Morgunblaðið - 06.03.2015, Blaðsíða 12

12 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. MARS 2015
BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Erfiðlega gekk að finna hæft fólk til
starfa í rannsóknarnefnd um fall
sparisjóðanna og jafnvel að halda í
fólk sem þegar var að störfum.
Þetta er haft eftir nefndarmönn-
um og starfsmönnum nefndarinnar í
greinargerð um rannsóknarnefndir
Alþingis um Íbúðalánasjóð og fall
sparisjóðanna. Var hún tekin saman
af lagaskrifstofu Alþingis að tilhlut-
an forsætisnefndar Alþingis. Mark-
miðið var að varpa ljósi á hvaða lær-
dóm megi draga af þeirri reynslu
sem fengist hefur af starfi nefnd-
anna síðan lög um rannsóknarnefnd-
ir voru samþykkt á Alþingi 2011.
Vinnan kostaði 571 milljón
Erfiðleikar við mannahald í spari-
sjóðaskýrslunni vekja athygli í ljósi
þess að kostnaður við nefndina var
alls 678,6 milljónir. Kostnaður við
nefndarmenn var þar af 149,9 millj-
ónir, kostnaður við starfsmenn 232,9
milljónir og aðkeypt sérfræðiþjón-
usta kostaði 188,5 milljónir. Alls ger-
ir þetta rúma 571 milljón króna.
Það sjónarmið fulltrúa nefndar-
innar kemur fram í greinargerðinni
að „starfsmenn sem ráðnir hafa ver-
ið tímabundið, en eru í atvinnuleit,
taki frekar föst störf sem bjóðist, þ.e.
þiggi starf hjá nefndinni á meðan
þeir eru að leita sér að föstu starfi“.
„Þá hafi reynst erfitt að sjá fyrir þær
tafir sem urðu á störfum nefndarinn-
ar og þar með að halda fólki sem
bundið var af öðru starfi eða námi,“
segir þar jafnframt.
Á grundvelli laga um rannsóknar-
nefndirnar hafa verið skipaðar tvær
nefndir; Rannsóknarnefnd Alþingis
um Íbúðalánasjóð og Rannsóknar-
nefnd Alþingis um fall sparisjóð-
anna. Rannsóknarnefnd Alþingis um
bankahrunið varð til í kjölfar þess að
12. desember 2008 samþykkti Al-
þingi frumvarp um þá rannsókn.
Segir í greinargerðinni að kostn-
aður við nefndirnar þrjár sé rétt um
1.500 milljónir króna, að teknu tilliti
til hækkunar á verðlagi. Þessi kostn-
aður reyndist meiri en áætlað var.
Það skýrir líklega hvers vegna
höfundar greinargerðarinnar leggja
áherslu á afmörkun viðfangsefna.
Vinnan verði markvissari
Í kaflanum samantekt og ályktan-
ir segir að gera megi skipun rann-
sóknarnefnda markvissari með því
að skýra betur hlutverk stjórnskip-
unar- og eftirlitsnefndar, forsætis-
nefndar og forseta Alþingis í lögum
um rannsóknarnefndir. Liður í því sé
að greina annars vegar á milli undir-
búnings þingsályktunartillögu um
skipun rannsóknarnefndar og hins
vegar undirbúnings við að hrinda í
framkvæmd ályktun Alþingis.
„Áður en stjórnskipunar- og eftir-
litsnefnd fjallar endanlega um þings-
ályktunartillögu um skipun rann-
sóknarnefndar ætti nefndin að
kynna forseta Alþingis drög að til-
lögunni og leita umsagnar hans …
Enn fremur ætti nefndin að áætla
umfang rannsóknar, t.a.m. fjölda
nefndarmanna; hvaða kröfur eigi að
gera til kunnáttu þeirra; hvað megi
áætla hæfilegan undirbúningstíma
áður en eiginleg rannsókn getur haf-
ist og áætla kostnað … Eftir að til-
laga til þingsályktunar hefur verið
samþykkt er það í verkahring for-
seta Alþingis að finna menn til þess
að stýra rannsókn, einn til þrjá eftir
atvikum, og afmarka nánar umfang
rannsóknarinnar“.
