á boðstólum á
aðeins lægra verði? Íslendingar hafa
alist upp á íslenska lambinu og hafa
smekk fyrir því. Færi einhver að bjóða
upp á ribeye á páskadag bara upp úr
þurru? Eða skipta sunnudagslambinu út
fyrir sunnudagssvín?
Íslenskir sauðfjárbændur bjóða upp á
úrvalsvöru sem er á heimsmælikvarða
og það vegur upp á móti verðinu.
Íslenskir bændur geta til dæmis sýnt
fram á minni lyfjanotkun en erlendir
kollegar þeirra. Fólk vill greiða fyrir
gæði. Íslenskir neytendur vilja frek-
ar íslenska grænmetið en það erlenda en tollvernd á græn-
metisinnfl utningi var afnumin árið 2002. Allir græddu á
því. Ekki bara neytendur, grænmetisbændur líka. Af hverju
ættu að gilda einhver önnur lögmál um kjöt?
Minnimáttarkennd fulltrúa landbúnaðarkerfi sins veldur
mér heilabrotum. Í einu orðinu berja bændur sér á brjóst
og státa (réttilega) af miklum gæðum íslenska kjötsins en
í öðru orðinu berjast þeir áfram fyrir því að vera í hlýjum
faðmi ríkisvaldsins, verndaðir með ofurtollum. Það eru
hrópandi mótsagnir í þessum málfl utningi.
Ríkisstjórn Samfylkingar og VG stóð vörð um kerfi ð og ef
eitthvað er var tekin stefna í átt til aukins helsis. Núverandi
stjórn stendur vörð um kerfi ð. Sjálfstæðisfl okkurinn skilar
auðu í málinu en í kafl a um landbúnaðarmál í landsfundar-
ályktun frá síðasta landsfundi er ekki einu orði minnst á
tollvernd eða afnám hennar. Það þarf því ekki að koma á
óvart að ríkisstjórnarfl okkarnir tveir taki stöðu með sér-
hagsmunum og gegn almenningi, neytendum, þegar land-
búnaðarmál eru annars vegar.
Sigurður Ingi Jóhannsson, sjávarútvegs- og landbúnaðar-
ráðherra, kynnti á Búnaðarþingi hugmyndir sínar um gerð
eins langs rammasamnings við landbúnaðinn í stað þriggja
búvörusamninga. Hugmyndin gengur út á breytingar á
því fyrirkomulagi þar sem beingreiðslur (ríkisstyrkir) eru
greiddar til bænda en ráðherrann vill ekki gera neinar rót-
tækar breytingar á tollverndinni. Hún verður í reynd bara
fest í sessi.
Það er virðingarvert að lifa á því sem landið gefur en
hvernig líf er það að geta ekki verið án meðgjafar með-
bræðra sinna? Að þurfa sífellt að taka við beinum og óbein-
um greiðslum frá skattgreiðendum? Er það líf með reisn?
Breytingar á landbúnaðarkerfinu eitt mikilvægasta viðfangsefnið:
Breytið þessu kerfi
fyrir okkur öll
Innfl ytjendur í óvissu á ströndum Grikklands
Fordómar eru að mestu lærð hegðun
og háð fjölskyldu, félögum og félags-
legu umhverfi hvers og eins. Rann-
sóknir hafa sýnt fram á að börn byrja
að móta fordóma milli þriggja og sex
ára aldurs. Ung börn fylgja hegðun
og atferli eftir því hvað umhverf-
ið gefur af sér. Þau gera að sínu
eigin það sem þau heyra og/eða
sjá án þess í raun og veru að
skilja af hverju. Þetta gera þau
ósjálfrátt til að þóknast þeim
sem veita þeim öryggi og umönn-
un, meðal annars for-
eldrum, umsjónarað-
ilum og kennurum.
