Morgunblaðið - 06.03.2015, Blaðsíða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. MARS 2015
Lægðir á færibandi Það var slydda og hvasst í veðri þegar þessir borgarbúar biðu eftir strætisvagni í Árbænum og útlit er fyrir áframhaldandi úrkomu næstu daga: rigningu, slyddu eða él.
Eggert
Í vetur hefur staðið
yfir dýrðarsöngur um
fyrirhugaða Haga-
vatnsvirkjun í greina-
skrifum og er ekkert
lát á því. Í upphafi var
fullyrt að Land-
græðslan og Skóg-
ræktin þrýstu á virkj-
unina, allir
umsagnaraðilar væru
einróma um það að
henni fylgdu stórkostlegir kostir og
engir gallar. Nú þegar er búið að
reka þetta ofan í greinarhöfunda og
formann atvinnuveganefndar Al-
þingis. Landgræðslan er andvíg
miðlunarlóni þarna. En það er eins
og að skvetta vatni á gæs, skrifuð er
enn ný grein þar sem látið er að því
liggja að Ferðafélag Íslands sé mjög
meðmælt virkjuninni, af því að hún
muni laða að gríðarlegan ferða-
mannastraum, bæta mjög allt að-
gengi og skapa möguleika fyrir nýj-
an og flottan skála. Hið rétta er að
Ferðafélag Íslands hefur í umsögn
sinni mælt á móti því
að þarna verði gert
miðlunarlón sem muni
skilja eftir sex ferkíló-
metra af nýföllnum fín-
gerðum leir á hverju
vori með tilheyrandi
nýjum leirstormum líkt
og nú þegar má sjá úr
sístækkandi aurkeilu í
Sandvatni neðar í
Sandá. Fullyrt er nú að
með hókus pókus
kúnstum verði orku-
verið eins konar jafn-
orkuver eða ígildi rennslisvirkjunar.
En í rennslisvirkjunum þarf ekki
stór lón eins og vel má sjá í Sogs-
virkjununum. Raunar er Kára-
hnjúkavirkjun meira að segja „jafn-
orkuver“ með stöðugu rennsli í
inntaksgöngunum og stöðuga
raforkuframleiðslu upp á 690 mega-
vatta afl allt árið, en til þess þarf að
miðla vatninu á milli vetrar og sum-
ars í formi ljótasta miðlunarlóns með
hröðustu og mestu vatnsborðs-
sveiflu í heimi, þar sem 35 ferkíló-
metrar lands eru þurrir og þaktir
nýföllnum fínum jökulleir þegar snjó
og ís leysir á vorin, sem gerir ólíft
við lónið fyrir leirstormum þegar
góðviðrishnjúkaþeyr er þar fyrri
hluta sumars. Það vill svo til að ég
dvel við þetta lón á hverju sumri og
engin blaðagrein getur breytt því
sem ég hef séð þar og tekið myndir
af síðustu sjö vor og sumur. Í fyrr-
nefndri blaðagrein er látið að því
liggja að ísinn liggi svo lengi ofan á
leirunum á vorin, að þegar hann
loksins bráðni, séu þær komnar á
kaf í bræðsluvatnið, sem hafi hækk-
að og stækkað lónið upp í fulla
stærð. Það er kannski vel hægt að
segja þetta við þá sem ekki hafa um-
gengist miðlunarlón á vorin og
sumrin, en þetta rímar alls ekki við
mína reynslu. Snjóinn tekur að vísu
heldur fyrr upp en ísinn, en yfirleitt
fer hann mjög fljótt og löngu áður en
lónið er fullt. Við Hálslón er hann
um metri á þykkt að meðaltali og
hefur hverfandi áhrif á lónsstæðið.
Greinarhöfundar allir forðast þá
staðreynd, sem blasir við í Sandvatni
eftir stækkun þess og blasir við í
Sultartangalóni og Hálslóni, að jök-
ulár fylla miðlunarlón af auri. Þá
myndast nýjar og stærri leirur sem
kalla á nýjar og stærri stíflur og
skiptir engu hve margar kynslóððir
á eftir okkur þurfa að kljást við þau
vandamál, við höfum ekki leyfi til
þess að ganga svona á hlut miklu
fleiri afkomenda okkar en við erum
sjálf. Að lokum þetta: Þegar Hálslón
var kynnt sýndi Landsvirkjun glæsi-
legar myndir af framtíðinni; vinsæl-
ustu hálendismiðstöðinni á norður-
hálendinu við Kárahnjúkastíflu þar
sem lónið, stíflan og umhverfið yrði
krökkt af útivistar- og ferðafólki
með tjöld, klifurbúnað, seglbretti,
báta og hvað eina. Undanfarin vor
og sumur hefur þessi glansmynd
verið dapurlegt dæmi um fáránleika
og rugl. Í nágrenni Jóstedalsjökuls í
Noregi er lítið vatn sem heitir
Langavatn. Það sést ekki frá jökl-
inum og jökullinn heldur ekki frá
því. Fyrirætlanir voru um að stækka
vatnið til miðlunar og búa til hag-
kvæmustu og hreinustu virkjun
Norðurlanda með 1.000 metra fall-
hæð. Horfið var frá því vegna þess
að það myndi skemma ímynd svæð-
isins! Sunnar, niðri í dal, sem liggur
samsíða jöklinum, eru tveir litlir
þverdalir.