Loks vekur athygli að lögð er
áhersla á það í greinargerðinni að
lög um rannsóknarnefndir veiti
„ekki leiðbeiningar um það hvenær
rétt sé að fela rannsóknarnefnd að
meta lögfræðileg atriði sem varpað
geti ljósi á það hvort grundvöllur sé
fyrir því að einstaklingar eða lögaðil-
ar skuli sæta ábyrgð“.
Samkvæmt upplýsingum frá Al-
þingi hófst vinnan við greinargerð-
ina árið 2013 og var ákvörðun um
verkið tekin af forsætisnefnd í kjöl-
far stjórnarskipta vorið 2013.
Höfðu menn þá þegar áhyggjur af
umfanginu við vinnu nefndanna.
Mikil vinna var lögð í greinargerðina
á tímabilinu frá okt. 2013 til jan. 2014
og var hún unnin með hléum 2014 og
svo settur kraftur í að ljúka verkinu í
árslok 2014. Vinnu lauk í desember
sl. Minnst 10 manns komu að henni.
Erfiðlega gekk að finna hæft fólk
 Lagaskrifstofa Alþingis skilar greinargerð um rannsóknarnefndir Alþingis  Fulltrúar nefndar um
sparisjóði segja að erfitt hafi verið að manna nefndina  Kostnaður við þrjár nefndir var 1,5 milljarðar
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Viðamikil Skýrslan um sparisjóðina kostaði hátt í 700 milljónir króna.
Einar K. Guðfinnsson, forseti Al-
þingis, væntir þess að forsætis-
nefnd leggi fram nýtt frumvarp
um rannsóknarnefndir á þessu
vorþingi, á
grundvelli
greinargerðar
lagaskrifstofu
þingsins.
Hann segir
greinargerðina
gagnlegt innlegg
í endurskoðun
þessara mála.
„Ég held að
þessi greinargerð geti lagt mjög
mikilvægan grunn að þeirri endur-
skoðun sem framundan er varð-
andi fyrirkomulag á rannsókn-
arnefndum.“
Mjög mikilvægt gagn
„Það var ákveðið að minni til-
lögu á fundi forsætisnefndar á
sínum tíma að fara af stað með
þessa vinnu og jafnframt að láta
ekki frekari vinnu rannsókn-
arnefnda fara af stað á meðan við
erum að vinna að endurskoðun á
fyrirkomulaginu og mögulega á
lögunum. Þannig að ég tel að
þetta sé mjög mikilvægt gagn,“
segir Einar.
Öllum sé ljóst hvað gera á
„Í raun og veru þarf að tvískipta
þessu þegar við erum að taka
ákvörðun um rannsóknarnefndir. Í
fyrsta lagi þarf sú nefnd sem hef-
ur með málið að gera í þinginu,
sem er stjórnskipunar- og eft-
irlitsnefnd, að gæta þess að við-
fangsefnið sé skýrt afmarkað,
þannig að það sé öllum ljóst sem
vinna þetta verk hvað nákvæm-
lega sé farið fram á að unnið sé.
Tillagan [hjá lagaskrifstofu Al-
þingis] gengur út á það að forseti
Alþingis beri ábyrgð á því að vinna
síðan undirbúningsvinnu, kostn-
aðaráætlun og leggja mat á þann
tíma sem tekur að vinna verk sé
það samþykkt á annað borð.“
Spurður hvort greinargerðin feli
í sér áfellisdóm yfir þeirri fram-
úrkeyrslu sem varð í fjárveitingum
til nefndanna segir Einar að við
vinnu nefndanna hafi verið farið
inn á nýjar og ókannaðar brautir.
Læra þurfi af reynslunni. Því sé
ekki að neita að skort hafi á að
verkefni væru nægilega afmörkuð.