Leik- og grunn-
skólar eru mikil-
vægur vett-
vangur í þessari
fræðslu og
mótun hugsunarháttar og mats ein-
staklings á umhverfinu. Í leik- og
grunnskólunum fer fram mikilvæg
félagsmótun sem hefur mikið að segja
um það hvort einstaklingarnir mótist
við þröngsýni, fordóma og afmyndun
raunveruleikans eða við raunveruleg-
ar staðreyndir. Kennarar þurfa hins
vegar að vera vel í stakk búnir, hafa
aðgengi að fjölbreyttu námsefni og
vera búnir að fara í gegnum eigin for-
dóma.
Þegar ég var að stíga mín fyrstu
skref „út úr skápnum“ fyrir 10 árum
hafði ég áhyggjur af því að börnin
mín tvö myndu ekki njóta sömu lífs-
gæða og önnur börn sökum fordóma.
Þau voru þá bæði á leikskóla og ein af
þeim fáu sem áttu samkynhneigt for-
eldri. Ég spurðist fyrir um aðgengi
barnanna á leikskólanum að fræðslu
og/eða námsgögnum sem vörðuðu
fjölbreytileikann í þjóðfélaginu en
þar var því miður ekkert að finna.
Tíu árum síðar erum við því miður á
svipuðum stað hvað námsefni varðar.
Sorglegt en satt!
Þó framfarir hafi verið í viðhorfi á
Íslandi gætir enn mikillar mismunun-
ar minnihlutahópa líkt og fram kom
í könnun sem gerð var fyrir félags-
og tryggingamálaráðuneyti Íslands
árið 2012 um viðhorf til mismununar.
Helstu niðurstöður voru þær að 57,7%
(56,9% árið 2009) svarenda töldu að
fólki væri mismunað eða það áreitt
vegna kynþáttar eða þjóðernis, 46,9%
(35,9% 2009) vegna fötlunar eða
örorku og 40,3% (41,4% 2009) vegna
samkynhneigðar eða tvíkynhneigðar.
Við eigum sem sagt langt í land enn!
Sýnt hefur verið fram á að með
fræðslu og jákvæðum fyrirmynd-
um sé hægt að draga úr fordómum.
Einnig hafa samskipti við einstak-
linga úr minnihlutahópum dregið úr
neikvæðri ímynd þess hóps. Þar sem
það er mismunandi hversu mikil fjöl-
breytni er í barnahópum innan skól-
anna þarf að nýta sér aðrar leiðir til
að ná til sem flestra þátta. Er ekki
kominn tími á að uppfæra námsefni
leik- og grunnskóla? Er ekki kom-
inn tími á að sýna fjölbreyttara fjöl-
skyldumynstur í námsefninu? Ætlum
við að halda áfram að hafa bara
stöðluðu hvítu fjölskylduna sýnilega
– ljóshærð móðir, dökkhærður faðir,
ljóshærð dóttir með sítt hár og sonur-
inn dökkhærður með stutt hár? Fögn-
um fjölbreytileikanum og brjótum
niður þá múra sem settir hafa verið
um námsefni á Íslandi.
Fögnum fjölbreytileikanum – Uppfærum námsefnið!
MIKIL FJÖLGUN Flóttamönnum sem koma til Grikklands hefur fjölgað gríðarlega í ár. Þrátt fyrir þessa fjölgun hafa stjórnvöld
ekki bolmagn til að veita þeim neinar viðtökur og fulltrúi Sameinuðu þjóðanna segir aðstæður þeirra skammarlegar. Þessi kona
sat á strönd á eyjunni Kos í fyrradag eftir að hafa stigið þar á land.
Alma Lísa
Jóhannsdóttir
sérfræðingur
hjá SFR
Íslendingar
hafa alist upp
á íslenska
lambinu og hafa
smekk fyrir því.
Markaðshornið
Þorbjörn Þórðarson
thorbjorn@stod2.is
1
1
-0
8
-2
0
1
5
2
2
:0
6
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
9
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
5
B
6
-F
E
4
C
1
5
B
6
-F
D
1
0
1
5
B
6
-F
B
D
4
1
5
B
6
-F
A
9
8
2
8
0
X
4
0
0
6
B

F
B
0
4
8
s
C
M
Y
K