Áður en virkjanaæði Norðmanna
lauk endanlega fyrir um 15 árum,
var vatn eitt, sem lá í öðrum dalnum
stækkað með stíflu en hinn dalurinn
látinn ósnertur. Í þeim dal eru tug-
þúsundir ferðamanna á hverju ári en
enginn ferðamaður sést í dalnum
með stækkaða vatninu. Þegar ég var
þar á ferð hitti ég þar einn Dana,
sem sagðist hafa villst! Hvenær ætl-
um við að læra af reynslu annarra
þjóða í stað þess að vera áratugum á
eftir þeim í þessum málum til
ómælds tjóns fyrir komandi kyn-
slóðir?
Eftir Ómar
Ragnarsson »Reynt er að breiða
yfir það að nýtt og
stækkað Hagavatn
verður miðlunarlón og
að það mun fyllast af
nýjum auri með nýjum
leirstormum á vorin.
Ómar Ragnarsson
Höfundur er áhugamaður um um-
hverfismál og menningarminjar.
Hagavatnsvirkjun: Aurburður og nýir leirstormar
Nefnd þriggja
valinkunnra lögfræð-
inga hefur nú skilað
af sér til innanrík-
isráðherra frum-
vörpum um millidóm-
stig og breytingar á
lögum um meðferð
dómsmála. Meðal
þess sem nefndin ger-
ir tillögu um að
breytt verði frá nú-
gildandi lögum er að-
ferðin við að skipa nýja hæstarétt-
ardómara. Nú gildir um þetta
regla sem kom ný inn í lög á árinu
2010 sem felur það í sér að stjórn-
skipuð nefnd skuli ráða þessu, þó
þannig að ráðherrann getur borið
afstöðu sína undir Alþingi ef hann
vill ekki lúta vilja nefndarinnar.
Þessari nefnd ráða í
reynd þeir sem með
völdin fara við dóm-
stólana. Fyrir þeim
hópi fer fyrirliðinn,
forseti Hæstaréttar.
Umhverfis hann sitja
svo fulltrúar sem allir
sem til þekkja vita að
eru forsetanum hand-
gengnir og lúta vilja
hans í einu og öllu.
Þetta kerfi hefur leitt
til þess að ekki verða
aðrir skipaðir í emb-
ætti hæstaréttardóm-
ara en þeir sem eru þessum valda-
hópi innan dómskerfisins
þóknanlegir. Lögmenn og héraðs-
dómarar vita vel hvernig þetta
virkar. Nefndin og reyndar Hæsti-
réttur sjálfur á undan henni (rétt-
urinn fór þá með umsagnarvald
um dómaraefni) hefur um langan
Eftir Jón Steinar
Gunnlaugsson » „Svo mikið er víst að
klíkuaðferðin sem
nú gildir er með öllu
ótæk. Gildir þá einu þó
að eiginkona forseta
réttarins komi fram í
fjölmiðlum og lýsi skoð-
un þeirra hjóna á
þessu.“
Jón Steinar
Gunnlaugsson
Höfundur er lögfræðingur.
Um skipun dómara að Hæstarétti Íslands
tíma misbeitt valdi sínu til að
tryggja framgang vina og kunn-
ingja inn í þetta samfélag. Við nið-
urröðun nefndarinnar á umsækj-
endum hafa kunningjarnir verið
færðir upp á kostnað hæfari um-
sækjenda. Nú er svo komið að
Hæstiréttur er samsettur úr þessu
kunningjasamfélagi án mikilla
undantekninga.
Nefndin sem samdi frumvörpin
hefur viljað brjótast út úr þessari
skipan með því að leitast við að
tryggja að persónuleg tengsl og
kunningsskapur við sitjandi dóm-
ara yrði ekki lengur allsráðandi
við skipun nýrra dómara. Hún
leggur til að nefnd skuli meta
hæfni umsækjenda en ekki raða
hinum hæfu niður í forgangsröð.
Ráðherra skuli velja einn en þó
þannig að skipun hans skuli þurfa
samþykki meiri hluta Alþingis.
Með þessu er gert ráð fyrir að
æðsti handhafi framkvæmdarvalds
og handhafi löggjafarvaldsins
skuli báðir eiga aðild að skipun
dómara við æðsta dómstól þjóð-
arinnar. Vert er að hafa í huga að
þessir valdhafar sækja báðir um-
boð sín til þjóðarinnar sjálfrar og
bera ábyrgð gagnvart henni. Það
gerir nefndin ekki sem nú ræður
þessu.
Líklega er erfitt að finna full-
komna aðferð við að skipa nýja
dómara að Hæstarétti Íslands.
Svo mikið er víst að klíkuaðferðin
sem nú gildir er með öllu ótæk.
Gildir þá einu þó að eiginkona for-
seta réttarins komi fram í fjöl-
miðlum og lýsi skoðun þeirra
hjóna á þessu. Leiðin sem nefndin
leggur til er sjálfsagt ekki galla-
laus. Samt má telja að hún tryggi
betur en aðrar leiðir, sem bent
hefur verið á, hlutleysi og mál-
efnalegan grundvöll fyrir þessum
ákvörðunum. Þeir sem hafa hug-
myndir um betri aðferðir ættu að
koma fram með þær. Sjálfsagt er
að kanna aðra valkosti ef þeir eru
fyrir hendi. Hitt er samt ljóst að
afnema verður ofurvald dóm-
araelítunnar sem nú ræður á
þessu sviði.