Borið hafi á sama vanda víðar,
meðal annars í Danmörku.
Horft til Ríkisendurskoðunar
Spurður um erfiðleika við að
manna nefndirnar segir Einar að í
greinargerðinni sé bent á að fara
megi aðrar leiðir við rannsóknir en
að skipa rannsóknarnefnd.
„Þar er m.a. vísað til Ríkis-
endurskoðunar sem er auðvitað
sjálfstæð stofnun sem heyrir und-
ir Alþingi og getur tekið að sér af-
mörkuð verkefni,“ segir Einar.
Hann bendir svo á að þegar fólk
er fengið tímabundið til starfa
geti sú vitneskja sem verður til
við störf nefndar horfið með því
að nefndin ljúki störfum.
Með því t.d. að mynda tengsl
rannsóknarfólks við Ríkisendur-
skoðun sé hægt að tryggja að
upplýsingar varðveitist og séu til
staðar í kerfinu.
Þingforseti boðar frumvarp
um rannsóknarnefndir í vor
ÁHRIF GREINARGERÐARINNAR
Einar K.
Guðfinnsson
www.isfell.is
Ísfell ehf • Óseyrarbraut 28 • 220 Hafnarfjörður • Sími 5 200 500 • isfell@isfell.is
kranar &
talíur
STAHL kranar og talíur frá
Þýskalandi eru áreiðanlegir
vinnuþjarkar sem auðvelda
alla vinnu. Kranarnir og
talíurnar
eru í hæsta gæðaflokki þar
sem öryggi og góð ending
eru höfð að leiðarljósi.
Hafðu samband og kynntu þér
vöruúrvalið og þjónustuna
Vilhjálmur A. Kjartansson
vilhjalmur@mbl.is
Nýju stjórnarfrumvarpi til breyt-
inga á réttarfarslögum sem dreift
var á Alþingi í gær er ætlað að ein-
falda reglur og auka hraða máls-
meðferðar. Frumvarpið gerir ráð
fyrir breytingum á lögum um með-
ferð einkamála, sakamála, dóms-
mála, aðfara og gjaldþrotaskipta.
Samhliða því að einfalda og auka
málsmeðferðarhraða eru gerðar
nokkrar tillögur um breytingar til
samræmingar og lagfæringar á
nokkrum ákvæðum réttarfarslaga.
Meðal þess sem lagt er til í
frumvarpinu er framkvæmd
skýrslutöku á börnum en hún skal
framvegis fara fram í sérbúnu hús-
næði utan dómshúss, nema í þeim
tilvikum þegar hagsmunir brota-
þola kalla á annað. Á höfuðborg-
arsvæðinu fara þó flestar skýrslu-
tökur nú þegar fram í Barnahúsi
en ákvæðið festir þá framkvæmd í
sessi.
Sú breyting verður á lögum um
aðför að héraðsdómari geti afgreitt
aðfarabeiðni, sem sætir meðferð
skv. 13. kafla laga um aðför, með
ákvörðun ef beiðnin er að öllu leyti
tekin til greina. Þetta er einfaldari
afgreiðsla en að kveða upp rök-
studdan úrskurð og greiðir fyrir
úrlausn þessara mála.
Í frumvarpinu er einnig að finna
ákvæði um sérstaka heimild til
birtingar á niðurstöðum héraðs-
dóma og að settar verði reglur um
afmáningu viðkvæmra upplýsinga.
Þrátt fyrir að héraðsdómar hafi
hingað til verið birtir og aðgengi
að þeim almennt gott hefur ekki
verið fyrir hendi lagaákvæði um
slíkar birtingar eða hvernig eigi að
fara með birtingu á viðkvæmum
upplýsingum.
Skýrslur af börnum
í sérbúnu húsnæði
 Boða breytingu á réttarfarslögum
Morgunblaðið/Ernir
Alþingi Frumvarp til breytinga á
réttarfarslögum liggur fyrir.